Heb je een vermoeden van alcoholgebruik bij een werknemer? Eén op de tien personeelsleden kampt met verslavingsproblemen. Maar hoe herken je een verslaafde collega?
Bij verslavingen gaat het vaak om alcoholmisbruik. Volgens verslavingsinstituut Trimbos is 21 procent van de beroepsbevolking excessief drinker. Vijf procent wordt zelfs aangeduid als probleemdrinker.
Nu wil je natuurlijk weten hoeveel glazen je moet nuttigen om tot één van deze probleemgroepen gerekend te worden. Wanneer ben je een excessieve drinker?
- Voor vrouwen geldt de maatstaf van meer dan zeven standaardglazen alcohol per week en minimaal eenmaal per week vier of meer glazen per gelegenheid.
- Bij mannen gaat het om meer dan veertien standaardglazen alcohol per week en minimaal één keer per week zes of meer glazen per gelegenheid.
Je bent een probleemdrinker wanneer dit excessieve drinkgedrag gepaard gaat met lichamelijke, geestelijke of sociale problemen.
Managers zijn geen hulpverleners
Verslavingen leiden regelmatig tot een verslechterd functioneren op de werkvloer. Dat zegt Susanne Weingart, projectmedewerker van het Trimbos Instituut. ‘Denk aan een hoger ziekteverzuim, ongevallen en een aantasting van de sfeer. Managers zijn uiteraard geen hulpverleners. Ze behoren in een voortgangsgesprek echter wel aan te geven hoe iemand functioneert. Dat is dan ook het moment waarop vermoedens over alcoholmisbruik ter sprake gebracht kan worden.’
Zie je het bij jouw op kantoor misgaan? Wacht dan niet te lang, maar kom in actie voordat het je klanten kost en het de sfeer op de werkvloer nadelig beïnvloedt.
Vermoeden van alcoholgebruik bij een werknemer? Zo herken je de signalen
Hoe herken je een verslaafde collega? Let op de volgende 6 signalen:
#1 Er is sprake van hoger verzuim
Onderzoek wijst uit: verslaafde werknemers verzuimen significant vaker dan hun collega’s. ‘Het ziekteverzuim ligt zelfs zes keer zo hoog als normaal’, zegt Weingart. ‘Vaak gebeurt dat op de maandagochtend. Ze komen dan te laat of melden zich om vijf minuten voor negen ziek. Wanneer dit ritueel zich regelmatig herhaalt, dan kan dat reden zijn om aan een verslaving te denken.’
Richard van der Ende is oprichter van verslavingsinstituut Ready for Change. Volgens hem gaat het verzuim van verslaafde collega’s regelmatig gepaard met leugens.
‘Iemand komt te laat opdagen en heeft dan een verhaal waar je als manager al je bedenkingen bij hebt. Dat later beginnen zorgt er overigens vaak voor dat de medewerker er een onregelmatig werkpatroon op nahoudt. ’s Morgens steeds later beginnen en die uren dan ’s avonds weer inhalen. Je voelt als baas dat er iets niet klopt, maar kunt niet verklaren wat precies. Simpelweg omdat het je wereld niet is.’
#2 Er zijn vaak ‘ongevalletjes’
Van een kop koffie over het toetsenbord, een stapel rapporten op de grond laten vallen tot aan een kleine botsing met een andere collega. Een verslaafde collega kampt regelmatig met concentratieverlies en is als gevolg daarvan vaker betrokken bij ongevalletjes.
Natuurlijk hebben we allemaal weleens iets op onze tenen laten vallen of een kop koffie omgestoten. Valt het echter op dat één van jouw mensen zich wel erg vaak klungelig gedraagt, dan kan dat reden zijn om je zorgen hierover uit te spreken.
#3 Excessieve drinkers worden vaak kleurenblind
‘Excessieve drinkers weten de kleuren rood en groen vaak niet meer goed van elkaar te scheiden’, aldus Weingart. ‘Dat kan een probleem zijn als je bijvoorbeeld aan de lopende band staat en de start- en stopknop moet indrukken.’
#4 Kwaliteit van het werk gaat achteruit
Door overmatig drank- of drugsgebruik holt de kwaliteit van het werk meestal achteruit. Iets dat je ziet gebeuren, maar wellicht nog niet kon verklaren.
Daarbovenop komt ook de productiviteit in het gedrang. ‘Iemand die beeldschermwerk doet en veel rapporten moet schrijven, levert in dat geval minder productie dan je altijd van hem of haar gewend bent geweest’, aldus Weingart.
Volgens Van den Ende speelt leeftijd in de verslavingsproblematiek overigens nauwelijks een rol. ‘Ik heb nu toevallig een jongen van 21 jaar met een prima baan in de drukkerij. Maar er loopt hier ook een man van 73 rond, die altijd op de touringcar heeft gezeten.’
‘Mensen denken bij verslaafden vaak snel aan een eenzame man op een bankje in het park. Dat beeld klopt niet. De meesten hebben gewoon een goede baan, een mooi huis en een nette auto voor de deur. Onzichtbare verslaving dus.’
