Duurzamer produceren, uitstoot verminderen, elektrisch rijden… Als ondernemer ren je van het ene brandje naar het andere. Het is veel gedoe, maar je bent wel in orde met de wet- en regelgeving. Althans, dat hoop je.
Eigenlijk ben je alleen maar bezig met het beperken van de mogelijke schade die jouw activiteiten veroorzaken. Maar met hetzelfde blijven doen, worden de grote uitdagingen van vandaag niet opgelost. Waarom pak je het niet veel breder aan, klinkt het bij zes universiteiten/businessscholen én een belangenorganisatie voor het mkb in Europa.
Ondernemen met bewustzijn is de weg vooruit
Conscious business – ondernemen met bewustzijn – is volgens deze instellingen de weg vooruit. Daarom bundelen ze hun krachten om de leiders van vandaag en morgen hierin op te leiden.
Impact Centre Erasmus, Erasmus Universiteit Rotterdam, begint dit najaar voor Nederland met de eerste opleiding voor directieleden en ondernemers in het middenbedrijf. In Europa gevolgd door 21 bachelor- en mastervakken vanaf 2024.
Benieuwd wat deze groeiende beweging inhoudt? Uitleg in zeven vragen met de hulp van Jacqueline Scheidsbach, directeur van Impact Centre Erasmus, en collega Marit Schouten, impact-onderzoeker (rechts op de foto).
#1 Wat is conscious business?
‘Het is een andere manier van kijken naar ondernemen. Het is ondernemen met je volle bewustzijn. Je bent je bewust van je positie als bedrijf in de maatschappij. Je weet dat er thema’s spelen waar jij als bedrijf ook iets mee moet. Alleen vlieg je dit niet stapsgewijs aan, maar bekijk je het holistisch’, legt Scheidsbach uit.
Het gaat dus om het volledige plaatje. ‘Over je marketing, en je productie, en je logistiek en het omgaan met je medewerkers en je leveranciers. En het effect dat je hebt op de buitenwereld, wat die buitenwereld daarvan vindt en zelf wil. Het gaat ook verder dan wat zou moeten van de wet- en regelgeving. Je staat midden in de maatschappij en je neemt als bedrijf je verantwoordelijkheid.’
#2 Wat is het verschil met maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo)?
Bij mvo gaat het meer over het naleven van regels en richtlijnen, maar dan met een plus. Je wil geen schade aanrichten met je activiteiten. Bij conscious business gaat het om het goede willen doen als bedrijf. Hiervoor mobiliseer je alle krachten, binnen en buiten je bedrijf.
‘Met conscious business vertrekken we vanuit de kern van je bedrijf. We kijken van buiten naar binnen. Hoe zijn de ecologische, economische en sociale effecten die jij hebt verweven in jouw bedrijfsvoering? Dat is wel een ander startpunt’, vertelt Schouten.
‘Bedrijven hebben al activiteiten rond mvo, maar vaak lopen ze tegen het probleem aan dat ze eigenlijk naast de organisatie staan. Met conscious business brengen we deze activiteiten naar de kern.’
Scheidsbach vult aan dat mvo vaak op een ander niveau zit in een bedrijf, namelijk dat van de expert. Wanneer bijvoorbeeld de regelgeving verandert, wordt die expert erbij geroepen. Conscious business zal het werk van die expert eerder versterken.
‘Ondernemen met bewustzijn zit namelijk bij de top. Directie en managementteams kiezen zelf en zetten stappen vanuit de strategie voor de hele organisatie.’
Lees ook: De sustainability manager schuift op van minder slecht naar meer goed doen
#3 Waarom is ondernemen met bewustzijn interessant?
Je zal met conscious business betere resultaten boeken dan bedrijven die minder bewust ondernemen, geven ze mee. Zeeman, Auping, Verstegen Spices & Sauces, het zijn maar enkele voorbeelden van de vele bedrijven in Nederland die hiermee al succes boeken.
‘Het een redelijke no-brainer om deze kant op te gaan’, zegt Scheidsbach. ‘Veel onderzoeken tonen aan dat je inzetten voor een duurzaam businessmodel je op de middellange en lange termijn veel meer geld oplevert.’
‘Gelukkige medewerkers leveren bijvoorbeeld veel op, net zoals investeren om van diversiteit inclusie te maken. Denk aan minder ziekteverzuim, minder incidenten op de werkvloer, meer omzet, innovatie en concurrentiekracht.’
‘Wat ik ook steeds meer hoor bij bedrijven is dat ze mvo nu wel snappen. Ze weten dat ze iets moeten met diversiteit en inclusie, met milieu, CO2-uitstoot en biodiversiteit. Maar hoe dan? Dat krijg ik overal te horen. Op die hoe-vraag gaat conscious business veel meer in.’
