Hoe reageer jij als manager op veranderingen? De 3 pijlers van strategisch leiderschap

In de klassieke visie is strategisch leiderschap voorbehouden aan leiders op directieniveau. Zo bezien worden op C-level beslissingen genomen over de visie en missie van de organisatie en wordt daar de strategie bepaald om de organisatie (blijvend) tot een succes te maken.

Vanuit deze visie worden de leiderschapsrollen in drie niveaus ingedeeld:

• Strategisch niveau: waar de directie de grote lijnen voor de organisatie bepaalt;
• Tactisch niveau: waar de afdelingshoofden de strategie vertalen naar concrete doelen voor hun afdeling om die strategie te realiseren;
• Operationeel niveau: waar de teamleiders de medewerkers aansporen tot het behalen van de gewenste resultaten om die doelen en strategie te behalen.

Maar omdat de wereld een stuk complexer en ondoorzichtiger is geworden, is inmiddels strategisch leiderschap op alle niveaus in de organisatie van het grootste belang. Op ieder level moeten leidinggevenden continu nadenken over hoe zij hun medewerkers én overige stakeholders meekrijgen in de veranderingen die voor de organisatie noodzakelijk zijn. Strategisch inzicht en strategisch leiderschap zijn dus essentieel geworden voor álle leiders in een organisatie.

Lees ook: Verandering en wendbaarheid: vier essentiële leiderschapslessen

Drie pilaren van strategisch leiderschap

Wil je graag werk maken van jouw strategisch leiderschap? In de basis bestaat dit uit drie onderdelen:

1. Wees je bewust van waar je nu staat

Een strategische leider moet natuurlijk een grondig begrip hebben van waar je als organisatie of team nu staat. Wat gaat er goed? En wat moet beter? Waar ligt de kracht van de organisatie/het team en waar is de organisatie/het team kwetsbaar? Tegelijkertijd gaat het hier ook over een stevig zelfinzicht: ken je je eigen communicatiestijlen eigenlijk wel? Weet je waar jouw veranderkracht ligt? Welke normen en waarden zijn voor jou niet onderhandelbaar?

2. Weet waar je heen wilt

Uiteraard is het essentieel om een duidelijke missie, visie en concrete doelstellingen te hebben. Waar wil je naar toe en waarom is dat zo belangrijk? Wat wil je daarmee bereiken? Waar zie je kansen voor je organisatie of je team, en waar zie je ook bedreigingen? Er zijn allerlei manieren om hier input op te krijgen (SWOT analyses, Canvassen, trendrapportages, benchmarks) en uiteindelijk maak je als strategisch leider keuzes. En die keuzes maken jouw persoonlijke en organisatiespecifieke karakter zichtbaar. Daar zit ook de passie, de gevoelde urgentie. Op basis daarvan maak je helder, waar in je doelen nog ruimte voor onderhandeling is. En waar niet.

3. De weg naar het doel

Om je doelen te bereiken, heb je inzicht in de context nodig en de vaardigheid om je stakeholders te beïnvloeden. In welke (politiek) krachtenveld opereer je? Op wie hebben jouw plannen impact? Weet je eigenlijk wel hoe de besluitvorming daadwerkelijk tot stand komt? Welke interne en externe stakeholders zijn essentieel om jouw doel te behalen? Wat zijn hun belangen? Wat heb je hen te bieden? En wat zijn hun grootste bezwaren?

Als je in je aanpak gebruik maakt van de ‘mee-krachten’ en de ‘tegen-krachten’ zo effectief mogelijk adresseert, vormt dit samen de weg. Zelden een rechte lijn, maar veel meer en kronkelpad, waarin wegen zich splitsen en weer samenkomen.

Daarbij is het goed om je te realiseren dat dit een continu proces is. Vroeger kon je gerust een vijfjarenplan maken en dat stap voor stap realiseren. Maar waar je vandaag een plan hebt gemaakt, kan dat morgen alweer achterhaald blijken, zo hebben we wel geleerd. Strategisch leiderschap vraagt dus dat je continu en (bijna) tegelijkertijd met deze stappen bezig bent en ze steeds opnieuw bijstelt.

