Mooi boek voor wie wil weten hoe de handel op de financiële markten ooit ontstond. De bakermat van de beurs van Lodewijk Petram schets de historie buitengewoon helder, maar bovenal menselijk.
Aandelenhandel is nu een van de voornaamste sectoren, maar ooit werd er een begin gemaakt met die handel, en dat begin GERECENSEERD:
De bakermat van de beurs
Lodewijk Petram
(Atlas, 270 pagina’svond plaats in Nederland, bij de VOC. Het was een beurtschipper genaamd Jan Allertsz. tot Londen die misschien wel de allereerste openbare transactie aller tijden deed: hij vekocht zijn aandelen. Plaats van handeling: Amsterdam; jaartal: 1603.
Waarom verkocht Jan zijn aandelen in de VOC, waar hij slechts een half jaar eerder op had ingetekend? Om een eenvoudige reden: hij had geen geld. Na de openbare intekening in 1602, waarbij inwoners van de Republiek konden beleggen in de VOC, werd pas in het voorjaar van 1603 om een daadwerkelijke storting gevraagd, waarmee de VOC zijn eerste schepen wilde uitrusten. Jan Allertsz. had ingetekend, maar boter bij de vis lukte hem niet. Dat was geen ramp: hij kon zijn aandelen weer van de hand doen, waarbij hij zelfs een klein beetje winst maakte.
Veel detail
In De bakermat van de beurs wordt de opkomst van de aandelenhandel met veel detail beschreven. Vóór de VOC waren er andere compagnieën geweest, in binnen- en buitenland, waar burgers op konden intekenen en zodoende aandeelhouder van waren. Het verschil was dat die eerdere ondernemingen een tijdelijk karakter hadden. Er waren investeerders die geld inlegden, er werden schepen uitgerust die in een ver oord handel gingen drijven. Meestal kwamen de schepen rijk beladen terug. Dan werden de opbrengsten onder de aandeelhouders verdeeld en ging ieder zijns weegs.
Maar de VOC was anders. De Verenigde Oost-Indische Compagnie had vanwege de oorlog met Spanje een monopolie gekregen van de regering van de Republiek. De regeringsleiders, prins Maurits en Johan van Oldenbarneveldt, realiseerden zich dat de handel een doorslaggevende rol kon spelen in de strijd. De VOC startte met flink wat ambitie: er moest een aanwezigheid worden opgebouwd in Oost-Azië. Er zouden forten worden gebouwd langs de kust. Daarom werd bij aanvang bepaald dat de VOC 21 jaar zou bestaan.
Dat leverde een probleem op. Wie zou geld in een onderneming willen steken, als je van tevoren weet dat je het pas na 21 jaar terugkrijgt? Daarom werd aandelenhandel mogelijk gemaakt: beleggers konden uitstappen wanneer ze wilden. De VOC werd daarmee de eerste onderneming met vrij verhandelbare aandelen. Al snel doken andere zaken op die we nu kennen van de effectenhandel: aandelenkoersen, opties, termijncontracten etc.
Helder en menselijk
Twee zaken maken De bakermat van de beurs tot een erg prettig boek, het perfecte kerstcadeau voor iedereen die geïnteresseerd is in financiële historie. In de eerste plaats dat het buitengewoon helder en duidelijk geschreven is, zodat elke leek kan begrijpen hoe de ontwikkelingen elkaar opvolgden, hoe ingewikkelde financiële constructies werden verzonnen door handelaren die op zoek waren naar specifieke oplossingen voor hun problemen. Het gedrag van de 17e eeuwse handelslieden wordt doorzichtig.
Maar het allerleukste aan Petrams boek is de menselijkheid. De gepruikte figuren die we kennen van Rembrandts doeken veranderen in handelaren van vlees en bloed, soms eigenwijs, soms edelmoedig, vaak hebzuchtig en heel soms ronduit corrupt. Met de aandelenhandel steken dubieuze praktijken de kop op zoals het verspreiden van geruchten om de koers te beïnvloeden. Maar ook regelrechte fraude en diefstal. Het slot van het liedje is, hoe kan het anders, een ferme beurscrash.
Weinig van wat we nu meemaken op de effectenmarkten anno 2011 was in de 17e eeuw nog niet uitgevonden.
Eerdere boekrecensies:
- De crisis opgelost – Het verraad van de financiële wereld, Georges Ugeux
- Frisse blik op bekend terrein – Dossier Supertrends, Carl Rohde, Norbert Mirani, Goos Eilander
- Menig zakenman handelt onetisch – Als goede mensen slechte dingen doen, David de Cremer
Management Team neemt elke vrijdag een nieuw (management)boek onder de loep. Eerdere recensies
