Tijdens een crisis leer je wat een leider écht in huis heeft. De onderstaande leiders krijgen in 2015 de ultieme kans zich te bewijzen.
In tijden van crisis leer je een leider pas goed kennen, zoals wel wordt gezegd. Met alle turbulenties in binnen- en buitenland wordt 2015 een pittig jaar voor veel ceo’s, bestuurders en wereldleiders – maar voor sommigen nog pittiger dan voor de rest. Hieronder de leiders van wie dit jaar veel zal afhangen.
#1. Angela Merkel: genezer van de eurosclerose?
Uitdaging: kan dokter Angela de eurosclerose genezen?
Het eensgezinde advies van de economen luidt, kortweg: doe iets. De economie van de eurolanden lijkt verlamd, met een magere groei van 0,8 procent van de grootste eurolanden, een werkloosheid die maar niet omlaag te brengen lijkt en een incredible shrinking inflatie. De angstige vergelijking dringt zich op met Japan, waar de economie al decennia ongevoelig blijkt voor welke stimulering dan ook. Intussen steekt het spook van het uiteenvallen van de EU (met Griekenland en Groot-Brittannië als kandidaat-afhakers) weer de kop op.
Iets doen, dat is precies wat ECB-president Maria Draghi wil, met zijn programma voor kwantitatieve verruiming, ofwel het opkopen van staatsleningen. Het is een kostbaar en riskant plan, waar de Duitsers dan ook mordicus tegen zijn, niet alleen vanwege de risico’s maar ook omdat het de broodnodige hervormingen in Frankrijk en Italië zal stopzetten.
Merkel heeft de oppositie tegen het plan zo veel mogelijk overgelaten aan Jens Weidman, de president van de Bundesbank. Haar succes van machtigste vrouw van Europa zit ’m er juist in dat ze deze rol zo onnadrukkelijk speelt. Maar de euro staat voor een dilemma van historische omvang en Merkel zal zelf het zwaard moeten oppakken om knopen door te hakken. Niets doen, in weerwil van wat economen zeggen? Of toch de Duitse principes overboord gooien?
#2. Edith Schippers: hoe geduldig blijft ze?
Uitdaging: aan het geduld van zelfs de hardste kop van jut komt ooit een eind
De bijnadoodervaring van kabinet Rutte II in december was nog maar het begin. Minister Schippers van Volksgezondheid beende naar de minister-president in zijn torentje, toen haar zorgwet in de Eerste Kamer sneuvelde. Nachten werden doorgehaald om de crisis te bezweren en met een stroef gezicht accepteerde de minister het compromis om de al lang af- en dichtgetimmerde wet opnieuw op de werkbank te zetten.
Dat stroeve gezicht krijgen we vaker te zien. Op 1 januari is de nog niet eerder vertoonde overheidsreorganisatie van kracht geworden met de overheveling van zorgtaken naar gemeenten en verbouwing van de jeugdzorg. En hoewel veel van de veranderingen door haar voorgangers zijn bedacht, is Schippers politiek verantwoordelijk en zal ze kop van jut zijn als iets misgaat – en dat gaat gebeuren.
Want zoals managers maar al te goed weten: een verandering bedenken is niet moeilijk, een verandering uitvoeren des te meer. Veel gemeenten weten nog nauwelijks waar ze precies aan zijn begonnen. Het wachten is op berichten over veronachtzaamde zieken of bejaarden, waar niet alleen de oppositie maar ook coalitiegenoot PvdA flink op zullen inspelen. Er is weinig voor nodig om de crisissfeer terug te brengen. Advies aan minister Schippers: blijf in- en uitademen, diep in- en uitademen.
#3. Feike Sijbesma: houdt hij de strategie overeind?
Uitdaging: volharden in zijn strategie
Het DSM waar Feike Sijbesma sinds 2007 als ceo leiding aan geeft, moet een soort rots zijn. Sijbesma heeft een bastion geschapen dat vrijwel geruisloos een innovatieve strategie heeft gekozen en een duurzame koers vaart. Een toonbeeld van betrouwbaarheid dat bijna in stilte winstcijfers produceert. Des te pijnlijker was het bericht afgelopen zomer dat het Amerikaanse hedgefonds Third Point het bedrijf wilde forceren zijn strategie om te gooien.
DSM’s voedingtak zou moeten worden afgesplitst omdat zijn waarde wordt gedrukt door de kunststoffendivisies, aldus Third Point. Het fonds nam een aandeel van 3 procent in DSM, dat er in plaats van rots ineens uitzag als aangeschoten wild. De Duitse branchegenoot Evonik Industries leek zijn kans schoon te zien met een overnamepoging, maar dat waren (volgens het bedrijf) valse geruchten.
Sijbesma verzet zich hevig tegen een splitsing. Als eenheid is DSM sterker, vindt hij. Intussen is het bedrijf aan de kritiek tegemoet gekomen met strategische ingrepen bij divisies Polymer Intermediates en Composite Resins, de onderdelen die Nutrition omlaag zouden trekken. Of dat genoeg is, zal van de resultaten afhangen. Vallen de jaarcijfers tegen, dan steken de splitsingverhalen ongetwijfeld de kop weer op. Volgens de eerste berichten presteerde DSM in 2014 iets minder dan in het voorgaande jaar.
