Mijn gedachten dwalen weleens af. En deze zomer gaan ze daarbij af en toe uit naar Frits van Eerd.
Het overkwam me bijvoorbeeld tijdens de overtuigende zege van Jonas Vingegaard in de Tour de France. Toen ik Ton van Veen, de nieuwe ceo van Jumbo, trots en ietwat ongemakkelijk over de Champs-Élysées zag schuifelen.
Mijn overpeinzingen gaan soms ook aan de wandel als Max Verstappen voor de zoveelste keer de concurrentie zijn achterlichten laat zien. En een enkele keer nemen mijn gedachten een omweg als ik op weg ben naar de supermarkt.
‘Hoe zou het nu gaan met Frits van Eerd?’, denk ik op dat soort momenten.
Onderzoek door de Fiod
Inmiddels is het bijna een jaar geleden dat de Fiod hem thuis kwam ophalen. De verdenkingen waren niet kinderachtig. De ceo van Jumbo ging voor een aantal dagen achter slot en grendel en de rest van het bestuur van de onderneming zat met zijn handen in het haar.
Wat doe je met een bestuursvoorzitter die zo in opspraak komt? De raad van commissarissen wist zich geen raad. Want Jumbo is een familiebedrijf. Frits van Eerd was niet alleen de allesbepalende communicator en ceo, hij was en is ook mede-eigenaar. Zo iemand zet je niet zomaar aan de kant.
Schoorvoetend werd Van Eerd tijdelijk uit zijn functie ontheven. De echte vraag (‘kan hij terugkeren’) werd talloze keren vooruit geschoven. Na maanden van uitstel en communicatief gestoethaspel werd de knoop doorgehakt: Frits van Eerd (56) zette een punt achter zijn carrière van dertig jaar bij Jumbo.
Jaar van het loslaten
Ik geef het je te doen. Je hebt je hele leven bij het familiebedrijf gewerkt. Je hebt er een succes van gemaakt. Je bent de trotse nummer twee van Nederland, achter het ongenaakbare Albert Heijn. Je werk is je leven. Je leven is je werk. En dan moet je van de ene op de andere dag van alles loslaten.
En omdat een ongeluk nooit alleen komt, kwam daar het overlijden van zijn vader en pater familias Karel van Eerd, eind 2022, nog bij.
Noodgedwongen is 2023 het jaar waarin Frits van Eerd moet leren loslaten.
Dat zal niet meevallen, want zijn reputatie is beschadigd. Wie durft hem onder deze omstandigheden nog te benaderen voor een functie, bijvoorbeeld als commissaris? Zolang er een juridisch proces loopt, zal niemand daaraan zijn vingers willen branden.
En zo zit iemand met een schat aan ervaring en ontegenzeglijk grote verdiensten plotsklaps duimen te draaien.
Einde aan Jumbo’s sportsponsoring
Het loslaten wordt hem niet makkelijker gemaakt door zijn opvolger. Want wie denkt dat vertrouweling en voormalig cfo Ton van Veen alleen benoemd is om op de winkel te passen, heeft het mis. Van Veen heeft dit jaar al een aantal belangrijke en symbolische beslissingen genomen, onder meer door de bezem te halen door de sport-sponsoring van Jumbo.
Lees ook ons profiel van Ton van Veen: de briljante onderhandelaar die mensen ‘ziet’
De wielerploeg stopt er volgend jaar mee, de autoracerij zal het zonder Jumbo moeten gaan doen en ook Max Verstappen wordt naar de kant gehaald. De persoonlijke sponsorrelatie met de wereldkampioen in de Formule 1 wordt beëindigd.
Een radicale breuk met het beleid van zijn voorganger, dat de voorbije jaren in een aantal opzichten verdacht veel weg had van doorgeschoten hobbyisme en amateurisme.
Ook daarom moet ik dezer dagen af en toe denken aan de oud-ceo. Zou hij de pest in hebben over de nieuwe koers van Jumbo? Of heeft hij inmiddels mentaal voldoende afstand kunnen nemen om te beseffen dat een nieuwe fase is aangebroken. En dat bij een nieuwe fase ook nieuw beleid hoort.
Dynamiek in een familiebedrijf
Ik durf de veronderstelling wel aan dat Frits van Eerd dit jaar zijn momenten van diepe ontgoocheling en machteloze woede heeft. Waarbij ratio en emotie af en toe een stevig robbertje met elkaar vechten.
Als Frits van Eerd daarbij ook serieuze twijfels heeft over wat zijn opvolger in gang zet, dan heb ik een suggestie. Het is namelijk razend interessant om, nu hij toch de tijd heeft, eens rustig te kijken naar hoe andere bedrijven met dit soort vraagstukken van loslaten door de familie zijn omgesprongen.
Iedereen die zegt dat een familiebedrijf ook een ‘gewoon’ bedrijf is, moet ik hier uit de droom helpen. Er zijn fundamentele verschillen in de aansturing. Eigenaarschap en leiderschap beïnvloeden elkaar en doen er toe.
‘Governance in a family business is all about finding a middle ground between micromanaging and abdicating responsibility, and it becomes more challenging as the family and the business grow’, zoals Josh Baron en Rob Lachenauer schreven in een zeer lezenswaardige studie in Harvard Business Review.
Albert Heijn als voorbeeld
Een mooie casus van wat de toekomst eventueel kan brengen, ligt voor de familie Van Eerd om de hoek. Het is fascinerend en leerzaam om te zien wat er bij Albert Heijn allemaal gebeurde, nadat dit Zaanse familiebedrijf in de jaren zeventig van de vorige eeuw naar de beurs ging. Waarna het langzaam maar zeker transformeerde en de familie steeds minder te zeggen kreeg. Onder de paraplu van Ahold groeide AH uit tot een marktleider, die van jaar tot jaar sterker werd.
Het succes van vandaag van de nummer één in supermarktland is in belangrijke mate terug te voeren op het langzaam loslaten van de familie Heijn in een aantal decennia. De oude Albert Heijn, derde generatie toen hij in de jaren tachtig ceo was, gooide samen met zijn broer Gerrit Jan de deuren en de ramen open. De twee broers trokken onder meer tal van toppers van buiten aan en gaven hen vergaande verantwoordelijkheden. Ze lieten langzaam los.
Lees ook: Als bestuurder van buiten ben je in een familiebedrijf nooit echt de baas
Door het bedrijf verder te professionaliseren met leidinggevenden van buiten, kon Ahold groeien en bloeien. De onderneming was op een gegeven moment intrinsiek zo sterk, dat het zelfs het debacle van 2003 – toen een ongekende fraude aan het licht kwam en het concern wankelde – uiteindelijk met vlag en wimpel kon overleven. Iedereen die vandaag bij AH werkt, staat op de schouders van de gebroeders Heijn.
Sleutelrol voor familie Van Eerd
Mocht Frits van Eerd deze zomer zijn momenten van vertwijfeling kennen, mocht hij vrezen dat bij zijn bedrijf de Brabantse gemoedelijkheid en de vertrouwde ons-kent-ons-cultuur aan het afbrokkelen is, dan kan ik hem aanbevelen om de memoires van de oude Albert Heijn uit de boekenkast te halen. In dat boek kijkt de ex-ceo terug op zijn werkzame leven.
In De memoires van een optimist staat zonder opsmuk beschreven hoe je van een familiebedrijf een ‘normaal’ bedrijf maakt. Zonder daarbij de kernkwaliteiten van een familiebedrijf te verliezen. Hoe je als familie afstand kan nemen van je ‘kind’. Los kan laten, zonder de banden te verbreken. Dat viel Albert Heijn niet altijd mee. Maar hij deed het wel. En met groot succes.
Het is te hopen dat de onderneming uit Veghel, onder leiding van steeds meer professionals van buiten, zich de komende jaren kan spiegelen aan de grote concurrent uit Zaandam. De familie Van Eerd kan daarin een sleutelrol vervullen. Door los te laten. Met de blik naar voren gericht en door tegelijkertijd het verleden te koesteren. En dat verleden daar waar nodig netjes af te hechten.
Lees ook: Hoe je voorkomt dat een familiebedrijf in ruzie eindigt
