Wanneer het gaat om het vergroten van de maatschappelijke impact van ondernemingen, dromen we graag weg bij impactvolle innovaties: windmolens, biologisch afbreekbare plastics, elektrolysers. We zwijmelen weg bij nieuwe verdienmodellen, denk aan het aanbieden van producten als dienst. Of we vestigen de aandacht op gedragsverandering via kekke marketingcampagnes.
Een veel grotere (maar ook veel saaiere) knop voor impact blijft echter vaak buiten beschouwing. Ik heb het over de spelregels waar élk bedrijf zich aan moet houden: boekhouden.
Boekhouding is de spil van een bedrijf
We zeggen het niet graag, maar stiekem zijn ondernemers (en hun medewerkers) allemaal boekhouders. Onversneden bonentellers. De financiële taal is de taal van de onderneming: businesscases, returns on investment en ebitda’s. Elke euro wordt geteld en draai je het liefst twee keer om.
Deze taal disciplineert elke afdeling van elke onderneming. Het is de bottomline van bijna elke organisatie. Logisch, zou je denken. Zonder zwarte cijfers, geen onderneming. Maar wat heeft dat met duurzaamheid en impact te maken?
Enorm veel! De regels voor accounting definiëren namelijk wat wij als waardevol en waardeloos zien. De regels bepalen hoe snel je vrachtwagen moet worden afgeschreven, ze bepalen hoe groot je operationele kasstroom is en of een bestuur succesvol is of de laan uit moet worden gestuurd.
Impact telt vaak niet mee
Maar hoe langer je erover nadenkt, hoe meer het gevoel je bekruipt dat er eigenlijk iets mist. Met het oog op impact is financiële accounting is slechts een smalle manier van waarde definiëren. Want hoewel we biodiversiteit, mensenrechten, het welzijn van jonge en toekomstige generaties, en ‘stakeholders’ steeds belangrijker vinden (kijk maar naar de purpose van menig bedrijf), tellen ze niet mee op de balans.
De maatschappelijke kosten van vervuiling en uitbuiting (externaliteiten) staan niet op de winst- en verliesrekening. Kortom, in de financiële statements is de bijdrage van een bedrijf aan het sociaal kapitaal, menselijk kapitaal en natuurlijk kapitaal van de samenleving de facto gelijkgesteld aan nul.
Met een maatschappelijke jaarrekening verwordt de chief financial officer tot een chief value officer
De ‘winst’ in zo’n winst- en verliesrekening is dus betrekkelijk relatief. Het gaat alleen om de winst voor de aandeelhouder. Tegelijkertijd is het vaak het geval dat de maatschappij verliest. Zij wordt namelijk opgescheept met grote maatschappelijke kosten, zoals vervuiling, groeiende ongelijkheid, mensenrechtenschendingen en zo verder.
Ondanks alle duurzaamheidsplannen, purpose statements en klimaatdoelen is de conclusie dus wat teleurstellend: impact telt te vaak nog niet bij besluiten. Om dit te veranderen, moeten we lessen trekken van het systeem van financial accounting. Want het systeem voor het meten, rapporteren en sturen op financieel kapitaal is een goedwerkend systeem. Elke onderneming voldoet eraan. Het disciplineert praktisch elke afdeling binnen een onderneming. En cijfers worden extern geverifieerd door gecertificeerde accountants.
Lees ook: Klimaatpositief worden als bedrijf? Dat is nog best een uitdaging
Impact accounting: een maatschappelijke jaarrekening
Hoog tijd dus voor een transitie van financial accounting naar impact accounting.
Met impact accounting tel je niet alleen de financiële waarde die een onderneming creëert voor de aandeelhouder, je telt en rapporteert ook over de sociale, menselijke en natuurlijke waarde die wordt gecreëerd of vernietigd voor alle stakeholders (producenten, consumenten, medewerkers, brede samenleving). Gekwantificeerd én uitgedrukt in euro’s.
De jaarrekening transformeert zo in een maatschappelijke jaarrekening waarin niet de financiële winst van een bedrijf staat weergegeven, maar de echte winst: de netto waardecreatie en -vernietiging voor de samenleving als geheel.
Door een brede blik op waarde kun je risico’s beter inschatten en anticiperen op nieuwe kansen
Met een maatschappelijke jaarrekening verwordt de chief financial officer tot een chief value officer. Bij elk besluit gaat het namelijk niet louter om de euro’s die worden verdiend. Elk besluit wordt gemaakt op basis van de brede waarde (financieel, sociaal, menselijk, natuurlijk) die wordt gecreëerd.
En door projecten en innovaties af te rekenen op brede waarde wordt het vanzelf aantrekkelijk om te kiezen voor projecten die een zo groot mogelijke bijdrage leven aan de samenleving en zo min mogelijk schade (klimaatverandering, biodiversiteitsafbraak, onderbetaling, etc.) doen.
Net zoals de accountant bij een vooruitzicht van rode financiële cijfers weigert om een continuïteitsverklaring af te geven, zal de impact accountant dit in de toekomst ook weigeren wanneer een onderneming te lang een grote negatieve maatschappelijke impact verwacht te hebben.
Lees ook: Mooi die duurzame doelen, zo zet je ze om in de praktijk
Nieuwe kansen pakken
Impact accounting is niet alleen goed voor de samenleving, het is ook goed voor de onderneming. Door een brede blik op waarde kun je risico’s beter inschatten, omdat het je blootstelling aan zaken als landgebruik, stikstofuitstoot (niet onbelangrijk voor de bouwsector deze dagen) en dwangarbeid inzichtelijk maakt.
Ook helpt het bij het anticiperen op nieuwe kansen. Zo deed Volvo een analyse naar de brede maatschappelijke waarde van elektrische bussen ten opzichte van dieselbussen. Hoewel de kosten van de elektrische bus ten tijde van de studie (2015) hoger waren dan de dieselbus (inmiddels niet meer), was de bijdrage van de schone elektrische bus significant hoger dan de vervuilende dieselbus.
Dit gaf Volvo reden om in een vroeg stadium stevig te investeren in elektrische bussen, waardoor het inmiddels is uitgegroeid tot marktleider in West-Europa. Impact accounting is dus een waardevol instrument voor bedrijven die koploper willen zijn.
Een geharmoniseerde taal voor impact
Ten slotte helpt impact accounting om een geharmoniseerde taal voor impact te creëren binnen een onderneming. Nu geldt: hoe meer impacts een bedrijf namelijk meeneemt in besluitvorming, hoe moeilijker het wordt. Tonnen CO2, hectaren biodiversiteitsverlies, disability-adjusted life years (indicator voor gezondheidsschade) en frequentie van kinderarbeid zijn nou eenmaal lastig met elkaar te vergelijken. Door dit in euro’s uit te drukken, wordt dit een stuk makkelijker.
Met impact accounting herdefinieer je dus wat waardevol en waardeloos is binnen een onderneming en staat impact centraal in de organisatie.
Echte impactondernemers doen daarom aan impact accounting en zorgen ervoor dat hun echte winst zo groot mogelijk is.
Lees meer columns van Werner Schouten:
- De ultra fast fashion van Shein, ruimtereisjes: niet alles kan klimaatneutraal
- Wedstrijdje ver plassen op klimaattop Egypte: welk bedrijf heeft de meest duurzame beloftes?
