Iets kan en iets mag, maar moet je het ook wíllen? Dat is de hamvraag bij ethische dilemma’s op de werkvloer. Hoe kun je het beste omgaan met zo’n situatie?
Stelling 1: ethisch handelen zou voor economisch gewin moeten gaan
In andere landen heerst vaak een andere zakelijke cultuur, waarbinnen steekpenningen en omkoping als min of meer normaal worden beschouwd. Het is goed om te beseffen dat het bij corruptie en omkoping niet altijd hoeft te gaan om grootschalige malversaties.
Omkoping kan ook op een kleinere schaal voorkomen. Denk maar een tussenhandelaar die graag contant wil worden betaald. Of een douanebeambte die, in ruil voor een bepaald bedrag, een oogje dichtknijpt bij het doorlaten van een bepaalde zending.
- Wat zijn de opties?
Als bedrijf dat zakendoet in of met het buitenland, kun je voor dit soort beslissingen komen te staan. Je kunt ervoor kiezen om tot op zekere hoogte mee te gaan in de lokale cultuur. Een andere optie is om te besluiten geen zaken meer te doen in het betreffende land, ten koste van je omzet. - Hoe hiermee om te gaan?
Leg je dilemma voor aan anderen en probeer je blik te verbreden. Vaak helpt het al om een probleem met een of enkele collega’s te bespreken. Zo kom je al pratend tot een balans tussen de financiële opbrengst (wat levert het op?), de juridische implicaties (is het wettelijk toegestaan?) en ethiek (deugt het ook wat je doet)?
Kom je daadwerkelijk in aanraking met autoriteiten of zakenpartners die om steekpenningen vragen? Vraag dan of je zaken schriftelijk bevestigd kunt krijgen en vraag naar iemands leidinggevende. Vaak helpt dat om corrupte functionarissen ‘in het gareel’ te krijgen.
Ook is het verstandig om de lokale wet- en regelgeving te kennen: wie goed op de hoogte is van wetten en procedures, kan daar altijd op terugvallen. Het helpt ook om de Nederlandse ambassade te benaderen voor hulp; verplaatsing van het probleem naar hogere kringen pakt vaak goed uit. Ten slotte helpt het om duidelijk op je website uit te leggen waarom je weigert smeergeld te betalen.
Stelling 2: privacy gaat boven profijt
Eind vorig jaar kwam de KNVB in opspraak. Wat bleek namelijk: de voetbalbond verkocht gegevens over zijn leden (in totaal 3,6 Nederlanders) aan commerciële partijen. Deze mensen konden digitaal gevolgd en gericht benaderd worden voor marketingacties door bedrijven als KPN, Heineken en de Staatsloterij.
Volgens een woordvoerder voldeed deze werkwijze aan ‘geldende wet- en regelgeving’. Tegelijkertijd zetten privacy-experts ‘ernstige vraagtekens’ bij deze aanpak.
- Wat zijn de opties?
Mede dankzij de voortschrijdende technologie verzamelen bedrijven en organisaties steeds meer data over klanten of leden. Die gegevens kunnen worden gebruikt om een dienst of product voortdurend te blijven verbeteren.Maar ook de verkoop van klantgegevens aan andere partijen is voor veel bedrijven een (potentieel) interessante bron van inkomsten. Je kunt hierbij de afweging maken wat voor jou zwaarder weegt: de privacy van klanten of de winst van je bedrijf of organisatie? - Hoe hiermee om te gaan?
De les lijkt hier: wees open over je intenties. Als je besluit persoonlijke gegevens van klanten of leden te gebruiken voor commercieel gewin, zorg er dan in elk geval voor dat dit van meet af aan voor iedereen ondubbelzinnig duidelijk is. En bied mensen altijd de optie om hun gegevens niet te laten delen met derde partijen.
Gratis whitepaper Moreel Leiderschap
Moreel leiderschap is een urgent thema. Welke soorten moreel leiderschap zijn er? En wat is de stand van zaken in Nederland? Je leest er meer over in deze whitepaper.
lees verder
Stelling 3: soms is het nodig je idealen opzij te zetten
Bas van Abel, ontwerper van de duurzame, ‘eerlijke’ smartphone Fairphone, liep al snel na de oprichting van zijn bedrijf (in 2013) tegen een dilemma aan, zo vertelde hij eind vorig jaar in Trouw.
Nadat de fabrikant van de schermen aankondigde te stoppen met het maken van schermen, werden Van Abel en zijn compagnon Eva Gouwens gedwongen om op korte termijn veel reserveschermen in te slaan. Ze hadden hun klanten immers beloofd dat de eenvoudig te repareren Fairphone minimaal 3 tot 5 jaar zou meegaan. Niet bepaald duurzaam: de kans dat het bedrijf met een overschot aan onbruikbare schermen zou blijven zitten, was groot.
- Wat zijn de opties?
Het is een lastige afweging: ‘verkwansel’ je eenmalig je duurzame idealen om het hogere doel mogelijk te blijven maken? Of kies je toch voor je principes, ook al kan dit je onderneming schaden? - Hoe hiermee om te gaan?
De oprichters van Fairphone geloven naar eigen zeggen in transparantie. Zij stellen zichzelf de vraag: kun je een bepaalde beslissing wel of niet goed uitleggen aan bijvoorbeeld je moeder? Zo’n externe blik helpt om de juiste beslissing te nemen.
Ook denkt Fairphone inmiddels na een over een ander businessmodel op basis van abonnementen. Daarbij verschuift de focus van bezit naar gebruik, waarbij de leverancier verantwoordelijk is voor reparatie en vervanging. Zo’n verdienmodel dwingt de fabrikant om ervoor te zorgen dat zijn product zo lang mogelijk meegaat.
Stelling 4: Integriteit gaat altijd boven het bedrijfsbelang
Stel, je kunt zaken doen met een leverancier die een kwart goedkoper is dan zijn concurrenten. Maar je hebt het sterke vermoeden dat deze leverancier zo goedkoop kan werken omdat hij het niet zo nauw neemt met mensenrechten en arbeidsomstandigheden.
- Wat zijn de opties?
Je kunt een oogje dichtknijpen en gaan voor de winst. Je kunt in zee gaan met een andere, duurdere leverancier. Óf je spreekt de goedkopere leverancier aan op zijn onethische gedrag en probeert op die manier zaken te veranderen. - Hoe hiermee om te gaan?
Wat je doet, hangt vooral af van de plek die ethisch handelen inneemt binnen je organisatie. Steeds meer bedrijven kiezen ervoor om te onderzoeken welke normen en waarden ze belangrijk vinden en deze vast te leggen in een gedragscode.
Zo’n gedragscode kan worden gekoppeld aan je recruitment- en je beloningsbeleid. Maar hij kan ook zeker dienen als leidraad voor het bedrijf (bijvoorbeeld bij dilemma’s als het bovenstaande) en als instrument om het interne gesprek over ethiek op gang te brengen.
Zo kan de gedragscode de aanleiding vormen voor concrete maatregelen. Van een dilemmabord op de werkvloer en een ‘ethiekquiz’ op intranet, tot het instellen van feedbackloops of de introductie van een ethiekcommissie.
Ethisch werken
Dit artikel is onderdeel van het dossier ‘Performance Verbeteren’ op mt.nl. Dit dossier wordt mede mogelijk gemaakt door House of Performance. House of Performance is specialist in het verbeteren van prestaties op de werkvloer door ethisch werken te implementeren.
Lees ook:
- Gaat Elon Musk zich verslikken in zijn ambities?
- Zo verbeter je jezelf zónder discutabel gedrag
- Maak normen en waarden binnen jouw bedrijf bespreekbaar
- Integer presteren dankzij het dilemmabord
Dit artikel wordt u aangeboden door
House of Performance
Wij zorgen dat mensen, teams en organisaties kunnen excelleren. Binnen Nederland en ook daarbuiten doen wij dat door ze te adviseren en ondersteunen waar dat kan en te confronteren waar het moet. Ook binnen onze eigen organisatie staat het laten excelleren van mensen centraal. Een van de redenen dat wij ook dit jaar weer gecertificeerd zijn als Great Place To Work.
Meer info
