Een vrouw rijdt tijdens een strenge winter op een bergweg. Haar auto slipt op een stuk ijs en glijdt over de rand. Ze probeert te voorkomen dat de auto in het ravijn belandt. Tegelijkertijd flitst niet haar leven, maar het leven van iemand anders voor haar ogen voorbij.
Deze bestuurder lijdt namelijk aan het reddercomplex. Wie worstelt met dit syndroom heeft een innig verlangen om mensen in nood te helpen. Je raakt zelfs helemaal verstrikt in de problemen van anderen en kunt niet meer stoppen met erover praten, eraan te denken en je zorgen te maken.
Je vindt het ook moeilijk om grenzen te stellen, om gewoon nee te zeggen, en je voelt je ongemakkelijk bij het zelf krijgen van hulp. Maar de bereidheid om mensen te helpen en de dwangmatige behoefte om ze te redden verschillen enorm van elkaar.
Wat is jouw patroon?
Als het redden van anderen meer op een verslaving of een overheersend patroon gaat lijken, dan is het de moeite waard om jezelf het volgende af te vragen. Liggen er soms egoïstische motivaties ten grondslag aan wat op onbaatzuchtig gedrag lijkt? Worden jouw belangeloze handelingen wel gemotiveerd door empathie, zonder dat je direct een beloning verwacht?
Altruïstisch gedrag wordt vaak gemotiveerd door egoïstische instincten. Mensen halen bewust of onbewust persoonlijke voordelen, zoals een hoger gevoel van eigenwaarde, uit het helpen van anderen.
Maar in al jouw gretigheid om te helpen, is het gemakkelijk om je te laten meeslepen en problemen te zien waar die er niet zijn. Je realiseert je misschien niet eens dat de mensen die je probeert te redden eigenlijk niet om hulp vragen. Ze willen gewoon dat iemand naar hen luistert en hen begrijpt.
Redderscomplex en burn-out
Als je overdreven veel voor anderen zorgt, kan dat niet alleen de kwaliteit van je relaties negatief beïnvloeden, maar zelfs je eigen leven. Als je ondertussen dan ook nog vergeet om voor jezelf te zorgen, kan je dwangmatige behoefte om te redden leiden tot fysieke en mentale uitputting.
Door anderen overmatig te helpen, voorkom je dat ze zelfredzaam worden
Na verloop van tijd kun je in een burn-out raken en geef je de mensen die je probeert te helpen hiervan de schuld. Naast extra zelfopgelegde stress kunnen je reddingspogingen in relaties ook leiden tot een ongezonde afhankelijkheid. Door anderen overmatig te helpen, voorkom je namelijk dat ze zelfredzaam worden, wat weer kan leiden tot onevenwichtige relaties.
De mensen die je helpt, gaan namelijk verwachten dat je altijd beschikbaar bent om hun problemen op te lossen. Dit weerhoudt ze ervan om de nodige vaardigheden te ontwikkelen waarmee ze verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun eigen leven.
Als je ondertussen je eigen behoeften maar blijft negeren en je uit blijft putten, kan je verlangen om een redder te zijn veranderen in een vorm van martelaarschap.
Lees ook: Fluitend naar een persoonlijk doel toewerken? Stel leerdoelen
Waarom moet je anderen redden?
Bij wat diepgaandere zelfreflectie kun je ontdekken dat je redderscomplex geworteld is in je innerlijke script. Dat script dicteert dat de behoeften van anderen veel belangrijker zijn dan die van jezelf, en dat het je levensmissie is om anderen te redden. Het is ook de enige manier om je goed te voelen over jezelf.
Ben je bang voor afwijzing, in de steek gelaten worden of kritiek als je anderen niet helpt?
Misschien ben je wel bang voor afwijzing, in de steek gelaten worden of voor kritiek als je anderen niet de helpende hand toesteekt. Je vindt het uitermate moeilijk om weerstand te bieden aan jouw drang om hen te helpen. Zelfs als de mensen die je helpt lastig worden, blijf je nog terughoudend in het uiten van negatieve gevoelens. Je voelt je immers gedwongen om hen te helpen.
Verslaafd aan goedkeuring
Het is ook mogelijk dat je gedrag beïnvloed is door je opvoeding. Je bent opgegroeid in een gezin waarin niet aan je emotionele behoeften werd voldaan of waarin de zorg die je kreeg niet paste bij je leeftijd. Je ouders kunnen bijvoorbeeld overheersend, egocentrisch, depressief of zelfs gewelddadig zijn geweest.
Het gevolg daarvan is dat je misschien de overtuiging hebt ontwikkeld dat je eigen behoeften onbelangrijk zijn. Je hebt je nooit goed genoeg gevoeld. Je bent liefde gaan zien als iets voorwaardelijks, iets dat je moest verdienen.
