Vraag Meredith Whittaker naar details uit haar privéleven en het antwoord luidt resoluut: no comment. De topvrouw van de in Nederland explosief groeiende berichtenapp Signal bewaakt haar privacy alsof haar leven ervan afhangt.

Ze is er altijd al op gesteld geweest, vertelt ze tegen Wired. Privé is privé. ‘Er is niet zoveel over mij te vinden op internet. Van jongs af aan had ik al de neiging om niet te veel te vertellen. Het was toen eerder een buikgevoel, niet vanuit zuiver ideologische motieven.’

Dat buikgevoel is inmiddels bevestigd. Big tech weet alles, van bedrijven, van overheden, van mensen, van planten en dieren, van alles wat beweegt (en zelfs van wat niet beweegt). Whittaker heeft sinds Donald Trump en zijn techbro’s aan de macht zijn helemaal de wind mee.

Technologie is niet bevrijdend

Alle vangrails die consumenten moeten beschermen, worden in hoog tempo verwijderd. Die van de planeet trouwens ook. Whittaker waarschuwt als techexpert al jaren voor de risico’s van AI, dat domein dat ‘overweldigend blank en mannelijk’ is. Zet hardop vraagtekens bij het verhaal dat ‘de toegang tot Amerikaanse technologie zo bevrijdend werkt’, klinkt het tegen Time.

Voor haar is big tech via zijn producten en diensten vooral bezig met surveilleren en dat is gevaarlijk. ‘We moeten erkennen dat deze tools vaak gevoelige gegevens verzamelen. Autoritaire regeringen kunnen toegang krijgen tot deze gegevens, door af te luisteren of door deze bedrijven te dwingen.’

Whittaker presenteert Signal dan ook met veel overtuiging – en uitgekiende marketing – als dé privacyveilige vervanger voor de apps van big tech. Haar app verzamelt en bewaart geen data op grote schaal.

Lees ook: DeepSeek bewijst het belang van Europese AI

Geen machtsgeile founders

Signal heeft als non-profit geen hebberige aandeelhouders of machtsgeile founders die zichzelf exorbitante bonussen uitkeren. Ze verdient als ceo zelfs minder dan sommige engineers die voor haar werken.

Het businessmodel leunt ook niet op het verkopen van advertenties op basis van data van de gebruikers. Signal leeft van donaties. Dit jaar zal het zo’n 50 miljoen dollar kosten om in de lucht te blijven. Ze omschrijft de kosten daarvan heel transparant in een blog.

Whittaker gelooft niet in meegluren en daar allerlei diensten rond verkopen. Ze wil juist een voorbeeld zijn voor ander ecosysteem in tech, eentje met de focus op privacy. ‘Waarin bedrijven verantwoording afleggen aan mensen die gebruik maken van hun diensten en daarop vertrouwen, en niet aan de investeerders of aan het eindeloze streven naar groei en winst.’

Moreel geweten

Daarin gaat ze ook ver: nieuwsgierige overheden – democratisch of niet – zullen nooit toegang krijgen tot de berichten of de gebruikers op Signal. ‘We vertrekken nog liever uit zo’n land dan dat we aan zo’n eis zullen voldoen. Als de duivel, God, Trump of wie dan ook dat vraagt, zullen we dat altijd weigeren’, laat ze weten aan Nieuwsuur.

Wie haar trackrecord bekijkt, weet dat ze het meent. Ze heeft op de barricades gestaan en al offers gebracht voor haar huidige prominente positie als het moreel geweten van de technologie. Toch is ze geen techie van nature.

Ze heeft Engelse literatuur en retorica gestudeerd aan California University. Ze brengt ook enorm veel tijd door op de kunstacademie. Ze werkt los-vaste baantjes in de jazzclubs van Los Angeles, wanneer haar vader daar op zijn trombone speelt.

Google-baan is toeval

Dat ze bij Google terechtkomt, is gewoon puur toeval. Ze is helemaal niet in tech geïnteresseerd, vertelt ze aan Wired. ‘Technologie kon me helemaal niks schelen zelfs, ik was gewoon op zoek naar een baan. Ik was net afgestudeerd en ik had geen geld.’

