De timing is op zijn zachtst gezegd bijzonder. Op 1 augustus kondigde ABN Amro aan dat Robert Swaak in de eerste helft van 2025 terugtreedt als ceo. Het bericht komt op de kop af vier maanden nadat hij aan zijn tweede vierjarige termijn is begonnen, en een week voor de presentatie van de kwartaalcijfers.
Cijfers waar de topman behoorlijk verguld mee is, ondanks de winstdaling van 26 procent, maar daar gingen de vragen van journalisten en analisten tot zijn spijt niet over. Die wilden vooral weten hoe het nou zat met dat vertrek; bij de aankondiging van zijn herbenoeming, vorig jaar oktober, leek er nog geen vuiltje aan de lucht.
‘Huis niet op orde’
Tom de Swaan, voorzitter van de Raad van Commissarissen, stelde destijds dat de bank onder Swaaks leiding ‘grote stappen voorwaarts’ had gezet en dat hij ‘heel blij’ was dat de topman vier jaar langer aan het roer wilde blijven. Teken aan de wand is dat De Swaan een half jaar later in het FD een stuk minder positief was. En het komt niet vaak voor dat een president-commissaris het bestuursbeleid openlijk bekritiseert.
De reden voor zijn onvrede: bij de presentatie van de vorige kwartaalresultaten bleek dat niet alle risicometingen van de bank aan de eisen van de toezichthouder voldeden. Waardoor de bank meer eigen vermogen moet aanhouden en dus minder kan uitkeren aan de aandeelhouders. Of, in de woorden van De Swaan: ‘Ze hebben hun huis gewoon niet op orde.’
Lees ook: Fittie tussen Adriaan Mol (Mollie) en ABN Amro: ‘Incompetente idioten’
Zelf wil Swaak over zijn vroegtijdige vertrek niet meer kwijt dan dat de bank een ‘nieuwe strategische periode’ ingaat en hij bij zijn herbenoeming al rekening hield met een voortijdig vertrek – iets wat in elk geval niet in de persaankondiging van oktober stond. Tegen BNR: ‘Een nieuwe ceo kan beter eerder in zo’n proces instromen dan later. Dat heb ik zelf ook kunnen doen.’ Wie zijn opvolger wordt, is nog niet bekend.
Accountant wordt bankier
Terug naar 23 april 2020, het moment dat de dan 59-jarige Swaak zijn opwachting maakt als opvolger van Kees van Dijkhuizen. Zijn komst roept bijna net zoveel verbazing op als zijn vertrek nu. Vooral omdat veel mensen in de bankenwereld – en daarbuiten trouwens ook niet – nog nooit van hem hebben gehoord.
Swaak is dan ook geen bankier, maar accountant. Hij studeerde bedrijfskunde in Rotterdam en begon zijn carrière in 1988 bij PwC Nederland, waar hij snel opklom. Hij zou er ruim dertig jaar werken, onder meer als voorzitter van de raad van bestuur (2008-2013). Daarna trad hij toe tot de directie van PwC International, een periode waarin hij naar eigen zeggen de ‘wereld over zwierf’.
Na drie decennia bij de accountants- en adviesorganisatie had hij ‘alles wel gezien’ en begon hij na te denken over een volgende stap. Daarbij waren een paar dingen heel belangrijk, zei hij in gesprek met Managementscope. Het moest een functie zijn die maatschappelijk relevant was, belangrijk voor Nederland en complex.
En: ‘Hoef ik er niet de hele wereld voor over te reizen? Voor PwC zat ik elke week in een andere uithoek van de aardbol. Dat vond ik geweldig, maar op een gegeven moment krijg je behoefte aan meer structuur in je leven. Vier weken later kwam het telefoontje of ik geïnteresseerd was in de rol bij ABN Amro.’
PR-benoeming
De nieuwe topman treft een bank in opspraak. Er loopt een strafrechtelijk onderzoek naar naleving van de witwasregels; verdachte cliënten zouden onvoldoende zijn onderzocht, ongebruikelijke transacties niet of niet op tijd gemeld. Zijn aanstelling is dan ook deels een PR-benoeming, zegt Anton Wiggers, herstructureringsspecialist en partner bij Themis Company. Want goed voor de beeldvorming.
Lees ook: Robert Swaak (ABN Amro) had evengoed ‘die pianist of basketballer’ kunnen zijn
‘Als je een risicoprobleem hebt en je zet een account aan de top, dan wek je in elk geval de suggestie van controle’, zegt hij. ‘Swaak was misschien niet de beste bankier, dat verwijt heeft hij intern veel gekregen, maar hij was wel een goede risicomanager.’ In 2021 wordt de zaak voor 480 miljoen euro met het Openbaar Ministerie geschikt.
Intern gesteggel
Het is niet de enige uitdaging die de nieuwe ceo wacht. Net als de rest van de financiële sector wordt ABN Amro geconfronteerd met de concurrentie van fintechs en uitholling van het traditionele verdienmodel. De strategie moet dus worden aangescherpt, de winstgevendheid en koers moeten omhoog – mét oog voor de maatschappelijke functie van de bank.
Alleen is intern tweespalt over hoe dat doel bereikt moet worden. Een deel zoekt de groei internationaal, in verdere ondersteuning van het bedrijfsleven wereldwijd. Terug naar de gloriedagen van weleer, toen ABN Amro nog een wereldspeler was. De rest vindt dat de bank zich op eigen land en met name de verduurzaming van de eigen economie moet richten. Het FD spreekt van een ‘bloedgroepenstrijd’.