Onbewust identificeer je je sterk met de persoon die je probeert te redden
Je bent je daardoor heel erg gaan afstemmen op stemmingen en behoeften van anderen. Je hebt er altijd naar gestreefd om aan hun verwachtingen te voldoen. Zo ben je veranderd in iemand die verslaafd is geworden aan goedkeuring.
Defensieve reactie
Jouw allesoverheersende behoefte om anderen te redden, kun je ook zien als een defensieve reactie. Onbewust identificeer je je sterk met de persoon die je probeert te redden. In werkelijkheid ben je bezig met het projecteren van je eigen onvervulde emotionele behoeften. Jouw leidraad in het leven lijkt wel geworden: ik red, dus ik besta.
Wanneer je anderen redt, krijg je een gevoel van respect, waardering en erkenning. Maar eigenlijk probeer je jezelf te helpen. Je gelooft dat door je door aardig te zijn een soort magische bescherming tegen afwijzing verdient.
Hoe schud je dit redderscomplex weer van je af?
Er is natuurlijk niks mis met het helpen van mensen. Maar er is wel een delicate balans tussen behulpzaam zijn voor anderen en trouw blijven aan jezelf. Anderen redden kan namelijk ook veranderen in jezelf beschadigen.
Als je op een andere manier met mensen wil omgaan, dan kun je verschillende stappen zetten om dat veranderingsproces op gang te brengen en een evenwichtiger leven te gaan leiden.
Lees ook: Zeven manieren om je uitstelgedrag te tackelen
#1 Graaf diep in jezelf om de controle terug te winnen
Besef dat je je zelfbeschadiging veroorzaakt door je eigen behoeften te negeren. Neem heel bewust de beslissing om hier niet langer mee door te gaan. Doorbreek het patroon. Verdiep je in jezelf, graaf diep in je innerlijke wereld om te begrijpen wat er gebeurt.
Ontdek welke verkeerde aannames je over jezelf heb gemaakt, erken ze en pas ze aan. Het komt erop neer dat je je bewust moet worden dat je je eigen problemen op anderen hebt geprojecteerd. Ook is het goed om te weten in welke mate je dit doet.
#2 Geef prioriteit aan afhankelijk zijn van elkaar
Besteed meer aandacht aan geven en nemen in relaties. Gezonde relaties houden in dat beide partijen hun verantwoordelijkheid opnemen. Dat beide partijen elkaars behoeften erkennen en hiervoor ook op elkaar aangewezen zijn.-
Streef naar evenwichtigere relaties in plaats van anderen consequent in jouw schuld te zetten. Leer nee te zeggen, je grenzen te beheren en waar nodig gebruik te maken van tough love. Dat mensen verantwoordelijkheid nemen voor hun daden is essentieel. Ze telkens opnieuw redden, maakt ze eerder hulpeloos.
#3 Vergeet jezelf niet en laat je een keer redden
Ook al is het misschien moeilijk, werk aan je bereidheid om andere mensen voor je te laten zorgen. Je verdient het om energie te hebben en lekker in je vel te zitten. Voor jezelf zorgen is het tegenovergestelde van egoïstisch zijn.
Het zal je sterker maken en je in staat stellen om de mensen die belangrijk voor je zijn beter te ondersteunen. Als in een vliegtuig de druk wegvalt en de zuurstofmaskers naar beneden komen, zet dan toch eerst zelf je masker op voordat je de anderen om je heen gaat helpen.
#4 Laat je niet langer als steunpilaar gebruiken
Ga niet op zoek naar needy people. Maak de mensen rondom jou duidelijk dat ze hun eigen leven in handen moeten nemen. Ze kunnen jou niet langer als steunpilaar gebruiken. Moedig ze aan om onafhankelijker te worden.
Levenslessen worden geleerd buiten onze comfortzones. Anderen toestaan om hun eigen uitdagingen aan te gaan, is essentieel voor hun groei. Begeleiding van een psychotherapeut of coach kan helpen om meer zelfinzicht en zelfkennis te krijgen.
Ze kunnen je ook doen beseffen dat de mensen die je wilt redden, moeten streven naar meer autonomie, en niet naar voortdurende afhankelijkheid.
Voortdurend mensen redden die weigeren voor zichzelf te zorgen, geeft ook geen voldoening in het leven. Bevrijd jezelf van deze cyclus. Onthoud dat het oké is om je eigen welzijn voorrang te geven. Als je geen tijd investeert in het creëren van het leven dat je wil, dan krijg je uiteindelijk te maken met een leven dat je niet wilt.
Lees ook: Acht concrete stappen naar meer tevredenheid over jezelf en je leven
