Elon Musk verwijderde eind maart de pagina’s van zijn bedrijven Tesla en SpaceX van Facebook. Genoeg had hij van het platform van Mark Zuckerberg, dat onzorgvuldig was omgesprongen met de data van gebruikers, waardoor er een mogelijkheid ontstond voor Cambridge Analytica om nepnieuws te verspreiden. Nu is Musk nogal een ietwat impulsieve excentriekeling en wij hadden dan ook niet verwacht dat zijn voorbeeld zo snel navolging zou krijgen.
Toch gebeurt het morgenavond. De satirische Nederlandse tv-show Zondag met Lubach kondigde in zijn show op zondag aan om op woensdag om 20.00 uur de stekker uit zijn Facebook-activiteiten te trekken. Zowel de pagina van de tv-show (349.000 likes) als die van presentator Arjen Lubach (137.000 likes) zelf gaat dan uit de lucht en Lubach spoort zijn doorgaans trouwe volgelingen aan hetzelfde te doen. Tijdens de tv-show lanceerde hij een speciaal ‘waarwel Facebook’-evenement Bye Bye Facebook, waarbij op dit moment al 26.000 mensen op ‘going’ hebben geklikt. Als die allemaal van Facebook gaan, heeft de tv-show van Lubach – en daarmee indirect de actie van Musk – toch een schram aangebracht op de huid van Facebook.
Domino-effect
Tuurlijk, dit is klein bier voor Facebook, dat 1,4 miljard dagelijkse gebruikers heeft van wie er ‘slechts’ 7,6 miljoen in Nederland wonen. Toch kan de mediawaarde van dit verlies aan gebruikers een domino-effect in gang zetten. De aankondiging van Lubach was alleen al nieuws voor nationale media en zelfs het Britse persbureau Reuters, waardoor het zelfs in The New York Times verscheen.
Als één schaap – of eerder een kudde, in dit geval – over de dam is, volgt de rest vanzelf. Al helemaal als de glans van coolheid van het bedrijf af is. Dit is precies wat er momenteel gebeurt bij Facebook, dat zijn hippe startupimago door alle schandalen voor een groot deel kwijt is; vandaag en morgen moet Zuckerberg zich zelfs verantwoorden bij het Amerikaanse congres over de kwestie Cambridge Analytica en privacy issues. Weinig cool.
Hyves
En dan is het wachten op een disruptor. Het recente succes van platforms als HQ Trivia en Vero laat zien dat er meer kapers op de kust zijn, die allen staan te springen om het stokje van Zuckerberg over te nemen. Of moeten we terug naar oude tijden en moet Hyves terug, vroeg de Nederlandse krant De Telegraaf zich deze ochtend af in een Twitter-poll. Weblog GeenStijl reageerde direct met een melig bericht (“dikke kus van tante truus”). De reactie sprak boekdelen; Hyves werd op het einde van zijn bestaan vooral gebruikt door oudere gebruikers; tantes Truus, om in GeenStijl-termen te spreken.
Poll: Moet Hyves weer terugkomen? #ByeByeFacebook #HiHyves
— De Telegraaf (@telegraaf) April 10, 2018
Zelfs bij de overwegend conservatieve achterban van De Telegraaf was met – op moment van schrijven – 42 procent voor-stemmers geen breed draagvlak voor een terugkomst van Hyves. Toch zit er best wat in het idee om masaal met een Nederlands platform te werken. Zo behoud je de stroom van advertentiekapitaal binnen de landsgrenzen, in plaats van geld te verliezen aan Silicon Valley. Het enige probleem is dat zoiets niet werkt in onze geglobaliseerde wereld; iedereen heeft wel vrienden in het buitenland, die je zo buitensluit. Het Chinese nationale platform WeChat mag in diens thuisland dan werken, maar China is groot en ook niet onbelangrijk: autoritair gestuurd. Facebook is er verboden.
Een nieuw Facebook, mocht het er überhaupt van komen, zal dus van een mondiaal opererende partij moeten komen. Het businessmodel zal bovendien sterk rekening moeten houden met privacy issues, wat een mogelijke exponentiële omzetgroei direct een halt toeroept. Hoe minder data je immers weg mag geven aan adverteerders, des te minder je als social media-platform kunt verdienen. Een betaalde site kan een alternatief zijn, maar het is nog nooit een social mediaplatform van formaat gelukt om met een betaalmuur te werken; wie wil er nu betalen voor zoiets als Facebook?
Kat uit de boom kijken
Zoals gezegd is het voorlopig maar afwachten hoeveel Facebookers daadwerkelijk zullen uitloggen door Lubachs actie. Sprekend is het hoge aantal geïnteresseerden (63.000 mensen) in het evenement. Zij geven niet direct aan dat ze meedoen (‘going’), maar kijken graag mee. Dit zijn doorgaans de mensen die, laten we zeggen, niet op je verjaardagsfeestje verschijnen, maar misschien kloppen zij wel aan bij het volgende exit Facebook-event. Voorlopig kijken zij in ieder geval nog even de kat uit de boom.
Een logische vervolgvraag lijkt te zijn: is Zuckerberg nu de boeman, of is er iets mis met het privacybeleid van de onlinewereld in het algemeen? Dat laatste lijkt het geval, als je Dimitri Tokmetzis en Maurits Martijn mag geloven. Zij lieten al in 2016 in hun boek Je hebt wél iets te verbergen zien dat Facebook lang niet de enige partij is die je data zomaar naar allerlei partijen stuurt. Zodra je een app – of het nu Spotify of Nu.nl is – toevoegt aan je telefoon en de voorwaarden accepteert, verzendt die persoonlijke data van jou naar tientallen adverteerders. Doordat je het niet ziet, maak je je er wellicht niet druk om, maar het gebeurt wel.
De huidige kritiek op Facebook zou een mooie aanleiding kunnen zijn om hierover met elkaar in discussie te gaan. Wellicht kan – o, cliché – de blockchain uiteindelijk uitkomst bieden, aangezien bedrijven door deze techniek transparant moeten handelen. Wat gebruikers nu niet zien, zien ze dan wel.
