Het is een bekende uitspraak: ‘Als je wilt dat een situatie verbetert, zul je eerst zelf moeten verbeteren.’ Maar oh, wat blijft dit ingewikkeld. Vooral in situaties waarin je op het punt staat een knoop door te hakken: afscheid nemen van iemand, of een beslissing doordrukken omdat jij ervan overtuigd bent dat jouw oplossing de beste is.
Toch is het cruciaal om juist op die momenten eerst naar jezelf te kijken.
De weg ernaartoe
In een eerdere column schreef ik: ‘echte leiders luisteren’. Die woorden klinken simpel, maar ze blijven keer op keer relevant. Zelfs als je als leider weet welke richting of strategie nodig is, draait leiderschap niet alleen om het einddoel, maar ook om de weg ernaartoe. Want hoe je daar komt, maakt het verschil tussen bouwen aan een sterkere organisatie of schade aanrichten – soms zonder dat je het zelf doorhebt.
Neem bijvoorbeeld een situatie waarin je ervan overtuigd bent dat het beter is dat iemand jouw team verlaat. Je kunt kiezen voor de directe aanpak: een kort gesprek, de boodschap overbrengen, pleister er snel af en klaar. Jij hebt je rugzak geleegd, slaapt weer lekker en kunt door.
Verbeter je daarmee echt de situatie? Vaak niet. Onuitgesproken emoties blijven hangen en in een organisatie heeft dat altijd impact. Op de cultuur, op de samenwerking en zelfs op de loyaliteit van andere teamleden – juist die mensen die je misschien dolgraag wilt behouden.
De kracht van luisteren en afstemmen
Hier ben ik zelf in het verleden ook de mist in gegaan; ook ik heb mensen verdrietig gemaakt door te snelle conclusies te trekken. Het mooie is dat ik ervan heb mogen leren en gelukkig achteraf relaties kon herstellen.
Wat wetenschappelijk wordt onderschreven is dat luisteren een van de krachtigste tools van leiderschap is. Uit onderzoek van Zenger & Folkman (2016), gepubliceerd in Harvard Business Review, blijkt dat effectieve luisteraars niet alleen aandachtig luisteren, maar ook reflecteren, samenvatten en vragen stellen. Dit creëert wederzijds begrip én vertrouwen.
Lees ook: Een slimme leider geeft geen oplossingen, maar stelt vragen
Talking stick
Een techniek die ik omarm, komt uit de Indiaanse traditie: de talking stick. Het principe is simpel, maar effectief. Neem de tijd om uit te leggen waarom je niet tevreden bent, hoe je de situatie ziet, en wat jouw gedachten en verwachtingen zijn. Vraag daarna de ander om jouw woorden samen te vatten. Zo weet je of de ander écht heeft geluisterd.
Vervolgens geef je ruimte voor reflectie: hoe ziet de ander de situatie? Wat is hun analyse? Dit vereist dat jij luistert – actief en zonder oordeel.
Wat gebeurt er door dit proces? Twee dingen. Ten eerste ontstaat er een gedeeld begrip. Zelfs als jullie het niet eens zijn, weet je allebei dat je serieus genomen bent. Ten tweede is er ruimte voor onverwachte doorbraken. Misschien ontdekt de ander een oplossing die je zelf nog niet had gezien. Of misschien bevestigt het proces juist dat afscheid nemen de enige juiste keuze is – maar dan wel met wederzijds respect en begrip.
Kleine aanpassingen, grote impact
Het mooie is dat deze aanpak vaak niet meer tijd kost dan de directe route. Sterker nog, de tijd die je investeert in een goed gesprek, verdien je dubbel en dwars terug. Je bouwt aan vertrouwen, een sterkere cultuur en duurzame oplossingen.
Dit alles begint bij bewustwording. Stop, kijk in de spiegel en stel jezelf de vraag: heb ik echt geluisterd? Soms is dat alles wat nodig is om een situatie te laten kantelen.
Dus mijn uitnodiging voor vandaag: neem deze gedachte mee. Geen groot nieuws, maar een kleine herinnering. Misschien is dit net wat je nodig hebt om vandaag iets heel goeds te doen – voor jezelf, voor een ander en voor de organisatie.
Lees ook deze columns van Ineke Kooistra:
- Na 12 jaar is het tijd om elke manager, directeur of ceo te vervangen
- De verborgen prijs van goedkope flexkrachten: ‘2025 kan een kantelpunt worden’
- Een slimme ceo hakt in negen, niet negentig, dagen de knoop door
