De grootste worden is niet interessant, vindt Richard Branson. Liever is hij de beste. Dat probeert hij inmiddels met ruim driehonderd bedrijven, allemaal onder de merknaam Virgin. In welke sector hij opereert, maakt de extravagante zakenman niet uit. Als hij maar het verschil kan maken. "De winst van Virgin Money is vorig jaar verdubbeld."
In een kleine ruimte in het Hiltonhotel op Schiphol zit de, op 235 anderen na, rijkste man op aarde. Buiten de kamer ijsberen verschillende mensen zenuwachtig in het rond en dat allemaal omdat híj in Nederland is. Hij? De naam is Richard Branson (58), sir Richard Branson, sinds hij in 1999 werd geridderd. Extravagant voorman van het internationaal bekende merk Virgin, avonturier die verschillende wereldrecords vestigde en idealistisch wereldverbeteraar die de vergoeding voor een spreekbeurt – vanzelfsprekend – aan zijn eigen goede doel geeft. Als de fotograaf aangeeft dat hij mag gaan zitten voor de fotosessie verdwijnen de vermoeide blik, het verlopen gezicht en het grijze haar, om opeens plaats te maken voor een energieke uitstraling. Hier zit dus ook Richard Branson, professional.
Dyslexie
Onder de naam Virgin vallen inmiddels een hoger aantal bedrijven dan een gemiddelde organisatie aan werknemers heeft. Op de vraag of hij alle namen van de bedrijven die onderdeel zijn van het merk Virgin kan opnoemen, begint de Brit eerst uitbundig te lachen. Dan zegt hij: "Nee, dat lukt me niet. Het zijn er zo'n driehonderd, denk ik. Het precieze aantal weet ik niet eens. Ik wil best een poging doen, maar waarschijnlijk zal ik er dan een paar over het hoofd zien."
Dat Branson zo succesvol zou worden, was zeker niet van jongsaf aan duidelijk. Zijn leraren gaven hem er in zijn jeugd in ieder geval nog weinig kans op. Door lichte dyslexie lukte het hem niet aan te haken bij zijn klasgenoten. Wel is hij op jonge leeftijd al zeer ondernemend als verkoper van kerstbomen en als fokker van vogels, zij het nog niet erg succesvol. Dat verandert als hij het tijdschrift Student begint. Volgens Branson wordt het eerste nummer van het studentenblad gefinancierd met achtduizend pond aan advertenties, advertenties die hij bovendien zelf verkoopt. Op zijn zestiende stopt hij met school, waarna hij zich in eerste instantie richt op de muziekindustrie. Branson ziet kansen om muziek tegen een goedkopere prijs en een betere kwaliteit aan te bieden aan de jeugd. Zijn succesvolle postorderbedrijf met lp's breidt hij in 1971 uit tot een keten van platenzaken onder de naam Virgin Records en al in 1972 volgt een platenlabel onder dezelfde naam, dat onder andere ruimte geeft aan de muziek van de Sex Pistols en de Rolling Stones. De eerste release is Tubular Bells, het debuut van Mike Oldfield, dat meteen een van de bestverkochte albums aller tijden wordt. Met de vergaarde inkomsten kan Branson zijn merk Virgin verder uitbouwen. Best een leuke start, als ondernemer.
Verschil maken
Branson heeft er plezier in, zo benadrukt hij vaak, en probeert de wereld steevast een stukje beter te maken. Ondertussen bouwt hij een miljardenbedrijf op. Dat doet hij door zichzelf elke keer dezelfde vraag te stellen: zie ik binnen deze sector kansen om tegen een lagere prijs, andere, nieuwe of betere diensten aan te bieden? "Het heeft geen zin om iets te starten als je geen verschil maakt. Je moet uniek zijn en een bepaalde sector met je idee kunnen opschudden." Door de jaren heen lukt hem dat binnen verschillende sectoren, zoals de luchtvaart en mobiele telefonie, maar ook in de gamesmarkt, het toerisme en de financiële dienstverlening. Branson is een van de weinigen die erin slaagt met dezelfde merknaam succes te boeken binnen verschillende sectoren. Sommige van de Virgin-bedrijven zijn volledig in handen van Branson, andere zijn ook deels in handen van externe partijen, of zijn in licentie verkocht. Op dit moment heeft de Brit bedrijven op zes van de zeven continenten.
