Het laatste kwartaal van 2023 zit er bijna op, tijd om de balans op te maken over het investeringsjaar dat bijna achter ons ligt. En vooral vooruit te blikken op de trends voor 2024: naar welke sectoren en technologie kijken venture capital-investeerders die inzetten op startups en scaleups?
Opgaande lijn naar 2 miljard euro
Eerst even de wrap-up: in de eerste drie kwartalen van 2023 is in Nederland rond de 1,5 miljard euro geïnvesteerd in startups en scaleups, waarbij de geldstroom in alle kwartalen redelijk op gang bleef. Maar ook als de investeringen over heel 2023 de 2 miljard aantikken, steekt dat schamel af bij het waanzinnige jaar 2021 en het begin van 2022, waarin megadeals zoals die van Messagebird en Mollie de cijfers oppoetsten. Maar toch: het afgelopen jaar waren de vc’s nog altijd actiever dan in 2020, en als je teruggaat naar de tijden voor corona zie je al helemaal een opgaande lijn:
Dat bevestigt ook Thomas Mensink van Golden Egg Check, de startupfundinganalist die ook zelf actief is als investeerder. ‘Je ziet een opwaartse trend die in 2024 wel verder zal doorzetten.’ Er is voldoende reden om dat aan te nemen: de venture capitalfondsen hebben nog veel geld dat ze aan het werk moeten zetten voor hun klanten, het zogeheten dry powder. ‘Veel partijen hebben het op verzoek van hun klanten, de limited partners, een tijdje rustig aan gedaan. Maar dat is uitstel: een fonds moet binnen een bepaalde termijn worden geïnvesteerd.’
Grote klappen bij A-rondes
Voor 2024 is er dus duurzame groei, zeker doordat de rente weer iets belooft te gaan dalen, wat beleggers weer in beweging brengt. Maar de exorbitante waarderingen komen voorlopig niet terug. Mensink: ‘Bij early stage startups, de deals in de pre-seed en seedfase, is er de afgelopen jaren sowieso niet veel veranderd. Ook wat aantallen deals betreft. Bij de A-rondes en daarboven vielen de grote klappen in de waarderingen. Er is minder concurrentie, dat drukt de prijs.’
‘Bovendien hebben investeerders in die latere rondes nog steeds weinig zicht op een exit. Die gaat vaak via een beursgang of een overname door een groot, vaak beursgenoteerd bedrijf, maar de IPO’s zijn compleet stilgevallen en op de M&A-markt gebeurt nu ook een stuk minder. Het is lastig een prijs te bepalen als je geen idee hebt of en wanneer er een IPO komt.’
Achter de schermen zullen zeker pijnlijke down rounds hebben plaatsgevonden, met aandeelhouders die tegen een flink lagere waardering bijstortten om de periode te overbruggen waarin een scaleup break-even belooft te worden. ‘Maar mocht het vertrouwen in IPO’s terugkeren, dan komt er weer trek in de schoorsteen.’
Lees ook: Geld ophalen tegen lagere waardering: wat ondernemers moeten weten over ‘down rounds’
AI, deep tech en climate tech gewild in 2024
Mensink ziet net als dit jaar voor 2024 genoeg startups waar investeerders om vechten. Dan gaat het bijvoorbeeld om startups die al omzet genereren met eigen technologie rond, inderdaad, AI en de infrastructuur eromheen. ‘Daar is echt veel animo voor, en dat blijft zo in 2024. Dat heeft impact op de waardering, maar ik zie geen crazy valuations meer.’
Oké, bij de Franse ‘ChatGPT-concurrent’ Mistral AI, dat binnen een jaar 385 miljoen euro ophaalde op een waardering van 2 miljard, houdt Mensink wel zijn hart vast: ‘Als dat maar goed gaat.’
AI die verder en dieper gaat dan de hype zal volgend jaar in trek blijven, en ook deep tech in het algemeen. ‘Helemaal als je het koppelt aan AI heb je een winnende combinatie. Ook in climate tech zal in 2024 heel veel gebeuren, zeker aan de kant van clean energy. De bedrijven die nu de wind in de zeilen hebben, de outliers, daar wil iedereen graag in investeren.’ Daar staan tegenover de al wat langer bestaande scaleups die hun model niet aan het draaien krijgen. Die zullen ook in 2024 moeten saneren. ‘De schoonmaak in de markt zal nog wel even verder gaan, waarbij de sterken overleven.’
Invest-NL: miljard in de pijplijn
Startups die actief zijn in climate of health tech sloten in 2023 sowieso al goede deals, doordat daar voldoende ‘additioneel’ overheidskapitaal voor beschikbaar blijft. Leo Holwerda, directeur Capital van staatsinvesteerder Invest-NL, is dan ook heel tevreden met zijn dealflow in 2023.