Tip: maak een krachtenveldanalyse

Een belangrijk onderdeel van strategisch leiderschap is het maken van een krachtenveldanalyse. Hierbij breng je alle stakeholders overzichtelijk in kaart. Dat kunnen bijvoorbeeld andere leidinggevenden binnen je organisatie zijn, je medewerkers, maar ook ketenpartners en belangrijke klanten. Iedereen die jouw weg naar het doel positief of negatief kan beïnvloeden.

Noodzakelijke vaardigheden

Voor het beïnvloeden van deze stakeholders is het niet genoeg om een aantrekkelijk plan te presenteren of een mooi, inspirerend verhaal te vertellen. In deze onzekere tijden kun je niet de ‘alwetende ziener’ spelen, dat is absoluut ongeloofwaardig. Maar ook een overlegje plannen om wat te ‘polderen’ (geven en nemen om zo tot een suboptimale oplossing te komen) is op termijn niet succesvol. Bij het beïnvloeden van stakeholders staan goeie dialogische vaardigheden centraal.

Om samen met je stakeholders tot echt goede strategische plannen te komen, moet je je allereerst verdiepen in de stakeholders zelf: wat zijn hun doelen? Hun dromen, verlangens en belangen? Welke bezwaren zien zij? Algemene informatie hierover is in vele vormen te vinden (visiedocumenten, websites, MTO’s, beleidsnotities, onderzoeksrapportages). Je krijgt hier als leider pas echt beeld en geluid bij door persoonlijk contact. Door goed luisteren, verdiepende vragen stellen en werkelijk proberen te begrijpen ontstaat er een meerdimensionaal beeld van de ander.

Pas wanneer je daar oprecht aandacht voor hebt, en ook transparant bent over jouw eigen wensen, belangen en waarden, kun je gezamenlijk stappen maken naar een gedeeld doel en een gezamenlijke weg. Een weg, die voor iedereen waardevol is. Dit vraagt zelfinzicht, het lef om je kwetsbaarheden te delen en de moed om je open te stellen voor andermans invalshoek. Geen water bij de wijn dus, en ook niet het doorduwen van het eigen gelijk. Samen en gelijkwaardig zoeken naar de best mogelijke route voor een gezamenlijke plan, maakt jouw strategisch leiderschap wél tot een succes.

Ontwikkel jouw Strategisch Leiderschap

Dat strategisch leiderschap voor alle managers relevant is, wil nog niet zeggen dat het eenvoudig is. Het gaat niet alleen om anders te leren denken en kijken, maar ook om anders te leren doen. Waarbij het ook nog soms gevoelsmatig tegenstrijdige vaardigheden betreft. Aan de ene kant gaat het immers om sensitief doorzien van de politieke setting binnen en buiten jouw organisatie, en aan de andere kant juist ook om transparant en empathisch te communiceren. Dit vraagt niet alleen om het eigen maken van praktische vaardigheden, maar ook om te reflecteren op je eigen gedrag en open te staan voor feedback.

In de trainingen van Boertien Vergouwen Overduin besteden ze daarom aandacht aan al deze aspecten. Natuurlijk kan een theoretisch kader je helpen om je strategisch leiderschap te versterken. Maar door dit steeds toe te passen op jouw eigen praktijkvragen, leer je meteen hoe je geleerde vaardigheden in jouw team kunt inzetten.

Daarnaast maken ze geregeld gebruik van speciaal hiervoor ontwikkelde simulaties: zo leer je bijvoorbeeld anders te kijken naar besluitvorming en hoe jij daar op een effectieve manier jouw impact op kunt vergroten. En van de trainer en collega-deelnemers krijg je constructieve feedback die jou direct helpen om je strategisch leiderschap op een praktische manier te versterken. Nieuwsgierig geworden? Kijk hier eens voor onze trainingen die jou absoluut een stap verder helpen.

Zoals je hierboven hebt kunnen lezen, is strategisch leiderschap dus een essentiële vaardigheid voor alle managers in organisaties. Door je hierin verder te ontwikkelen, kun je op een succesvolle wijze de noodzakelijk veranderingen doorvoeren in jouw team of organisatie.

En mocht je nu denken: ‘maar dit is toch eigenlijk voor iedere professional van belang?!’, dan heb je groot gelijk. Waar strategisch leiderschap niet meer is voorbehouden aan de boardroom, zo is leiderschap in deze tijden inmiddels voor iedere professional van groot belang.