#4 Voor wie is dit niet interessant?
‘Niet voor de kortetermijndenkers. Als je met investeerders te doen hebt die in jouw organisatie investeren voor de korte termijn, dan wordt het wel een lastig verhaal. Daar valt dit gedachtegoed absoluut niet in vruchtbare bodem.’
#5 Hoe begin je hier nu aan?
Het goede nieuws is dat niemand van nul moet starten. Heel wat bedrijven hebben al stappen gezet. Om ondernemers nog meer houvast en handvaten te geven, wordt er gewerkt op vier pijlers: purpose, leiderschap, cultuur & management en stakeholderinclusie.
Deze vier staan continu met elkaar in verbinding en blijven zich ook ontwikkelen. ‘Het voelt vaak logisch om te starten met de purpose, het hogere doel’, geeft Schouten aan. ‘Bij een bedrijf kan naar voren komen dat daar nog wel wat ruis op die lijn zit.’
Lees ook: Ook aan het worstelen met purpose? Deze 7 stappen helpen je op weg
‘Ze kunnen ook verzand zijn in een vaag doel. Dat proberen we te ontrafelen en dat is dan het eerste huiswerk.’ Scheidsbach vervolgt: ‘Als je een vage purpose hebt, kun je daar ook je handelen niet op afstemmen. Bij partijen van buiten loop je dan het risico op reputatieschade.’
Je cultuur kan ook een startpunt zijn, of je leiderschap. Het gaat erom uit te vinden waar die koppeling met de pijlers onderling niet goed zit. Geen aanpak vanuit silo’s dus. Juist die interactie, die samenhang is het belangrijkste inzicht.
Oude manier van denken
‘Veel directeuren, managers en ondernemers zijn opgeleid met andere manieren van denken over bedrijfsvoering. Ook op businessscholen wordt nog steeds het oude denken onderwezen.’
Ze verwijst naar het gedachtegoed uit de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw, waarin vooral groei en het bedienen van de aandeelhouders vooropstaan. Vandaag gaat het over bijdragen aan de samenleving, duurzaam ondernemen, alle stakeholders betrekken.
Lees ook: Duurzaam ondernemen schuurt in de boardroom
Meer feminiene waarden in leiderschap, zoals compassie, samenwerken en empowerment. Geen trade-offs meer ten koste van natuur en leefomgeving, en ook geen investeringen meer voor uitsluitend de korte termijn.
‘Conscious business is echt next level. Het is een bijscholing naar de bedrijfskunde van vandaag: een holistische benadering. Prestaties leveren vanuit verschillende invalshoeken. Dat volledige pakket wordt ook steeds meer gevraagd van de top.’
#6 Hoe onderzoeken jullie die pijlers bij bedrijven?
Dat begint met het stellen van prikkelende vragen, reageert Schouten. ‘Wie neemt nu echt de beslissingen? Zie je je stakeholders als een groep die je alleen maar moet informeren? Of ben je stappen aan het zetten om ze bij de bedrijfsvoering te betrekken en samen beslissingen te gaan nemen?’
‘Als je vanuit je purpose impact wil hebben op de maatschappij, dan is het publiek ook je stakeholder. Heeft dat publiek zeggenschap in hoe jij dat hogere doel wil aanpakken? Wie mag vervolgens bepalen wat jouw positieve impact is?’
‘We hebben veel handvaten voor het omgaan met aandeelhouders, maar veel te weinig voor het omgaan met stakeholders. Daar zijn de besluitvorming en de governance helemaal niet op ingericht.’
‘We geven leiders van bedrijven die praktische handvaten. Ze hebben die ook nodig, want ze worden steeds meer persoonlijk aangesproken op het waarmaken van de belofte die in hun missie staat’, weet Scheidsbach.
#7 Wordt dat allemaal niet een beetje complex?
‘Die reflex snap ik heel goed’, knikt Scheidsbach. ‘Laatst bij een congres zei iemand in de zaal: “Voor de ecologische belasting is het beter om alle dieren op te hokken, maar voor het dierenwelzijn is het beter om dat juist niet te doen.”‘
Maar die samenhang is er nu eenmaal en het is veel interessanter om die ook zo te bekijken en te omarmen, vindt ze. ‘Als je de uitdagingen van vandaag stapsgewijs blijft benaderen, de cao, de stikstof, daarna weer iets anders… dan zal je brandjes blijven blussen. Dat zal je veel meer energie kosten.’
Lees ook: Ook aan het worstelen met purpose? Deze drie stappen helpen je op weg
