In de toekomst worden managers niet meer benoemd door de hr-afdeling, maar gekozen door de werknemers. Dat is althans het beeld dat podiumauteur Arjan Hamberg schetst.
We hebben het vaak en makkelijk over leiders en hun leiderschap. In de verkiezingstijd gaat het over het verzilveren van de premiersbonus en de premierwaardigheid van de lijsttrekkers. Weekblad Intermediair nam het leiderschap van de (aanstaande) premie zo serieus dat het een functieprofiel opstelde. Na beoordelingen van de kandidaten door diverse experts in leiderschap en/of politiek werd de ideale premier bekend.
Dat is allemaal prachtig, maar maakt vooral duidelijk dat leiderschap een geschenk van de volgers is aan een persoon. De volger zegt: je bent de wijste, de sterkste en de rechtvaardigste. Als individu beslis je vervolgens of je dit ‘geschenk’ van de volgers, het leiderschap, aanvaardt. In de presidentsverkiezingen in Amerika aanvaardt de kandidaat daarom tijdens de conventie zijn nominatie door de partij. Deze nominatie is geen spelletje of een ouderwets symbool, het is een belangrijke keuze.
Leiderschap wordt vaak geassocieerd met keuze en met verantwoordelijkheid nemen. Als dat geldt voor leiders, dan geldt dat net zo goed voor volgers. We leven in een samenleving waarin mensen zich steeds makkelijk in wisselende groepen kunnen scharen achter een meer of minder verheven doel. Leiders en volgers maken in die setting hun eigen keuzes en nemen om over-en-weer verantwoordelijkheid.
Verantwoordelijkheid van de volger
Als volger help je de leider bij de realisatie van zijn belofte. Je kunt als volger niet achterover gaan hangen, je zult zelf ook leiderschap (of verantwoordelijkheid of voorbeeldgedrag) moeten tonen. Een leider kan pas leider zijn bij de gratie van zijn volgers.
Je kunt een leider dus ook niet bij het minste of geringste wegsturen. Leiders en volgers zullen met elkaar moeten zorgen voor de realisatie van de idealen (of doelen). Iedereen zal zijn plek in moeten nemen en hard moeten werken. Zeker in situaties waarin de groep geen duidelijke begrenzingen kent (leden zijn verspreid over meerdere locaties en organisaties) of gericht is op de realisatie van een tijdelijk doel (afronden van een project).
Macht van de volger
Als leiderschap een geschenk is van de groep aan de leider, dan heeft de groep ook de mogelijkheid om het leiderschap af te nemen. Deze macht vraagt wel om zorgvuldig gebruik. Daarbij is het belangrijk je macht en kracht te kennen en te beheersen. Je kunt een leider niet aanstellen en hem vervolgens weer de deur wijzen als de uitkomsten je niet bevallen. Heb je dan als volger wel alles gedaan wat er in jouw macht lag om de leider te helpen?
Twee kanten van de medaille
Leiderschap en volgerschap zijn 2 kanten van dezelfde medaille: leiders hebben volgers nodig en andersom. Leiders en volgers hebben een verschillende maar ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid om het doel te bereiken. Hoe leiderschap en volgerschap worden ingevuld in een traditionele organisatie of een organisatie van de toekomst is een wezenlijk verschil.
Tradtionele organisatie
In onze traditionele organisaties plaatsen we iemand boven de groep en dragen we de macht over aan de structuur of het protocol. De structuur en/of het protocol is in deze organisaties zo belangrijk gemaakt dat mensen alleen nog maar over processen praten. Er is eigenlijk geen leider, alleen een manager die ervoor moet zorgen dat er binnen de lijntjes wordt gekleurd.
Manager bashing heeft in zo’n situatie geen zin: het ligt niet aan de manager, maar aan de structuur die is gemaakt. Wij, de volgers, hebben de macht overgedragen aan de structuur. Binnen deze structuur is de manager ook een volger, net als de rest. Hij moet alleen een andere kleurplaat binnen de lijntjes inkleuren.
Organisatie van de toekomst
De samenleving wordt meer en meer gevormd door groepen (communities) die spontaan ontstaan of worden uitgelokt door een vraag. Deze mensen kiezen ervoor om zich te verenigen en kiezen daarbij hun leiders. Natuurlijk kan de groep ook afspraken maken over de samenwerking, maar dat is niet de start.
In de organisatie van de toekomst staat niet de structuur of het proces centraal, maar de mens. In zo’n community nemen leiders en volgers verantwoordelijkheid voor elkaar en neemt elk zijn plek in tussen leiden en volgen. Daarbij komen vragen op als:
- Hoe vormen we groepen en hoe ontstaat leiderschap vanuit de groep?
- Hoe leid je eigenlijk? En hoe volg je?
Volgende leiders en leidende volgers
In deze wereld is het voor iedereen mogelijk leider te worden. Niet voor de eeuwigheid of vanuit een protocol, maar omdat de volgers het erover eens zijn. Dat je leider mag zijn in de ene groep, zegt niets over je bijdrage aan een andere groep. Je kunt tegelijkertijd leider en volger zijn in verschillende groepen of communities.
Leiderschap en volgerschap komen uiteindelijk beide neer op: keuze en verantwoordelijkheid:
- Keuze om je aan te sluiten bij een groep en om het leiderschap te ontvangen resp. te schenken
- Verantwoordelijkheid voor jouw bijdrage aan (het doel van) de groep, als leider en als volger
Eerdere bijdragen:
- Ga aan de slag met crowdsourcing
- Communities hebben de toekomst
- Leer op vakantie omgaan met veranderingen
Over de auteur:
Dit artikel is geschreven door Podiumauteur Arjan Hamberg, strategisch adviseur HRD, duurzame organisatie-ontwikkeling en community ontwikkelaar bij Lumax Producties.
Over het podium:
Ook uw visie geven op ontwikkelingen binnen uw vakgebied? Plaats een artikel op MT Podium. Log in op mt.nl/profiel en voeg onder 'activiteiten' uw artikel toe. Interessante bijdragen worden meegenomen in de nieuwsbrief en op home geplaatst. MT Magazine publiceert bovendien periodiek 'Het beste van MT Podium'.