‘Er gaat nog wel wat komen, misschien gaan we zelfs iets meer doen in 2024. Ik heb voor een miljard aan verzoeken in de pijplijn’, zegt hij met een blik op zijn monitor, terwijl hij een greep doet uit de deals van afgelopen jaar: batterij-scaleup E-magy, maker van natuurlijke implantaten Xeltis, chiptester Nearfield en kweekvleesmaker Meatable: genoeg stevige transacties in de thema’s waarin Invest-NL actief is.
Als directe investeerder, maar het droeg in 2023 ook indirect bij aan het kapitaal dat Nederlandse vc’s steken in startups en scaleups. Onlangs lanceerde Invest-NL, samen met het Europese Investeringsfonds (EIF) het Dutch Future Fund II: 200 miljoen euro, bestemd voor techfondsen met goede plannen.
Nederlandse vc’s actiever, Amerikanen bleven weg
De markt waarin Holwerda opereert, is merkbaar veranderd doordat met name de Amerikaanse investeerders even wegblijven. ‘Terwijl Nederlandse investeerders juist iets actiever werden. Als investeerder is dat goed nieuws: wij zijn op dit moment een van de weinigen die grote tickets kunnen schrijven en de waarderingen zijn iets meer investor friendly dan voorheen.’
Nu heeft Invest-NL ook geen taak bij fundingrondes waar de markt zijn werk doet, het maakt volgens eigen mantra ‘financierbaar wat niet financierbaar lijkt’. ‘Toch is het nu fijn dat we wél weer kunnen instappen bij diezelfde populaire bedrijven die zich soms jaren geleden al eens bij ons meldden. Tegen dezelfde waardering, terwijl ze zich in de tussentijd geweldig hebben ontwikkeld.’
Energietransitie hot item in 2024
Voor 2024 blijft de energietransitie een hot item, met startende fondsen die op clean tech inzetten. ‘Ik zie die overigens vooral in andere landen. Private investeerders zetten daarbij niet zozeer in op ingewikkelde hardware, maar meer startups daaromheen. Die zijn minder kapitaalsintensief, terwijl de upside net zo groot is.’
En vergis je niet in de kansen die de aanpak van de klimaatcrisis oplevert: tot 2030 is daarvoor alleen in Nederland 200 miljard aan investeringen nodig. ‘Wij hebben inmiddels 2 miljard beschikbaar. Daarmee kunnen we bij heel innovatieve ontwikkelingen het verschil maken, maar die andere 198 miljard moeten toch ergens anders vandaan komen.’
Meer vc’s horen over hun verwachtingen voor 2024? Thomas Mensink vroeg het ze voor zijn podcast At The Money. Of we dat even wilden noemen. Doen we, gratis en voor niks want we gaan zelf ook luisteren.
Ook iets wat we vaker zullen zien volgend jaar, zegt Holwerda: scaleups die geld ophalen voor ‘first of kind plants‘: fabrieken die een totaal nieuw product gaan maken. Of het nu nieuwe eiwitten zijn, batterijen of fotonische chips, een fabriek vreet kapitaal en vergt jaren om van de grond te krijgen. Exact een klus waar je Holwerda’s Invest-NL bij kunt roepen.
En wat die Amerikanen betreft: hij hoopt oprecht dat ze in 2024 weer terugkeren naar Europa maar ziet het niet snel gebeuren. Misschien dat de rente, die volgend jaar zeker in de VS weer omhoog gaat, de beleggers daar weer in beweging krijgt. ‘Ze vinden hier koopjes vergeleken bij de waarderingen die ze gewend zijn. Terwijl de technologie in Europa minstens zo geavanceerd, zo niet verder is dan in de States. En voor onze bedrijven biedt de VS een geweldige geldbron en toegang tot consumenten.’
Peak: waarderingen op niveau 2017-2018
Over die waarderingen zegt Thijs Dijkman, partner bij Peak: ‘Investeerders in scaleups werken met exitscenario’s waarvoor ze zich vaak baseren op de Bessemer Cloud index, samengesteld uit beursgenoteerde techbedrijven. Die waarderingen zijn nu beland op het niveau van 2017, 2018. Bij startups kan dit nog heel erg uiteenlopen, afhankelijk van team, markt en eerste marktvalidatie. Wel zien we dat de rust en realisme is teruggekeerd wat een gezondere basis geeft voor ondernemen en investeren.’
