In hun boek Het Familiestatuut staan experts Van Zwol en Thomassen stil bij hoe je een familiebedrijf op een gestroomlijnde manier managet. De essentie van een goed lopende familieonderneming zit volgens de specialisten in het vastleggen van enkele grote thema’s in een zogeheten familiestatuut.
Familiestatuut
In zo’n statuut komen volgens de schrijvers een paar grote onderwerpen aan bod. Bijvoorbeeld welke familieleden in het bedrijf kunnen werken en wie eigenaar mag worden. “Ook kun je opschrijven wat de visie en ambitie is van je bedrijf”, stelt Thomassen. “Dat is bijvoorbeeld handig als je ervoor wilt zorgen dat een volgende generatie binnen je familie het bedrijf op een goede manier overneemt.”
Wat ook geregeld voorkomt is dat families hun eigen waarden exclusief vastleggen binnen zo’n statuut. “Stel dat je als familie veel geeft om duurzaamheid”, zegt Thomassen, “dan wil je niet dat je bedrijf nauwelijks iets aan recycling doet”.
Van Zwol zag laatst een familie die ‘bescheidenheid’ als een van hun kernwaarden had opgenomen. “Zij hadden vervolgens een jaarverslag waarin stond hoe goed het bedrijf wel niet was. Daar konden ze vervolgens over praten: paste zoiets wel genoeg bij het bedrijf?”
Problemen voorkomen
Met de hele familie een statuut opstellen klinkt nogal zakelijk, maar volgens Thomassen is het essentieel: “De ervaring leert dat families die dit doen minder snel in de problemen komen. Je voorkomt meningsverschillen achteraf of slecht overleg binnen het bedrijf.”
Dat het bij familiebedrijven niet altijd lekker loopt is bepaald geen geheim. Thomassen wijst als voorbeeld naar het faillissement van warenhuis V&D. “Als zij intern betere afspraken hadden gemaakt, was het denk ik beter voor ze afgelopen.”
Stap 1: commitment
Hoe stel je nu het beste een familiestatuut op? De schrijvers komen met vijf stappen. De eerste stap is commitment te kweken binnen de familie. “Je moet met zijn allen zo’n statuut willen opstellen”, zegt Thomassen. “Het werkt niet als alleen de ondernemer in kwestie zo’n tekst opstelt, en de kinderen slechts vraagt een kruisje te tekenen. Zo creëer je tegenzin. Het is belangrijk dat je er gezamenlijk achterstaat.”
Stap 2: luisteren
Heb je iedereen overtuigd, dan is het belangrijk om naar iedereens wensen te luisteren. “Vraag alle familieleden welke onderwerpen zij graag willen bespreken”, zegt Thomassen. “Bijvoorbeeld: wie mag er wel ion het bedrijf komen werken en welke familieleden niet? Niet iedereen is geschikt of gemotiveerd.”
Stap 3: consensus
Vervolgens ga je met elkaar aan tafel om al die ingebrachte onderwerpen te bespreken. “Iedereen komt met andere punten”, stelt Van Zwol. “Sommige bedrijven zeggen bijvoorbeeld dat iedereen uit de familie in het bedrijf mag werken, terwijl andere ondernemingen dat juist niet willen”
Belangrijk is volgens Van Zwol om tot een consensus te komen. “Over een onderwerp stemmen is bijvoorbeeld minder wenselijk, omdat je dan altijd winnaars en verliezers hebt. Je moet tot een oplossing komen die voor iedereen enigszins fair is.”
Stap 4: handtekening
Wanneer iedereen het eens is, is het tijd om het familiestatuut vast te leggen. Alle familieleden zetten dan hun handtekening onder het document met afspraken. Klinkt – wederom – zakelijk, maar volgens Thomassen kun je van de nood best een deugd maken: “Ga bijvoorbeeld naderhand met elkaar uit eten.”
Thomassen stelt dat het wel belangrijk is dat de afspraken in het statuut uiteindelijk overeenkomen met de juridische documenten binnen de familie. Hij wijst op de documenten van het bedrijf, maar ook testamenten en huwelijkse voorwaarden van familieleden. Of je hier een juristenteam voor nodig hebt, hangt volgens Thomassen af van de grootte van het bedrijf en de familie. Hoe minder juridische documenten, hoe gemakkelijker.
Stap 5: afspraken nakomen
Als je dit hele feest der papierwerk achter de rug hebt, ben je er nog niet. Sterker nog, het echte werk begint nu pas. Nu moet je er als familie voor zorgen dat alle afspraken ook daadwerkelijk nageleefd worden.
“Stel dat je een vader had die gewend was alle beslissingen zelf te nemen”, zegt Van Zwol. “Wanneer je als kinderen gelijke beslissingsrechten hebt gekregen, moet je er dan bijvoorbeeld voor zorgen dat zo iemand niet meer alleen een neefje een contract geeft of investeringen aanneemt.”
Lees ook: 6 voorwaarden voor succesvolle familiebedrijven
