De legendarische voetbalkeeper Hans van Breukelen interesseert zich voor de vraag hoe mentale processen een rol spelen bij topprestaties. Vandaag verschijnt het boek dat hij erover schreef.
Precies vijftien minuten voor de aftrap van zijn voetbalwedstrijd ging Johan Cruijff zich omkleden. Precies 3 minuten van tevoren GERECENSEERD:
Winnen
Hans van Breukelen
(L.J. Veen, 286 pagina’s)liet hij zich masseren, waarbij de masseur de bezwerende woorden: ‘Johan, een goede wedstrijd’ moest uitspreken. Zo gingen de rituelen verder. Hij moest per se als laatste de kleedkamer uitgaan en daarbij stak hij kauwgom in de mond, die hij op het veld uitspuugde en wegschopte. De richting waarin het balletje wegsprong, was bepalend voor de uitslag van de wedstrijd.
De functie van rituelen
Cruijff veronderstelde misschien dat hogere machten hem naar zijn voetbalsuccessen hebben geleid, veel mensen zullen van mening zijn dat het zijn fenomenale voetbalkwaliteiten waren. Hoe dan ook, de vast rituelen die niet alleen Cruijff maar veel voetballers er in de aanloop naar een wedstrijd op na houden, hebben wel degelijk een functie, betoogt Hans van Breukelen in zijn vandaag verschijnende boek Winnen. De rituelen zorgen voor de aanmaak van bepaalde stoffen die de voetballer voorbereiden op het leveren van een topprestatie, ‘ankeren’ zoals de psychologie het noemt.
Voetbal is niet alleen het spelletje met een bal op een grasveld dat miljoenen tv-kijkers bijna dagelijks bezighoudt, het is bovendien een interessant laboratorium. Omdat de belangen zo groot zijn en de kansen gelijk verdeeld zijn, zijn er talloze studies gedaan naar de vraag waarom tóch het ene team als winnaar uit de bus komt en het andere als verliezer. Veel van die lessen zijn overdraagbaar naar het bedrijfsleven waar teambuilding, vasthoudendheid en winnen evengoed een rol spelen.
Mentale krachten
Van Breukelen heeft het als een van de meest succesvolle keepers uit de Nederlandse voetbalhistorie allemaal van dichtbij meegemaakt. Hij beschrijft zichzelf als een zeer gedreven sportman, niet iemand die er als talent meteen uitsprong. Hij moest het hebben van zijn motivatie en leergierigheid, mentale krachten dus, en die krachten spelen een belangrijke rol in het boek. “Voelbal is een denksport”, schrijft Van Breukelen. Dat wil zeggen: wat in je hoofd gebeurt is misschien nog wel belangrijker dan wat die afgetrainde longen en geoefende traptechniek vermogen.
Van Breukelen beschrijft bekende verhalen van voetballers die door hun mentale kracht ver kwamen. Maar, zegt hij terecht, je moet je niet te veel focussen op het woord mentaliteit. Want wat is dat eigenlijk, en hoe kun je het verbeteren? Wat is ‘mentaliteit’: persoonlijkheid, zelfvertrouwen, zelfkennis? Of het nog vagere ‘karakter’?
Voetbaldenken
Voetballers die ver komen, maken op nog andere manieren gebruik van mentale krachten. Zoals met hun rituelen en het ankeren. Maar bijvoorbeeld ook door bepaalde situaties in hun verbeelding op te roepen, ze als het ware mentaal te trainen, zodat ze in de realiteit sneller kunnen worden uitgevoerd. Hij beschrijft de positieve werking van visuele training: door je voor te stellen dat je wint, breng je de feitelijke overwinning dichterbij.
De theorie die Van Breukelen presenteert, wordt door hem ‘voetbaldenken’ genoemd. Helaas wordt de theorie in het boek tamelijk summier beschreven en nauwelijks uitgewerkt. Het is een euvel dat van toepassing is op het hele boek: Van Breukelen beschrijft in aanleg interessante gedachten, maar hij zapt snel weer door. Haast alle factoren die een rol (kunnen) spelen bij voetbalsucces moeten langskomen. Van Breukelen heeft tientallen mensen geïnterviewd voor het boek, en uit al hun meningen moet worden geput. Daardoor leest het boek soms als een wijdlopige collectie meningen en meninkjes die over elkaar heen buitelen.
Sportpsychologen zullen vertrouwd zijn met het meeste van wat Van Breukelen schrijft over de bijdrage van het denken aan de overwinning. Hoe groot de invloed kan zijn van het ‘voetbaldenken’ en het visualiseren van overwinningen, en hoe het precies werkt, is echter nog volstrekt onduidelijk. Afgezien van de wetenschappelijke kant, is wat overblijft een collectie aardige verhalen over hoe mentale processen van invloed zijn geweest op allerlei wedstrijden tijdens de rijke historie van de voetbalsport.
Eerdere recensies:
- Succes ligt buiten de kudde – Anders, YoungMe Moon
- Frisse blik op bekend terrein – Dossier Supertrends, Carl Rohde, Norbert Mirani, Goos Eilander
- 'Pas op voor de maarzegger' – De kunst van overtuigen, John Kotter en Lorne Whitehead
Management Team neemt elke vrijdag een nieuw (management)boek onder de loep. Eerdere recensies
