Wie hard werkt, krijgt complimentjes en promoties. En dat is eigenlijk best een beetje vreemd. Want échte workaholics kampen met een serieuze verslaving. Eentje die we massaal met een korreltje zout nemen.
Het is inmiddels zo geaccepteerd dat we er zelfs een eigen woord voor hebben bedacht: de workaholic. En daar wordt vaak lacherig over gedaan, maar gezond is het niet. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht (2021) blijkt dat zo’n 15 procent van de Nederlandse beroepsbevolking het risico loopt om werkverslaafd te raken. En dat leidt tot meer kans op een burn-out of depressie.
Bevlogen of werkverslaafd?
De werkverslaafde kletst graag honderduit over zijn favoriete onderwerp: het werk. Hij is vaak en tot laat aan het werk. Ook al is er niets te doen. Dat doet hij niet (alleen maar) vanuit passie, maar omdat hij van zichzelf aan de slag moeten blijven.
Waarom dat ongezond is? ‘Omdat dit gedrag met een innerlijke drang te maken heeft’, zegt Toon Taris, hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht. ‘Organisaties zoeken medewerkers die betrokken zijn bij hun werk en daar veel tijd en moeite in steken. Dat zijn immers de mensen die goed presteren.’
Maar soms verandert die bevlogenheid in een verslaving. Dat verschil zit hem in het wel of niet los kunnen komen van je werk. De werkverslaafde ervaart een innerlijke drang om het werk te doen. Daarom stopt hij buitensporig veel tijd en energie in dat werk. En dat gaat ten koste van ontspanning en tijd voor vrienden en familie.
Hard gewerkt? Hier een bonus!
Die verslaving hangt samen met ons beloningssysteem, zegt Taris. ‘Hardwerkende mensen zijn diegenen die een bonus krijgen, een aai over de bol van de baas, of een promotie. Op zich is dat fijn, maar het kan in de hand werken dat mensen steeds harder gaan werken om maar die bonus binnen te halen.’
Dat brengt op den duur allerlei negatieve fysieke en mentale gevolgen met zich mee, met als grootste risico: de burn-out. Je energiereserves raken uitgeput en je lijf en geest zijn niet meer in staat om te herstellen.
Lees ook: Burn-out herkennen en voorkomen: ‘We geven ons brein te weinig hersteltijd’
Workaholics Anonymous
De burn-out is misschien iets van deze eeuw, maar de werkverslaving is dat niet, zegt Taris. Al zo’n tachtig jaar geleden werd in de Verenigde Staten gesproken over workaholics. In de jaren 70 begonnen steeds meer mensen zich te herkennen in dat concept.
Begin jaren 80 leidde dat tot de oprichting van ‘Workaholics Anonymous’: een gemeenschap voor het herstel van dwangmatig werken, met een heus 12-stappenprogramma. De werkverslaving bestaat dus al een tijdje, maar brengt in deze eeuw grotere gevolgen met zich mee. En dat heeft alles te maken met onze moderne technologie.’
Vroeger moest je naar een kantoor of fabriek toe om te kunnen werken. Op een bepaald moment ging zo’n gebouw dicht. Dat maakte het fysiek onmogelijk om toe te kunnen geven aan een werkverslaving.
Anno 2023 kun je werken waar en wanneer jij dat maar wilt. Dat betekent dat mensen die het risico lopen om werkverslaafd te worden, nu veel gemakkelijker toe kunnen geven aan die tendens. Zij kunnen de hele dag, desnoods de hele nacht doorwerken, want een fysieke barrière is er niet meer. ‘Daarmee is het hek nu echt van de dam’, aldus Taris.
Lees ook: Waarom mannen en vrouwen verschillen ervaren in de werk-privébalans
Een werkverslaving? Die heb ik niet!
Tijd om in actie te komen, zou je zeggen, maar daar stoot Taris op één probleem. ‘De mensen die werkverslaafd zijn, ontkennen verslaafd te zijn. Zij menen namelijk een hele goede reden te hebben om zo hard te werken. A: ik word er blij van. B: ik verdien daar ook nog eens lekker veel geld mee. En C: ik wil promotie maken, dus moet ik hard werken.’
Volgens Taris zijn het dan ook niet de werkverslaafden zelf, maar hun familieleden of vrienden die aan de bel trekken. ‘Zij zien hun geliefde met steeds meer stress- of fysieke klachten kampen. En merken op dat er steeds minder tijd voor hen wordt vrijgemaakt.’
De oplossing? Die zit volgens de hoogleraar in het voorkomen in plaats van genezen van een werkverslaving. ‘Die verantwoordelijkheid leg ik graag bij de werkgevers van Nederland. Zij moeten er met elkaar voor zorgen dat we dit probleem in de toekomst voorkomen.’
Bijvoorbeeld door het niet langer toestaan van mailverkeer in de avonduren. En het niet langer uitkeren van bonussen voor gemaakte overuren. Taris: ‘Een bonusbeleid moet in mijn optiek gebaseerd zijn op kwaliteit, in plaats van kwantiteit. Daar worden we allemaal beter van.’
Lees meer over werk-privébalans en werkplezier:
- Om 5 uur opstaan: hoe goed is dat echt?
- Overweldigd door je werk? Met deze tips hervind je controle
- Stoppen met piekeren? Zo lig je ‘s nachts niet meer wakker