Ze zet haar cv op vacaturesite Monster en krijgt een voorstel van Google om consumer operations associate te worden. Die woorden vindt ze helemaal nergens op slaan, ‘maar het klinkt als een zakelijke baan’. Ze creëert een Gmail-account, krijgt acht sollicitatiegesprekken, twee IQ-tests, een schrijftest én de baan. ‘Het was een wilde rit.’

Whittaker begint in 2006 bij Google als uitzendkracht op de klantenservice. ‘Alleen had niemand me dat verteld. Maar ik had zoiets van, wat is dit voor plek? Waarom is hier het vruchtensap eigenlijk gratis? Dat dure vruchtensap is gratis.’

Zorgen over ethische kant

De sfeer bij Google omschrijft ze als dat moment als ‘vreemd uitbundig’. Het bedrijf heeft het recept gevonden om geld te verdienen én tegelijkertijd ethisch te zijn. Werknemers mogen ook twintig procent van hun tijd besteden aan creatieve ideeën. Dat spreekt de creatieveling in haar wel aan.

Ze gaat op zoek naar ‘interessante mensen’, sluit zich aan bij de engineeringgroep, werkt mee aan het bepalen van standaarden, deelt een kantoor met een bekende programmeur van computertalen. Ze zet ook een onderzoeksafdeling op, Google Open Research. Dat ze zo van alles kan doen en leren, vindt ze de goede kant van Google.

Veel minder enthousiast is ze over het ‘toxische businessmodel’ van haar werkgever. Over de toegang tot gevoelige gegevens van gebruikers, over de wereldwijde schaal waarop het bedrijf opereert, over de concentratie van ‘ongecontroleerde macht’ die zo ontstaat.

Een engineer van Harvard die op bezoek komt, vertelt Whittaker in 2014 al over AI-software waar genocides mee kunnen worden voorspeld. Volgens de Financial Times is dat voor haar het moment waarop ze serieuze zorgen begint te krijgen over de ethische kant van de technologie.

Lees ook: Big tech verbetert de wereld alleen voor zichzelf

Drones voor defensie

Ze weet dat die software niet perfect is, integendeel. AI is getraind met ‘shitty data’ over menselijk gedrag. Met alle vooroordelen en rommel van een internet dat geen weergave is van de realiteit. Ze stelt zich niet alleen vragen over de accuraatheid van de voorspelling, maar ook over wie verantwoordelijk is als zo’n voorspelling de balans laat doorslaan naar een echte genocide.

Met Kate Crawford, een collega van Microsoft, richt ze in 2017 het AI Now Institute op in New York. Het is de hoogste tijd om de sociale en ethische impact van AI te gaan onderzoeken. Die van vandaag, niet de impact op een vage, verre toekomst.

Ze krijgt in datzelfde jaar een seintje van een collega over een geheim contract tussen Google en het Amerikaanse ministerie van Defensie. Voor hun drones zouden AI-systemen worden ontwikkeld, speciaal voor het beter richten op doelen.

Vette contracten voor defensie zullen ‘morele en intellectuele overwegingen altijd overtroeven’, vertelt ze aan The Guardian. Ze schrijft de Maven-brief, die door 3000 medewerkers wordt ondertekend. Met resultaat: het contract wordt gecanceld.

Organisator walkouts

Dat gebrek aan morele en ethische codes sijpelt ook steeds verder door in de werkcultuur, vindt ze. Na een nieuwsbericht over een ingenieur die een oprotpremie van 90 miljoen dollar krijgt nadat hij beschuldigd is van seksueel misbruik van een vrouwelijke collega ontploft de boel.

Whittaker is één van de organisatoren van de beroemde walkouts in het najaar van 2018. Maar liefst 20.000 medewerkers verlaten hun kantoor om op straat actie te voeren tegen seksuele intimidatie, militaire contracten, censuur in China en de oneerlijke behandeling van mensen met een tijdelijk dienstverband.