Heftige strijd
Ondanks de enorme expansie van het Virgin-bolwerk, is het niet alles goud wat er blinkt op Bransons ondernemerspad. In 1991 doet hij een mislukt bod op een televisiebedrijf en ook zijn pogingen de Britse National Lottery onder zijn hoede te krijgen lopen op niets uit, zowel in 1994 als in 2000. Met Virgin Cola verliest hij eveneens veel geld – al is het merk nog steeds nummer één in Bangladesh, zo zegt Branson. Ook in 1992 lijdt hij een gevoelig verlies, als hij Virgin Records moet verkopen aan concurrent EMI. Zijn luchtvaartbedrijf Virgin Atlantic Airways dreigt ten onder te gaan in een heftige concurrentiestrijd met British Airways en Branson heeft geld nodig om die strijd tot in de rechtszaal uit te vechten. Hij doet in tranen afstand van zijn muziektak, maar ontvangt in 1993 wél genoegdoening van British Airways. Zijn luchtvaartmaatschappij krijgt een schadevergoeding van 110 duizend pond en Branson zelf ontvangt 510 duizend pond (die hij onder zijn medewerkers verdeelt). Ook worden alle gemaakte kosten vergoed, wat naar verluidt gaat om een bedrag van bijna 3 miljoen pond. Dat British Airways de zaak maar niet wil vergeten blijkt in 2007. Uit de James Bondfilm Casino Royale, die tijdens BA-vluchten wordt vertoond, knipt de luchtvaartmaatschappij een kort stukje, omdat daarin Branson en het Virginbeeldmerk heel even te zien zijn. In 1996, als het afgesproken concurrentiebeding met EMI is verlopen, start Branson overigens gewoon een nieuw platenlabel, het inmiddels alweer verkochte V2 Records.
Wereldverbeteraar
Tegenwoordig gebruikt Branson slechts een kwart van zijn tijd om leiding te geven aan zijn bedrijf, zegt hij zelf. Zijn resterende tijd gebruikt hij om "zijn ondernemerskwaliteiten in te zetten om sociale problemen en kansen bespreekbaar te maken". Hij investeert in schone brandstoffen en heeft een team wereldverbeteraars samengesteld om de grootste problemen in de wereld op te lossen. Naast Branson zelf zitten daar mensen in als Nelson Mandela, Desmond Tutu, Jimmy Carter en Kofi Annan. Leiding geven in de resterende tijd is goed te doen, zegt Branson: "Het is makkelijker om driehonderd bedrijven te managen dan slechts één bedrijf, zelfs in zo weinig tijd. In het begin had Virgin het zwaar, maar in de huidige structuur heb ik een aantal goede mensen rondlopen die leiding geven bij de verschillende bedrijven, en een klein maar sterk centraal team dat het echte management uitoefent. Ik ben zelf niet meer zo betrokken bij de dagelijkse gang van zaken binnen het bedrijf. Ik denk dat het voor managers vooral van belang is om goede mensen te hebben en goed te kunnen delegeren." In welke sector of branche dat gebeurt, is daarbij voor Branson niet van belang. "Een bedrijf bestaat bij de gratie van haar personeel. Ik weet bijvoorbeeld echt niet hoe ik een vliegtuig moet besturen, maar ik bezit toch vijf luchtvaartbedrijven."
Het grote gebaar
De volgende stap voor Virgin gaat verder dan alleen wereldheerschappij. In 2004 maakt Branson bekend dat hij zelfs ruimtetoerisme gaat aanbieden, onder de naam Virgin Galactic. De eerste commerciële raketvlucht staat voor eind 2009 gepland. Tachtigduizend mensen hebben zich tot op heden aangemeld, waarvan een paar honderd zelfs al 200 duizend dollar hebben aanbetaald. Het is een groots plan, een plan dat tekenend is voor Branson. Het grote gebaar, grote woorden en grote acties: hij is er niet vies van.
Toch zegt hij zelf dat het motto ‘hoe groter, hoe beter' niet voor hem opgaat. "Ik zou eerder het tegenovergestelde stellen." Lachend: "Al zal mijn vrouw het daar niet mee eens zijn." Dan weer serieus: "Sorry daarvoor. Hoe dan ook, Virgin is een groot bedrijf, waar heel veel kleine onderdelen onder vallen. Als een van die onderdelen te groot wordt, of als er te veel mensen in één gebouw zitten, splitsen we het op in tweeën. Van daaruit zetten we twee nieuwe bedrijven op en als die weer te groot worden, handelen we precies hetzelfde. Wij willen niet het grootste bedrijf op aarde worden, integendeel. Ik vind dat iedereen er juist naar moet streven om het beste te krijgen, niet het grootste. Vergelijk bijvoorbeeld Citibank, ooit de grootste bank ter wereld en nu bankroet, met Virgin Money, een van de kleinste financiële aanbieders, die wel afgelopen jaar de winst heeft verdubbeld. Dan zul je zien: big isn't always beautiful."
