Een klassiek experiment: een briljante natuurkundeprofessor beantwoordt vragen op zijn vakgebied. Een groep studenten ziet daar een filmopname van. Een andere groep ziet precies dezelfde filmopname, met één verschil: aan het einde zit nog een klein stukje waar de professor struikelt en wat koffie morst.
Een kleine blunder dus, of in het Engels: pratfall. Nu aan jou de vraag: welke groep had een hogere pet op van de professor? Het antwoord kan je bewegen om eens heel anders te kijken naar je eigen werk.
Pratfall Effect
Want wat blijkt? De groep die de prof zag stuntelen, was significant positiever over hem. Let op: ze vonden hem niet aandoenlijk verstrooid of zoiets, ze schatten hem als expert hoger in! Hoe kan dat? Wordt iemand beter in moeilijke formules als hij koffie morst?
Natuurlijk niet. De studie legde iets bloot dat sindsdien het Pratfall Effect heet: de positieve impact van een klein foutje. Een bromvliegeffect van jewelste. Waarvan bedrijven en organisaties de kracht totaal verkeerd inschatten.
Nu nóg krampachtiger
Want wat zijn we met z’n allen bang om foutjes te maken en toe te geven. Wat schieten we in een kramp bij elke hint van zelfkritiek of zelfspot. Als ik als reclamemaker een innovatie te communiceren heb, zet ik standaard ‘nóg’ in de tekst: nóg beter, nóg lekkerder, nóg duurzamer.
Schrijf ik bijvoorbeeld alleen: we zijn nu langer open, dan is er altijd iemand bezorgd. Impliceren we nu niet dat het vroeger kort was?
Perfectioniksme
Ik snap het wel. Want we willen het zo graag perfect doen. Uitglijders vermijden, voorkomen dat ‘ze’ weer wat te mekkeren hebben. En soms doen we daarom helemaal niks. Dan stel je de nieuwe website jaar na jaar uit, onder het motto: áls we het doen, doen we het ook echt goed. Perfectioniksme, noem ik dat.
Maar kijk eens wat je kan bereiken als je de andere kant omarmt. Volkswagen veroverde Amerika met slogans als ‘it’s ugly but it gets you there’. Ze hadden ook een geweldige advertentie over een poging om een boomlange basketballer in zo’n ouderwets Kevertje te proppen: ‘They said it couldn’t be done. It couldn’t.’
Hans Brinker jeugdhotel werd een cultbestemming met de belofte ‘now even more dog shit in the main entrance’ (leuk hoe zij dat nóg ook gebruiken). Op de website van mijn eigen bedrijf staat in koeienletters dat we niét goed zijn in dromerige parfumcommercials – je kunt niet overal expert in zijn.
Volkswagen maakt geen grappen over sjoemeldiesels
Natuurlijk ligt de nadruk in al die gevallen op een foutje dat niet erg is. Volkswagen zal geen grappen maken over sjoemeldiesels. Sterker nog: je kiest juist een foutje dat je kracht onderstreept: Brinker zegt eigenlijk dat je goedkoop en lekker edgy in het centrum van Amsterdam slaapt. Een ski-resort ging nóg verder en plaatste glossy advertentiespreads van hun allerslechtste recensie: 1 ster, too difficult.
Lijkt iets wél perfect, dan wordt ons onderbewuste achterdochtig
Die bewees natuurlijk aan alle hardcore skiërs dat ze hier moesten zijn. Het veertje op het bio-ei, het ruwe randje aan het huisgemaakte koekje, de lange wachtlijst voor dure auto’s of horloges … het zijn ironisch genoeg de perfecte foutjes. Omdat ze de échte belofte kracht bijzetten.
Perfectie, daar is iets mis mee
Wetenschappers hebben hiervoor ook een verklaring voor bedacht. Die is lastig te controleren, maar wel interessant om over na te denken. Ons brein leert al snel dat niets in de wereld perfect is. Dus lijkt iets wél perfect, dan wordt ons onderbewuste achterdochtig. En gaat het op zoek naar de verborgen tekortkoming, het addertje onder het gras.
Bij het ‘fail fast’ van Silicon Valley heb ik vraagtekens
Is dat addertje écht niet te vinden, dan is het oordeel vaak alsnog negatief: nep, glad, kunstmatig. Perfectie, daar is iets mis mee. Nadat Mark Rutte in een tv-debat van zijn à propos raakte en om zijn politiek assistent ‘Caroline!’ riep, steeg zijn populariteit: opeens stond daar geen perfect geprepareerde politicus maar een mens van vlees en bloed.
Elk nadeel, heb zijn voordeel
Mijn advies is natuurlijk ook weer niet om slordig te worden. En ook bij het ‘fail fast’ van Silicon Valley heb ik vraagtekens: gaat een bedrijf fors de mist in, dan is de klant vaak de dupe. Wel pleit ik ervoor om eens te bedenken hoe je van je nadeel een voordeel kan maken.
Niet de snelste levering? Je steekt er extra tijd in, dus het is het wachten waard. Niet de goedkoopste? Jij bespaart nooit op kwaliteit. Tikkie oubollig? Je rent niet achter elke trend aan. Omarm je imperfecties!
Foutje op een voetstuk
Vind het foutje waar jouw organisatie trots op mag zijn en zet het op een voetstuk. Je zult zien, dankzij de bromvlieg van het Pratfall Effect word je alleen maar aantrekkelijker. Sorry: nóg aantrekkelijker.
P.S. I practice the pratfall that I preach. Dus heb ik in deze column expres een foutje verstopt. Heb jij het gespot?