Google is op z’n zachtst gezegd not amused. Whittaker krijgt naar eigen zeggen te maken met wraakacties en wordt gemuilkorfd. Ze mag zich niet meer uitspreken over ethische kwesties, schrijft De Morgen. Na een half jaar gooit ze de handdoek in de ring, ze neemt ontslag.

Het is geen mysterie waarom ze vertrekt, schrijft ze in een afscheidsbrief op Medium. ‘Ik ben toegewijd aan mijn werk op het gebied van ethische AI en aan het organiseren van een verantwoordelijke techindustrie. Het is duidelijk dat Google geen plek is waar ik dit werk kan voortzetten.’

Lees ook: De opmars van de activistische werknemer

Dol op Koreaanse keuken

Whittaker stort zich op het werk voor het AI Now Institute, ze wordt AI-adviseur voor de Federal Trade Commission die Amerikaanse consumenten beschermt. Ook is ze actief als docent en onderzoeker aan New York University.

Bij de Signal Foundation is ze al wat jaartjes betrokken, maar in 2022 maakt ze de overstap naar het runnen van de tent. Ze komt aan het hoofd bij Signal als president. Ze richt zich vrij snel op Europa, een interessante markt met meer regulering, meer vangrails voor privacy.

Nadeel is dat ze veel meer op reis is, meer dan 120 dagen per jaar. Om dat vol te houden, klampt ze zich vast aan kleine routines zoals een speciale ‘koffie’ van chichorei en paddenstoelen, en yogasessies met haar leraar in New York op video.

Ze is dol op de Koreaanse keuken, waar ze kleine restaurantjes voor uitzoekt. Bijna evenveel geniet ze van boeken over politieke geschiedenis en technologie. Zo inspireren Maria Farrel en Robin Berjon haar met hun idee om het internet opnieuw ‘wild te maken’. Rewilding noemen ze dat. Net zoals bossen er beter van worden als er meer boom-, plant- en diersoorten bijkomen. Dat ziet ze ook als de rol van Signal: een onafhankelijk aanbod bieden.

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Toezichtkapitalisme

Van Harvard-hoogleraar Shoshana Zuboff leent ze de term toezichtkapitalisme: de blauwdruk voor techbedrijven om gratis diensten aan te bieden in ruil voor grote hoeveelheden persoonlijke gegevens. Data waarmee ze vervolgens lucratieve deals kunnen sluiten. Dat woord komt met stip bovenaan te staan in haar woordenboek.

Whittaker is niet tegen tech of tegen AI, ze is tegen het businessmodel. Natuurlijk kan AI meehelpen bij het stellen van een diagnose, geeft ze als voorbeeld. Het gaat haar om wat er vervolgens met die informatie gebeurt. ‘Die wordt in de gezondheidszorg niet gebruikt om mensen te behandelen, maar toegepast door verzekeraars om mensen uit te sluiten. Daarin zit het businessmodel.’

Signal zal dat businessmodel echt niet kunnen veranderen, zelfs met een kleine 100 miljoen gebruikers is de app nog veel te klein. Maar voor Whittaker is dit wel het bewijs dat het anders kan. ‘Elk leger in de wereld gebruikt Signal, elke politicus die ik ken gebruikt Signal. Elke ceo die ik ken, gebruikt Signal.’

Zij zien alvast in dat ze met vertrouwelijke informatie moeten oppassen voor big tech, klinkt het trots. Nu de rest van de wereld nog.

Lees ook: De ceo van Mistral AI kiest zijn eigen pad in het gevecht met de VS en China

Dit artikel is geschreven door

Karin Swiers

Karin Swiers interviewde al honderden ceo's, wetenschappers en andere experts over leiderschap & management. Dat heeft haar nieuwsgierigheid en passie voor dit thema alleen maar aangewakkerd. Heb jij een inspirerend verhaal over jezelf of over je business, wil je nieuwe inzichten en onderzoeken delen of zwem jij met succes tegen de stroom in? Dan kun je haar bereiken op [email protected]

Volg Karin op LinkedIn