Er zit dus wel een belangrijk verschil tussen het type leiderschap dat nodig is bij zelfsturende teams. We kunnen daardoor wel stellen dat er bij het leidinggeven aan zelfsturende teams veel meer komt kijken dan je denkt. En daar vertellen we je meer over in dit artikel.
Wat is een zelfsturend team?
De drie belangrijkste kenmerken van een zelfsturend team zijn:
- Alle teamleden nemen verantwoordelijkheid in het eigen werk;
- Er wordt gestuurd op de eigen prestaties van de teamleden;
- Problemen worden samen opgelost.
De leidinggevende in een zelfsturend team komt door deze kenmerken wat meer op afstand te staan. De belangrijkste taak van de leidinggevende is om ervoor te zorgen dat de medewerkers hun afspraken goed nakomen en blijven samenwerken.
Het is dus niet zo dat er bij zelfsturende teams geen enkele vorm van leiderschap meer nodig is. Sterker nog, misschien is er wel meer leiderschap nodig dan ooit, maar dan niet meer vanuit status en hiërarchie (formeel leiderschap), maar vanuit informeel leiderschap.
Het is tijd voor meer informeel leiderschap
Wat er in zelfsturende teams veel meer nodig is in plaats van formeel leiderschap is dus informeel leiderschap, ook wel persoonlijk leiderschap genoemd. Daarmee wordt bedoeld dat de leden in een zelfsturend team zelf leiderschap ontwikkelen.
Dit gedeelde leiderschap draagt bij aan het teamproces, maar kan het soms ook ingewikkeld maken. Het zou kunnen voorkomen dat er meerdere kapiteins op één schip komen te staan. Als leidinggevende heb je hierin een coachende rol, jij bent verantwoordelijk om eventuele conflicten in goede banen te leiden.
Niet sturen op ‘hoe’, maar op ‘wat’
De aanname dat mensen in zelfsturende teams vanzelf begrijpen of aanvoelen wat er moet gebeuren, klopt natuurlijk niet. Dat zou wel erg gemakkelijk zijn. Zelfsturende teams hebben juist kaders en sturing nodig. Het grote verschil is alleen dat je niet stuurt op hoe ze dat moeten doen, maar op wat ze moeten doen.
Het ‘hoe’ is aan het team om zelf te bepalen. Schep als leidinggevende wel een duidelijk kader, schets de grove lijnen en verval hierbij niet teveel in details:
- Wat moet er gebeuren?
- Binnen welk tijdsbestek?
- Wat is het financiële plaatje?
Veelzijdigheid in leidinggeven
De klassieke rol van sturing en controle wordt in een goedlopend zelfsturend team uiteindelijk losgelaten. In het team draait het om verbinding, communiceren, transparantie, vertrouwen en speelruimte. Van de leider verlangt dit in de eerste plaats dat deze kan reflecteren over eigen manieren van handelen en de effecten daarvan.
Een leider moet zich steeds opnieuw kunnen aanpassen. Dat betekent soms ruimte geven zodat de teamleden de kans krijgen om zelf fouten te maken en daarvan te leren. En soms betekent het ook weer even ondersteuning bieden, zodat er een goede basis wordt gelegd waarop het team zelf verder kan bouwen.
Leidinggeven aan een zelfsturend team vereist dus absoluut situationeel leiderschap: jouw leiderschapsstijl aanpassen naar gelang de behoefte in die specifieke situatie.
Leidinggeven op basis van situationeel leiderschap
In het Situationeel Leiderschap Model zijn vier verschillende leiderschapsstijlen bepaald, gebaseerd op de mate van sturing en mate van ondersteuning die nodig is bij deze medewerker. Maar wanneer pas je welke stijl toe?
#1 Directieve stijl
Deze leiderschapsstijl kenmerkt zich door een hoge mate van sturing en duidelijke instructies en feedback (bijvoorbeeld bij nieuwe medewerkers).
#2 Coachende stijl
Bij coachend leidinggeven is er veel sturing én veel begeleiding nodig (bijvoorbeeld bij een medewerker die geen motivatie meer heeft).
#3 Ondersteunende stijl
Dit is van toepassing wanneer er sprake is van veel ondersteuning en weinig sturing (bijvoorbeeld bij een medewerker met weinig zelfvertrouwen).
#4 Delegerende stijl
Wanneer je medewerkers hebt die goed zijn in wat ze doen, gemotiveerd en helemaal klaar zijn voor hun taak, kun je veel aan ze overlaten. Als leidinggevende is het belangrijk dat je dit dan ook doet.
