Duurzaam leiderschap: ben jij er klaar voor?

Ja, je kunt winst maken en tegelijkertijd een positieve rol spelen in de wereld. Oud-DSM-voorman Feike Sijbesma formuleerde bij zijn aantreden bij het chemiebedrijf niet alleen financiële, maar ook ecologische en sociale ambities. ‘De wereld is steeds meer verbonden geraakt, we zijn steeds afhankelijker van elkaar. Je kunt jezelf niet succesvol noemen als je leeft in een wereld die faalt. Je hebt een verantwoordelijkheid voor de bredere wereld’, aldus Sijbesma in een interview met dagblad Trouw. Zelf wilde hij weg van vervuilende petrochemische bulk, en meer inzetten op voedingsingrediënten en herbruikbare materialen.

‘Er zijn ceo’s die zeggen: “jij hebt makkelijk praten, maar wíj kunnen niks betekenen voor de wereld.” Dan zeg ik: die zin moet je vanavond voor de spiegel nog eens herhalen. Als dat echt zo is, waarom ben je er dan nog met je bedrijf?’

VUCA

Je kunt eigenlijk niet meer om duurzaam leiderschap heen in deze wereld, waar iedereen (politiek, economisch en cultureel) steeds meer met elkaar verbonden is. Mondiale crises,  klimaatverandering en verregaande digitalisering: daar kun je je ogen niet voor sluiten en het vraagt om aanpassing van jou als leidinggevende. In deze complexe VUCA-wereld is met name duurzaam leiderschap nodig: een manier van leidinggeven die zich richt op de maatschappelijke impact die je kan maken met je organisatie. Het gaat om het toekomstbestendig maken van jouw bedrijf, om het welzijn van je medewerkers, om people, planet, profit.

Mensen verwachten ook steeds meer dat het bedrijfsleven zijn verantwoordelijkheid neemt voor de wereld waarin we leven, en dat ondernemingen ethische afwegingen maken bij zakelijke beslissingen. Die druk is er niet alleen vanuit de consument, maar ook vanuit de eigen medewerkers. Wet- en regelgeving geeft bedrijven ook een zetje richting duurzaam ondernemen.

In de Verenigde Staten verklaarden ceo’s van grote Amerikaanse bedrijven zoals Pepsi, Apple en General Motors al dat ze zich niet meer primair laten leiden door het aandeelhoudersbelang. Ze investeren meer in hun medewerkers en de omgeving waarin hun bedrijven actief zijn, ‘omdat ze beseffen dat dat de enige manier is om succesvol te zijn op de lange termijn’.

We zitten niet stil

Er gebeurt al heel wat als het gaat om duurzaam leiderschap. Volgens onderzoek van consultancybedrijf Eden McCallum maakt 80 procent van de ‘business leaders’ in Europa zich zorgen over het milieu. 85 procent van de ondervraagde organisaties in Europe heeft (daarom) al een duurzaamheidsbeleid opgesteld.

Kijk je naar de duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties om van de wereld een betere plek te maken in 2030, dan zie je dat 91 procent van de Nederlandse organisaties en bedrijven bekend zijn met deze SDG’s, aldus een rapport van de Hogeschool van Amsterdam. Dan gaat het bijvoorbeeld om het tegengaan van klimaatverandering, bestrijding van armoede en het bevorderen van gelijkheid. In datzelfde onderzoek zegt bijna de helft van de ruim 300 ondervraagden dat dergelijke initiatieven horen tot de verantwoordelijkheid van een lid van het managementteam of een lid van de raad van bestuur. Met andere woorden: duurzaamheid wordt in een organisatie of bedrijf niet meer als bijzaak beschouwd. Dat is mooi natuurlijk, maar het kan altijd beter.

Eigenschappen duurzame leider

Hoe word je nou een duurzame leider? ‘Dat is niet uit een boekje te leren’, zegt trainer en auteur Jean-Paul Verschuren op LinkedIn. ‘Echt duurzaam leiderschap komt voort uit een moreel bewustzijn, van binnenuit’.

Gelukkig zijn er genoeg handvatten om mee aan de slag te gaan. Zo zetten Nederlandse ceo’s (onder wie Arie Koorneef van ASN Bank, Mariah Mansvelt Beck van Yoni en Erik Does van EkoPlaza) de eigenschappen van duurzame leiders op een rij. Volgens de ondervraagde topmannen- en vrouwen heeft een duurzame leider een goed zelfinzicht, die zijn eigen sterktes en zwaktes kent. Duurzaam leiderschap gaat over de vraag wie je bent als mens. Geloof jij mensen, vertrouw jij in mensen? Of projecteer jij je eigen ego op een heel bedrijf?

Duurzame leiders hebben een toekomstdroom, waarbij ze zich niet leiden door de waan van de dag. Ze houden vast aan hun langetermijnvisie en weten mensen daarvoor te mobiliseren. Tegelijkertijd is het nodig om open te staan voor kritische geluiden. Een duurzame leider is een bruggenbouwer, die zowel binnen als buiten de organisaties relaties opbouwt. Hij deelt de successen en zorgt goed voor de mensen om hem heen. En, goed nieuws: goed (duurzaam) leiderschap kun je leren.

Praktijkvoorbeelden duurzaam leiderschap

Wil je als leider maatschappelijke impact maken, ga dan samenwerken met een non-profit organisatie, raadt Martine Tempels aan op een evenement van Salesforce. Zij is oprichter van CoderDojo België, een non-profit organisatie die jongeren tot 18 jaar leert programmeren. Daarvóór was ze topvrouw bij het Belgische Telenet. ‘Op die manier ontdek je wat betrokkenheid echt betekent. De kracht van betrokkenheid is iets wat we in het bedrijfsleven soms missen.’

Mensen werken graag voor een bedrijf met een visie en een heldere missie, vult Rens Van Haute aan, medeoprichter van het Belgische groene energiebedrijf Bolt. ‘Wil je talent aantrekken, dan wordt het steeds relevanter om die missie voorop te stellen.’

Stimuleer meer diversiteit, zegt Ruben Nieuwenhuis, managing Partner bij TechGrounds.  ‘Als we een eerlijkere maatschappij willen creëren, moeten we zorgen dat ons personeelsbestand daar een afspiegeling van is.’ Meer inclusiviteit en diversiteit helpt bedrijven niet alleen om nieuw talent aan te trekken. Diverse teams zijn ook bewezen productiever, benadrukt Nieuwenhuis.

Het gaat om de missie, niet om jou

Op de site van SDG Nederland vind je tools en tips om met de duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties aan de slag te gaan. Ook het donut-model van de econoom Kate Raworth kan jou helpen kiezen op welk gebied je met je bedrijf of organisatie verschil wilt maken.

Boyan Slat, oprichter van The Ocean Cleanup, geeft een paar tips. ‘Het gaat om de missie; niet om jou. Ook is ervaring niet het belangrijkste, motivatie wel. En: als iets niet werkt, kijk dan naar hoe je het kunt oplossen? Niet alles weten is onderdeel van het proces als je als ondernemer impact wilt maken.’