‘Vanachter mijn bureautje thuis’
Naast de verdeelde organisatie moet een andere belangrijke stakeholder in die transformatie worden meegenomen: de Nederlandse overheid, die dan nog een belang van 56,3 procent in de bank heeft (zie kader). Ook daarom is Swaak op dat moment de juiste man, zeggen bronnen tegen de zakenkrant. Zij omschrijven hem als een ‘uitstekende communicator, een netwerker en een bruggenbouwer’.
ABN Amro en de staat
Niemand had er alleen rekening mee gehouden dat hij die kwaliteiten grotendeels via een scherm zou moeten inzetten. Bij zijn aantreden zit Nederland op slot. Het telefoontje van ABN Amro kwam nog voor de coronacrisis, zegt hij tegen Managementscope. ‘Maar mijn introductie als nieuwe ceo op de aandeelhoudersvergadering heb ik vanachter mijn bureautje thuis moeten doen.’
Weg van het wereldtoneel
De nieuwe topman maakt een harde keuze: ABN Amro trekt zich terug van het wereldtoneel. In augustus, een paar maanden na zijn aantreden, kondigt Swaak aan dat de bank de zakelijke activiteiten buiten Europa afstoot. De afdeling handelsfinanciering en grondstoffenhandel (olie en gas) wordt opgeheven. De kantoren van de zakenbank in de Verenigde Staten, Brazilië, Australië, China, Hongkong en Singapore gaan dicht.
ABN Amro concentreert zich voortaan op Nederland en Noordwest-Europa en op een aantal (duurzame) segmenten: energie, digitalisatie en mobiliteit. Onder de noemer: banking for better, for generations to come. De bank wil groeien door de positie op de hypotheekmarkt en in het midden- en kleinbedrijf te versterken, in combinatie met dienstverlening aan vermogende particulieren.
Verstandig, vindt Wiggers. ‘Een groeiend aantal mkb’ers regelt krediet buiten de bank om, bijvoorbeeld via crowdfundingplatforms, omdat banken te traag en risicoavers zijn. Daar kan ABN Amro aandeel terugpakken.’
Rust en stabiliteit
Swaaks belangrijkste verdienste is misschien wel dat hij rust en stabiliteit heeft gebracht. Maar die medaille heeft ook een andere kant. Volgens critici heeft de bank zich onder zijn leiding (te) passief en voorzichtig opgesteld en is echte groei – los van de overnames van een Duitse vermogensbeheerder en beleggingsplatform Bux – uitgebleven.
Lees ook: Bux: van ‘Candy crush’ voor jonge beleggers tot mooie aankoop voor ABN Amro
Volgens Wiggers viel dat te verwachten. ‘Swaak heeft zich bij de start goed geprofileerd. Het raamwerk stond natuurlijk al, maar hij heeft de knoop definitief doorgehakt. Als nieuwe ceo kun je in het begin ook rigoureuze beslissingen nemen. Jou valt immers nog niet zoveel aan te rekenen. Maar naarmate de tijd vordert, kom je dieper in de politiek van de organisatie en word je zelf verantwoordelijk voor de gemaakte keuzes.’
Na die sterke start heeft de topman naar buiten toe minder laten zien, meent Wiggers. ‘Dan merk je toch dat er een manager met accountants-DNA aan het roer staat. Accountants zijn in de regel gewend om terug te kijken, niet vooruit. Het zijn meestal geen ondernemers, anders waren ze wel ondernemer geworden.’
Ondernemende bankier
Terwijl de bank in deze fase juist een ondernemend type nodig heeft. Analisten zeggen tegen de Volkskrant dat de bank zich vermoedelijk minder risicomijdend wil opstellen, om feller te concurreren met grootbanken als ING en Rabobank. De onvrede rondom de risicoleningen heeft de zaak volgens Wiggers extra op scherp gezet en de zoektocht naar een opvolger in versnelling gebracht.
‘Los daarvan is ABN Amro ook organisch toe aan een ander type leider. Iemand die de bank meer smoel en uitstraling geeft. ABN Amro is kleurloos geworden, zoals Swaak zelf ook een wat kleurloos figuur was. In mijn ogen is de echte vraag: heeft de bank nog bestaansrecht? Hoe gaat ABN Amro zich profileren richting de toekomst? Daarvoor moeten duidelijke keuzes worden gemaakt. Daar hoort ook bij dat je de risico’s afweegt en de consequenties aanvaardt.’
Niet afbreken, maar bouwen
Econoom Arnout Boot zegt tegen BNR dat er een ‘mannetjesputter’ op Swaaks stoel moet komen. Iemand die het achterstallige data- en risicomanagement ‘keihard’ aanpakt en bereid is om mensen te ontslaan als ze niet leveren. ‘Zo is Robert Swaak niet. Die agressie kan je niet van hem verwachten.’
Daar gelooft Wiggers niet in. ‘Het is nogal ouderwets: in crisistijd op zoek gaan naar een sterke man. Bovendien gaat het niet alleen om die ene persoon, het gaat om het team dat de ceo om zich heen bouwt. Goede leiders zetten een duidelijke koers uit, dragen die consistent uit en weten mensen mee te nemen in de gemaakte keuzes. Dat is veel belangrijker dat dat agressieve gemannetjesputter. Dat vind ik eerder afbraakbeleid, terwijl er juist moet worden gebouwd.’
Lees ook: Stefaan Decraene, de Belg die de boel opschudt bij Rabobank
