Stel je eens voor. Peter Pannekoek gaat de politiek in, wint de verkiezingen en wordt de opvolger van Mark Rutte. Een kleine drie jaar later staan er plotseling Russische tanks voor de gemeentegrenzen van Enschede en is ons land in oorlog.
Pannekoek, die tot dan toe weinig van zijn verkiezingsbeloftes heeft kunnen waarmaken, ontpopt zich ineens tot nationale held. De man die zijn communicatietalent aanwendt en daarmee zowel wereldleiders als burgers aanspreekt.
Vervang Peter Pannekoek door Volodymyr Zelensky en Enschede voor Marioepol. Het is het bizarre plot van een verhaal dat we nu live zien gebeuren. Het verhaal over een komiek die zich laat gelden als oorlogspresident. En daar warempel talent voor blijkt te hebben. Hoe zit dat precies?
Slecht weer leiderschap
‘Leiderschapstalent is altijd contextueel’, zo begint Ralf Knegtmans zijn verhaal. Hij is de managing partner van De Vroedt & Thierry Executive Search en heeft diverse boeken over leiderschap op zijn naam staan. ‘Zelensky deed het tot een maand geleden helemaal niet zo goed.’
‘Nu er een grote crisis is, komen zijn kwaliteiten pas echt naar boven drijven. Je hebt mooi weer leiders en slecht weer leiders, zei mijn voorganger en leermeester Johan de Vroedt altijd. Er zijn weinig mensen die het allebei kunnen. Winston Churchill was een icoon in oorlogstijd, maar kreeg als politicus in de jaren erna weinig voor elkaar.’
Mensen mobiliseren
Echte leiders herken je volgens Knegtmans onder meer aan de manier waarop ze hun achterban mobiliseren. Daar waar Poetin vooral angst zaait en ja-knikkers om zich heen verzamelt, hanteert zijn Oekraïense tegenstander een strategie die mensen bindt en in beweging krijgt.
‘Zijn video’s mobiliseren mensen. Een groot deel van de bevolking staat als één man achter hun president’, aldus Knegtmans. De tussenstand mag geen verrassing heten: Zelensky-Poetin 1-0.
I have a need
‘Hij mikt in zijn communicatiemomenten voortdurend op gezamenlijkheid’, aldus Knegtmans. ‘In video’s die zijn gericht op de Russen verwees Zelensky eerder op de gezamenlijke waarden die beide volken delen. Tegen leden van het Amerikaanse congres had hij het weer over vrijheid als bindende factor.’
Zelensky gaat bewust gekleed in een groen T-shirt en laat zich filmen in de stad
‘Dezelfde vrijheid die nu door Rusland wordt aangevallen. I have a need, zei hij op een gegeven moment, wat natuurlijk een directe verwijzing is naar de beroemde speech van Martin Luther King.’
‘En hij maakte in die toespraak nog de vergelijking met Pearl Harbour. Zo van: wat jullie Amerikanen toen overkwam, gebeurt ons nu. Zo worden dingen tastbaar en maak je veel sneller verbinding met anderen.’ Zelensky-Poetin 2-0.
Kwetsbaar opstellen
En zo is er nóg iets wat Nederlandse bestuurders kunnen leren van de Oekraïense oorlogspresident. Knegtmans wil het hebben over aaibaarheid. Jezelf opstellen als één van de groepsleden, zonder al teveel afstand.
‘Dat contrast met Poetin aan die enorme tafel kan haast niet groter. Zelensky gaat bewust gekleed in een groen T-shirt en laat zich filmen in de stad. Hij straalt daarmee uit dat hij voorop wil gaan in de strijd.’
Lees ook: De zes metamorfoses van leiderschap
‘In zijn retoriek is bovendien ruimte voor kwetsbaarheid. Zo zei hij een keer in een toespraak: ‘We leven in voortdurende angst, maar denken geen seconde aan opgeven.’ Jezelf soms kwetsbaar opstellen, dat is iets wat moderne leiders naar mijn idee veel vaker zouden moeten doen.’
Dick Berlijn
De tussenstand? Zelensky staat inmiddels ruim voor op zijn autocratische buurman in het Kremlin, zoveel is wel duidelijk. En met het volgende voorbeeld van Knegtmans zal hij die voorsprong verder vergroten.
‘Voor mijn boek Toptalent interviewde ik ooit Dick Berlijn, oud-Commandant der Strijdkrachten. Hij vertelde me dat leiderschap vaak in kleine, basale dingen zit. Zo nam hij nooit de eerste hap, maar wachtte altijd tot zijn manschappen te eten hadden. Dat zie ik Poetin met al zijn luxe paleizen niet doen.’