#4. Henk Kamp: stopt hij de leegstand?
Uitdaging: de onvermijdelijke neergang van de winkelcentra tegengaan
Lange tijd was minister van Economische Zaken een van de onbeduidendste baantjes van een kabinet. De minister heeft niet veel budget en mag zich beperken tot het verzinnen van subsidiepotjes om de economie aan te jagen. Maar minister Henk Kamp in de huidige regering moet echt aan de bak, niet alleen om de wegzakkende provincie Groningen tevreden te stellen, maar ook om de malaise in de winkelcentra te bestrijden – een op het oog onmogelijke opgave.
De score van de afgelopen jaren: Block, Expo, Free Record Shop, Halfords, iCentre, Mexx, Sabon, Schoenenreus, Siebel. Allemaal in problemen geraakte retailketens. Sinds 2008 is ongeveer 20 procent van de winkels in Nederland verdwenen, aldus marktonderzoeksbureau Q&A. Onder leiding van het ministerie is (eindelijk) begonnen met een grootscheepse aanpak van het probleem. Branche- en bedrijfsorganisaties, vastgoedbedrijven en banken werken samen in een Retailagenda waarmee de sector komende jaren de weg omhoog moet terugvinden.
De nuchtere Twent Kamp zal al zijn diplomatieke vaardigheden moeten aanspreken om met deze uiteenlopende spelers tot een gecoördineerde aanpak te komen. Het lot van winkelcentra met leegstand is de bekende spiraal van verpaupering, nog meer leegstand en ontwaarding. Op veel plaatsen in Nederland is al zo’n 10 procent van de winkeletalages witgeverfd. Intussen groeit de e-commerce met dubbele cijfers…
#5. Xi Jinping: stuit hij de corruptie?
Uitdaging: de draak langs de eerste grote beer op de weg koersen
Met zijn anticorruptieprogramma leek president Xi Jinping van China aanvankelijk aan te sturen op hervorming van het staatssysteem, maar de macht van de partij en onderdrukking van de oppositie zijn onveranderd. De economische groei bleef boven de 7 procent, maar het land lijkt steeds meer in de greep van een vastgoedbubbel te komen. Aan de stijging van de huizenprijzen is een eind gekomen en er doemen spookwijken op in veel grote steden: complete splinternieuw gebouwde, leegstaande wijken.
Veel analisten zagen het aankomen. Lokale overheden hebben op grote schaal geleend om hun steden te laten groeien, inclusief bijbehordende infrastructuur. Zoals we weten van vastgoedbellen in (bijvoorbeeld) Spanje en de VS, is de ineenstorting onvermijdelijk en bikkelhard. Dat daarmee lokale overheden failliet gaan is tot daar aan toe, het ineenstorten van de bouw en toeleverende industrie is een veel groter probleem.
Het zal de eerste grote crisis zijn sinds het Chinese groeiwonder enkele decennia geleden begon. Hoe de bevolking zal reageren, is ongewis. Met een combinatie van repressie en economische groei is de communistische partij erin geslaagd zijn machtspositie te behouden. Als de laatste wegvalt, blijft alleen repressie nog over.
#6. Mark Rutte: weerhoudt hij de PvdA van zelfmoord?
Uitdaging: de rooie rakkers binnenboord houden
Premier Rutte is een ambitieus mens. Hij wil een staatsman worden van de statuur van Colijn of Drees. Hij wil een stabiele regering leiden die Belangrijke Werken doet. Tot nu toe, eerlijk is eerlijk, slaagt hij behoorlijk in die opzet. Kiespijndossiers als de zorg en woningmarkt zijn eindelijk aangepakt, al is de weg naar complete hervorming nog lang. Maar als kabinet Rutte II al in zijn derde levensjaar zou sneuvelen, zou dat (opgeteld bij het tumultueuze bestaan van Rutte I) absoluut niet in die plannen passen. Dan kan hij naar het staatsmanschap fluiten.
Toch is de kans groot dat het gebeurt. Het probleem ligt bij coalitiegenoot PvdA, die tot schrikwekkende dieptes afdaalt in de peilingen. De concessies die in het kabinet worden gedaan, worden door de achterban niet gepruimd.
Er lijken twee mogelijkheden te bestaan. De PvdA grijpt een principieel strijdpunt aan om de handdoek in de ring te gooien, in de hoop dat deze ferme houding door de kiezers wordt gewaardeerd. De andere mogelijkheid is dat de prognoses voor de PvdA zo slecht worden, dat de partij zich helemaal geen crisis en nieuwe verkiezingen kan permitteren.
Voor Mark Rutte zou de laatste optie te prefereren zijn. Een ‘catch 22‘ voor de PvdA: in het kabinet blijven is zelfmoord; eruit stappen ook.
