1. Wat zijn biedzones precies en waarom overweegt Nederland deze in te voeren?
Een biedzone is een gebied waarbinnen één elektriciteitsprijs geldt. Meestal komt die overeen met landsgrenzen, zoals in Nederland en Duitsland, maar sommige landen kennen meerdere biedzones, zoals Denemarken en Zweden.
De Europese Commissie heeft in 2019 opdracht gegeven aan netbeheerders om de huidige indeling van biedzones te onderzoeken. Kan het efficiënter en goedkoper?
Nederland bekijkt of ons land kan worden opgedeeld in bijvoorbeeld een noordelijke en zuidelijke zone. Uit recent TNO-onderzoek blijkt dat dit jaarlijks honderden miljoenen euro’s kan besparen.
De belangrijkste reden voor deze overweging is het groeiende probleem van netcongestie, ofwel ‘files’ op het elektriciteitsnet. Door de energietransitie neemt zowel de productie van groene stroom als het elektriciteitsverbruik toe. Het stroomnet kan deze groei niet overal bijbenen.
Door het volle stroomnet loopt de maatschappij inmiddels 10 miljard tot 40 miljard euro per jaar mis, becijferde Boston Consulting Group vorig jaar. Door verschillende prijszones in te voeren, kunnen vraag en aanbod beter op elkaar worden afgestemd, doordat bedrijven bijvoorbeeld verhuizen naar ‘goedkope’ gebieden waar veel groene stroom wordt opgewekt.
2. Is het systeem de moeite waard?
De prijsverschillen lijken vooralsnog beperkt, aldus een onderzoek van de Europese koepel van netbeheerders Entso-e. Het verschil tussen de twee zones in Nederland zou gemiddeld slechts 10 cent per megawattuur bedragen. Ter vergelijking: de verwachte stroomprijs voor volgend jaar ligt tussen de 75 en 100 euro per megawattuur.
Toch kan het systeem de moeite waard zijn. Nederland zou met twee biedzones jaarlijks ongeveer 250 miljoen tot 300 miljoen euro aan maatschappelijke baten kunnen realiseren, blijkt uit het TNO-onderzoek. Dit komt vooral doordat het stroomnet efficiënter wordt gebruikt en er minder vaak dure noodmaatregelen nodig zijn om het net stabiel te houden.
Lees ook: Zo bouwt Nederland aan eigen batterij-industrie: ‘Thuisaccu’s zijn maar klein bier’
3. Is het eerlijk dat sommige Nederlanders straks mogelijk meer moeten betalen voor stroom?
Dit is een van de belangrijkste discussiepunten. Is het wel eerlijk als je stroomrekening afhangt van waar je woont? Vooral omdat mensen en bedrijven vaak niet zomaar kunnen verhuizen als de stroomprijzen in hun regio stijgen.
Maar volgens Adriaan van der Welle van TNO valt er ook wat voor te zeggen, zegt hij tegen de Volkskrant. Hij wijst erop dat heel Nederland profiteert van een efficiënter stroomnet, ook al betalen sommige regio’s een hogere prijs. Met het geld dat we zo besparen, kunnen we de rekening eerlijker verdelen. Bijvoorbeeld door huishoudens en bedrijven in duurdere stroomgebieden te helpen.
Bovendien hebben bedrijven die meer voor stroom moeten betalen soms ook voordelen van hun locatie. Zo zijn de huren en grondprijzen in landelijke gebieden vaak lager dan in de Randstad.
4. Welke voordelen bieden variabele stroomprijzen voor duurzame energie en nieuwe industrie?
Een belangrijk voordeel is dat lagere stroomprijzen langs de kust nieuwe, groene industrie kunnen aantrekken. Denk aan elektrolysers die water omzetten in waterstof – een proces dat veel groene stroom verbruikt. Als de stroom goedkoper is in kustgebieden waar veel windenergie beschikbaar is, wordt het aantrekkelijker om daar te investeren.
Dit sluit perfect aan bij bestaande industriegebieden langs de kust, zoals bij Tata Steel en in de Rotterdamse haven, die deze groene waterstof goed kunnen gebruiken voor verduurzaming.
Lees ook: Hoogleraar duurzame energie Gert Jan Kramer: ‘Het is nutteloos als de zware industrie verdwijnt’
5. Hoeveel geld kan er bespaard worden op ‘redispatch’ en hoe werkt dit?
‘Redispatch’ kost Nederland veel geld. Het probleem ontstaat als bepaalde delen van het stroomnet te vol raken. Tennet moet dan kunstmatig ingrijpen: op sommige plekken worden energiecentrales aangezet om stroom te leveren, terwijl elders juist windmolens worden stilgezet omdat er te veel stroom is. Al dit gemanoeuvreer kostte Tennet in 2022 maar liefst 328 miljoen euro.
Met biedzones kunnen deze kosten flink omlaag. Door prijsverschillen tussen zones ontstaat er automatisch een betere verdeling van stroomproductie en -verbruik, waardoor er minder vaak dure noodmaatregelen nodig zijn.
6. Wat zou het effect van biedzones in Duitsland zijn?
Als Duitsland ook biedzones zou invoeren, kunnen de prijsverschillen oplopen tot enkele euro’s per megawattuur – een veel groter effect dan de 10 cent die we in Nederland alleen zouden zien. Dit komt doordat Duitsland veel meer last heeft van noord-zuidcongestie door de grote hoeveelheid windenergie in het noorden en het grote stroomverbruik in het zuiden.
De kans dat Duitsland meedoet lijkt echter klein. Vooral bedrijven in Zuid-Duitsland zijn fel tegen dit plan. Ze vrezen dat hun energierekening flink zal stijgen, terwijl ze nu al worstelen met hoge kosten. Gezien deze weerstand lijkt het onwaarschijnlijk dat Duitse politici het plan zullen steunen.
Ook Frankrijk verzet zich tegen het opsplitsen van zijn elektriciteitsmarkt in verschillende prijszones. Het land heeft een sterk gecentraliseerd elektriciteitssysteem en wil vasthouden aan één nationale prijszone.
7. Wanneer valt de beslissing?
Het ministerie van Klimaat en Groene Groei wacht nog op de definitieve onderzoeksresultaten van de Europese netbeheerders, zegt een woordvoerder tegen de Volkskrant. Die worden in het voorjaar verwacht. Pas daarna zal besloten worden of Nederland daadwerkelijk overgaat tot het invoeren van verschillende prijszones voor stroom.
