VVD-minister Gerrit Zalm (Financiën) heeft zijn afscheid uit de politiek aangekondigd. Dit maakte Zalm zondag bekend in het tv-programma Buitenhof. Hij is, met een korte onderbreking, de langstzittende minister op Financiën, hij trad er in 1994 aan onder het eerste Paarse kabinet.
Zalm zei dat de slechte verkiezingsuitslag – de VVD viel terug van 28 naar 22 zetels in de Tweede Kamer – er niets mee te maken had. Het was een puur persoonlijke afweging. Zalm (54) zei dat hij het besluit voor de verkiezingen had genomen. ,,Het gesprek liep thuis zo. Ik had even veel tijd.''
De bewindsman maakt deze kabinetsperiode af. Onduidelijk is wat Zalm daarna gaat doen. Hij ambieert een overstap naar het bedrijfsleven, maar is nog niet onder dak. ,,Ik heb een vaag idee wat ik wil. Ik denk dat ik het ga zoeken in het bedrijfsleven.''
VVD-leider Mark Rutte heeft hij zondag gebeld over zijn besluit en die vond dat jammer. ,,Hij had gehoopt dat ik weer beschikbaar zou zijn als de VVD weer in de regering zou komen.'' Zalm verwacht een moeilijke kabinetsformatie. Hij sluit een kabinet met de VVD zelfs niet uit, en zelfs nieuwe verkiezingen zijn volgens Zalm niet uitgesloten.
Trots
Over zijn eigen rol zei hij ,,trots'' te zijn op zijn begrotingssysteem, dat bekend is geworden als de Zalmnorm. Die komt erop neer dat het kabinet vooraf bepaalt hoeveel de departementen mogen uitgeven. Extra uitgaven zijn alleen mogelijk als een of meer departementen geld overhouden. Extra belastingontvangsten of andere inkomstenmeevallers voor de overheid mogen alleen worden gebruikt voor lastenverlichting of het verlagen van de staatsschuld.
Succesvolste minister van Financiën
Zalm geldt als een van de succesvolste ministers van Financiën die ons land gekend heeft. Sinds 1994, met een korte onderbreking in 2002 en 2003, waakt Gerrit Zalm over 's lands schatkist.
Historisch zijn de beelden van de kleine kalende man die breed lachend in de Tweede Kamer triomfantelijk het koffertje van de begroting boven zijn hoofd houdt. Dankzij zijn Zalmnorm bleven onder paars en daarna de uitgaven binnen de perken en werd het begrotingstekort weggewerkt.
In 2002, na de opkomst van Pim Fortuyn en de zware nederlaag van de VVD bij de verkiezingen, werd alles anders. VVD-leider Dijkstal trad af en Zalm werd als nieuwe voorman onderhandelaar bij het vormen van de coalitie van CDA, VVD en LPF. Hij vestigde toen zijn reputatie van sluwe politieke vos, omdat de VVD na de verkiezingsnederlaag toch veel van het eigen programma opgenomen kreeg in het 'strategisch akkoord' van de nieuwe regering.
Vertrouwen
De val van Balkenende I, na geruzie tussen de LPF-ministers Heinsbroek en Bomhoff, werd Zalm aangerekend en zijn imago liep daardoor een deuk op. De verkiezingen die volgden, leverde de VVD onder zijn aanvoering 28 zetels op, een winst van vier. Te weinig om echt tevreden te zijn, vond Zalm. Hij vroeg en kreeg het vertrouwen van zijn fractie als oppositieleider. Zalm leek zich helemaal met die rol verzoend te hebben, toen de onderhandelingen tussen CDA en PvdA over een nieuw kabinet vastliepen. In mei 2003 keerde hij terug op zijn oude stek.
'Cijferfreak'
Zalm, die economie studeerde in Amsterdam, staat niet bekend om zijn ideologische bevlogenheid, maar politiek Den Haag kent hem wel als een 'cijferfreak'. Voordat hij in 1994 voor het eerst minister van Financiën werd, was hij directeur van het Centraal Planbureau, de rekenmeesters van het kabinet.
Hij is ook geen typische VVD'er. Zalm, zoon van een kolenboer, was afdelingsvoorzitter van de PvdA in Enkhuizen, zijn geboorteplaats. Pas in 1986 stapte hij over naar de liberalen.
Hij bouwde krediet op bij de vakbeweging, door in 2004 een akkoord te (helpen) smeden die de sociale onrust – met als hoogtepunt een massale demonstratie op het Museumplein in Amsterdam – zou sussen. Daarentegen beschuldigde Amsterdams PvdA-wethouder Lodewijk Asscher Zalm onlangs openlijk van machtsmisbruik.
'Takkewijf'
Binnen de VVD was het niet altijd koek en ei. Twee jaar geleden streed Zalm om het partijleiderschap met Jozias van Aartsen. Dit voorjaar was hij op oorlogspad in de affaire rond Ayaan Hirsi Ali.
Zalm was zo hels op VVD-minister van Vreemdelingenzaken Rita Verdonk, die zijn protegee het Nederlanderschap betwistte, dat hij haar uitmaakte van ,,takkewijf''. Daarvoor excuseerde Zalm zich later.
(ANP)