Met een knipoog: ‘Tenzij je iets doet met de infrastructuur rond Generative AI, dan is er heel veel mogelijk.’ Wat hem het afgelopen jaar ook opviel, was dat het aantal deals in series A en daarboven flink is ingezakt. ‘Ik denk dat die cijfers niet het complete verhaal vertellen: er zullen onder de radar ook deals zijn gedaan, de bridge rounds door bestaande aandeelhouders.’
Peak is als ‘ondernemers voor ondernemers’-fonds vooral actief in SaaS-startups en marktplaatsen in de vroege fase en Dijkman is best optimistisch gestemd over het komende jaar. ‘Software is still eating the world en kan juist oplossingen bieden in mindere economische tijden. Kansen zijn er genoeg en we hebben recent een fonds van 150 miljoen euro gelanceerd, dus we heben voldoende kapitaal om te investeren in early-stage bedrijven.’
‘Het klimaat stabiliseert, en wat mij betreft geeft dat weer een gezonde fundering voor een grotere dealflow in 2024.’
Meer activiteit in Series A en daarboven in 2024
De scaleups verwacht hij daarbij ook vaker dan dit jaar te zien terugkomen met investeringen. ‘De meeste bedrijven zullen door hun runway van de rondes in 2021 heen zijn en het is ze dan bijvoorbeeld gelukt om richting break-even te draaien en gezonde capital efficiency te laten zien. Maar een deel van die grotere rondes zal ook komen van bedrijven die kapitaal op móéten gaan halen.’
En wat AI betreft: 2023 was het jaar waarin de SaaS-bedrijven waar Peak zich onder andere op focust hun strategie konden bepalen en producten rond of met AI te testen. ‘In 2024 gaan we de echte signalen zien van bedrijven die een bruikbaar AI product hebben gebouwd. En dan geen nice to have product, maar een need to have AI-oplossing.’
Shift Invest: kwaliteit buiten Nederland
Impactinvesteerder Shift Invest had het afgelopen jaar vooral moeite om in Nederland geschikte startups te vinden die actief zijn in de energietransitie of in duurzame voeding, landbouw, industrie, mobiliteit en logistiek. ‘Terwijl we toch graag dicht bij huis blijven’, zegt partner Janneke Bik. ‘Dat scheelt tijd en het maken van reizen. Maar we vonden in het buitenland een hogere kwaliteit en interessantere deals.’
In de sustainable hoek was 2023 geen afwijkend jaar wat de eigen dealflow betrof, maar het viel Bik op dat investeerders wel meer tijd en ruimte kregen om te onderhandelen over een deal. ‘Veel meer dan die hectische jaren 2021 en begin 2022. Toen was de Angelsaksische stijl van zakendoen dominant, dat is nu wat weggezakt doordat internationale investeerders zich een beetje hebben teruggetrokken.’
Energieprijs goed voor energie startups
De waarderingen zakten mee, maar vooral voor de food- en agristartups. Ondernemers in de energiemarkt of logistiek hadden volop aandacht van geldschieters, met bijbehorende fundingvoorwaarden. De hoge energieprijs is een deel van de verklaring. ‘Maar ook door de druk vanuit de overheid en grote bedrijven om te verduurzamen vanwege het klimaat. Je ziet in Europa misschien de electorale steun hiervoor wegvallen, maar bedrijven blijven desondanks inzetten op een net zero strategie.’
Technologieën en ontwikkelingen waar Bik en haar collega’s als impactexperts naar kijken in 2024 zijn innovaties die landbouw natuurinclusiever maken, door de monitoring van impact op biodiversiteit bijvoorbeeld. Technologieën die de industrie circulair kunnen maken, die mobiliteit duurzamer maken maar ook gedragsverandering stimuleren.
Nieuw impactfonds in 2025
In de energiesector draait het om slimmer gebruik van energie, waarbij vraag en aanbod beter op elkaar worden afgestemd. ‘Thuis, maar ook op het niveau van bedrijventerreinen en het grotere grid. Gezien de congestie is er een grote behoefte aan innovaties rond beter meten en beter sturen.’
Zelf wil Shift in 2025 weer een nieuw, vierde impactfonds lanceren, wat betekent dat volgend jaar deels in het teken staat van het ophalen van geld. ‘Altijd een spannende periode. Maar als je ziet hoeveel aandacht er is voor impact investing en weet hoezeer de investeerders in onze fondsen ons brede perspectief daarop waarderen, komt dat vast goed. De verwachte kentering in de rente maakt het besluit om te investeren in venture capital in 2024 hopelijk makkelijker.’
Update: Dealroom komt binnenkort met zijn roundup over waar wereldwijd het geld naartoe ging in 2023. Oprichter Yoram Wijngaarde gaf op LinkedIn alvast deze sneak preview:
