Het stakingsrecht is een machtig pressiemiddel van de vakbond om een doorbraak in de onderhandelingen met de werkgever te forceren, vindt Eva Knipschild. Maar wat zijn de grenzen?
Recent werden diverse werkgevers weer met een staking geconfronteerd. De media zat er bovenop. Wat kan je als werkgever doen om een staking te voorkomen?
Als onderhandelingen niet lopen zoals gewenst, kan een vakbond haar leden oproepen te gaan staken. Hierdoor wordt de werkgever onder druk gezet om tegemoet te komen aan de eisen van de vakbond. Een staking kan daarentegen gevolgen hebben voor de werkgever, denk aan financiële schade, maar ook reputatieschade, zowel voor de werkgever als voor zijn klanten of leveranciers. Als werkgever wil je dan ook graag een staking voorkomen of in ieder geval beperken. Kan dat?
Staken mag
Uitgangspunt is dat een staking is toegestaan is. Er bestaat namelijk een recht op collectieve acties, waaronder het recht om te staken. Dit recht is vastgelegd in het Europees Sociaal Handvest. De vakbond of de werknemer hoeft alleen aannemelijk te maken dat de staking de vastgelopen onderhandelingen redelijkerwijs vooruit kan helpen. Als werkgever kun je er in dat opzicht vrij weinig tegen doen. Je kunt de staking alleen voorkomen door aan te tonen dat het beperken of uitsluiten van een staking maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk is. Dit is het geval als een verbod noodzakelijk is voor de bescherming van rechten en vrijheden van anderen en de bescherming van de openbare orde, de nationale veiligheid, de volksgezondheid of de goede zeden noodzakelijk is. Een kort geding, waarin de rechter de zaak met spoed behandelt, is dan de aangewezen weg.
De grenzen van staken
De genoemde uitzonderingen doen zich niet snel voor. Maar, in een recent arrest van het Hof Amsterdam werd wel een grens gesteld aan het stakingsrecht. De werkgever, een luchtvaartmaatschappij, en de vakbond hadden een conflict over arbeidsvoorwaarden voor het grondpersoneel. De vakbond riep op tot een staking. Deze staking viel, aldus het hof, onder het Europees Sociaal Handvest. De werkgever moest daarom aantonen dat een beperking van dit recht maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk was. En dat lukte. Door de staking zouden tussen de 70 en 114 vluchten inclusief een groot aantal passagiers getroffen worden. Hierdoor zouden zowel de reizigers, de werkgever als Schiphol grote schade lijden. Gelet op de extreme drukte gedurende de vakantieperiode zou het bovendien één of meer dagen duren voordat het vliegverkeer weer genormaliseerd zou zijn. Daarnaast achtte het hof de kwetsbaarheid van de luchthaven Schiphol en de noodzaak om extra veiligheidsrisico’s te voorkomen van belang. De staking bleef daarom (tijdelijk) verboden. Deze uitspraak maakt duidelijk dat aan het recht om te staken zekere grenzen zitten.
Staking in aantocht, wat nu?
- Realiseer je dat de werknemer het recht heeft om te staken en dat beperkingen daarop niet vanzelfsprekend zijn.
- Het (laten) maken van een juridische afweging helpt om te beoordelen of een verbod maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk is. Dit vergt een feitelijke benadering van alle omstandigheden van het geval. In de ene sector (bijv. de gezondheidszorg) zal dit eerder tot een verbod leiden dan in een andere sector.
- Acht je de kans op een beperking klein, dan is het opzoeken en vervolgen van het overleg met de vakbonden het beste alternatief.
Afbeelding via Getty.