#5 Er zijn klachten van klanten en collega’s
Onverschilligheid is een karaktertrekje waar veel verslaafde werknemers mee worden opgezadeld. Maar al te vaak leidt dat uiteindelijk tot verstoorde relaties op de werkvloer. Collega’s ergeren zich bovendien aan de geringe productiviteit die de verslaafde werknemer levert. Ook bereiken je berichten dat de medewerker in kwestie in de clinch ligt met diverse klanten. Stuk voor stuk redenen om hier eens nader op in te gaan.
#6 Er is sprake van een onverzorgd uiterlijk
Ze doen onverschillig, ze kleden zich onverzorgd. Een verslaafde collega besteedt doorgaans weinig tijd voor de spiegel. Van een ongewassen gezicht, haren waar ’s morgens duidelijk geen kam doorheen is gegleden tot armoedige kleren. Bovendien komt de geur van alcohol je tegemoet.
‘Een sterke drankreuk is misschien wel de simpelste aanduiding dat er iets niet in de haak is’, zegt Van den Ende. ‘Alcohol nestelt zich niet alleen in je bloed, maar gaat ook in je poriën zitten. Dat kun je als excessief drankgebruiker nauwelijks verbloemen.’
Heb je een vermoeden van alcoholgebruik bij een werknemer? Volgens Weingart durven managers dat niet altijd hardop uit te spreken. ‘Iemand ruikt dan in de ochtend vroeg sterk naar alcohol, maar dat wordt afgedaan als: ‘ach, die heeft een kater, laat maar gaan.’ Met zo’n alcoholgeur dien je overigens wel voorzichtig te zijn. Mensen met diabetes kampen vaak met eenzelfde soort acetongeur in hun mond.’
Hoe ga je om met alcohol op het werk (de vrijdagmiddagborrel)?
Vier procent van de totale alcoholconsumptie in ons land wordt gedronken op het werk of direct na het werk, bijvoorbeeld tijdens een borrel. Bij één op de drie bedrijven ligt er altijd wel bier of wijn in de koelkast. ‘Het probleem met vrijdagmiddagborrels is dat het niet goed omschreven staat in het alcoholbeleid van een bedrijf‘, zegt Weingart.
‘Ongeveer 35 procent van de bedrijven heeft inmiddels zo’n beleid. Hierin staat omschreven wat je tolereert als het gaat om alcohol op het werk. Wanneer er bijvoorbeeld wel gedronken wordt en wanneer niet. Met een goed uitgewerkt alcoholbeleidsplan sta je als manager veel sterker in je schoenen wanneer je iemand op zijn verslaving wilt aanspreken.’
Vermoeden van alcoholgebruik bij een werknemer? Dit kun je als leidinggevende doen
- Voorkomen is beter dan genezen. Zorg voor goed beleid. Benoem in het plan wie de vertrouwenspersoon is, wat je aanbiedt aan voorlichting, bewustwording, begeleiding en laagdrempelige hulp. Een open spreekuur bij de bedrijfsarts is bijvoorbeeld een mogelijkheid.
- Creëer draagvlak. Nog effectiever dan het hebben van helder beleid, is draagvlak te creëren op de werkvloer. Betrek dan ook altijd de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging.
- Wees je bewust van de gevaren. Als je merkt dat jouw werknemer onder invloed op het werk verschijnt, is dat natuurlijk altijd aanleiding tot actie. Bedenk goed wat de gevolgen kunnen zijn. Het is dan belangrijk om direct het gesprek aan te gaan.
- Betrek de bedrijfsarts. Verslaving is een ziekte, dus het is raadzaam om de bedrijfsarts of arbodienst snel te betrekken. Helemaal als de verslaafde collega door zijn verslaving het werk niet meer kan doen.
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in november 2018. Susanne Weingart heeft inmiddels een andere functie bij het Trimbos Instituut.
Vragen over het herkennen van verslaafde collega's:
Hoe kan ik als leidinggevende een verslaafde werknemer herkennen?
Er is sprake van een hoog verzuim, de werknemer is opvallend vaak betrokken bij ongevalletjes. Kleurenblindheid zou een signaal kunnen zijn. De kwaliteit van het werk gaat met sprongen achteruit. Er zijn klachten van klanten en collega’s. De werknemer heeft een onverzorgd uiterlijk.
Hoe ga je om met alcohol op het werk?
Zorg voor helder alcoholbeleid. Hierin staat omschreven wat je tolereert als het gaat om alcohol op het werk. Wanneer er bijvoorbeeld wel gedronken wordt en wanneer niet. Met een goed uitgewerkt alcohol beleidsplan sta je als manager veel sterker in je schoenen wanneer je iemand op zijn verslaving wilt aanspreken.
Wanneer ben je een probleemdrinker (excessief drinker)?
Voor vrouwen geldt in dat geval de maatstaf van meer dan zeven standaardglazen alcohol per week en minimaal eenmaal per week vier of meer glazen per gelegenheid.
Bij mannen gaat het om meer dan veertien standaardglazen alcohol per week en minimaal één keer per week zes of meer glazen per gelegenheid.
Je bent een probleemdrinker wanneer dit excessieve drinkgedrag gepaard gaat met lichamelijke, geestelijke of sociale problemen.
