Alleen in hele grote steden groeit de wereldeconomie nog. Slimme bedrijven slaan munt uit de onstuitbare opmars van de stad.
Nog nooit in de menselijke geschiedenis voltrok de verstedelijking zich sneller dan nu. Elk jaar komen er wereldwijd 65 miljoen stedelingen bij, vier maal het inwonertal van Nederland. In 1800 woonde nog maar drie procent van de wereldbevolking in een stad, op dit moment wonen voor het eerst meer mensen in een stad dan op het platteland. Dagelijks kiezen bijna 175.000 mensen de stad als nieuwe woonplek. Dáár liggen immers de economische kansen. De groei van de wereldeconomie is vooral een stedelijke aangelegenheid. In 2007 waren de 600 grootste steden van de wereld, met zo’n kwart van de inwoners, goed voor iets meer dan de helft van alle toegevoegde waarde in de wereld. In absolute getallen: 30 biljard dollar. In 2025 zullen de 2 miljard mensen in de 600 grootste steden zelfs voor 60 procent van het mondiaal BBP zorgen, aldus onderzoek van McKinsey. Het zijn ook vooral de steden waar de nieuwe rijken wonen. In 2025 zijn er naar verwachting 735 miljoen stedelingen met een besteedbaar inkomen van ruim 32.000 dollar.
Mega-uitdagingen
MEGASTEDEN IN CIJFERS
$63.500.000.000.000
Het BBP dat wordt verdiend in de 600 grootste steden van de wereld, in 2025
1.965.000.000
Het aantal inwoners van de 600 grootste steden ter wereld, in 2025
735.000.000
Het aantal huishoudens met een besteedbaar inkomen van meer dan 32.000 dollar in de 600 grootste steden
100
Steden in China maken voor 2025 hun entree in de lijst met 600 grootste steden ter wereld
65.000.000
Het aantal stedelingen dat er jaarlijks bijkomt
60%
Grote steden groeien 60% harder in aantal inwoners dan de rest van de wereld
4,3%
De jaarlijkse BBP-groei van de 600 grootste wereldsteden, tot 2025
Al deze indrukwekkende getallen bieden slimme ondernemers ook enorme kansen. Want megasteden zorgen voor mega-uitdagingen. De explosieve en steeds versnellende verstedelijking zet bestaande steden onder grote druk. Vooral in Azië. Bestaande rioleringen zijn zwaar overbelast, ook andere infrastructuur schiet hopeloos tekort. En door zo op elkaar te kruipen stijgt de temperatuur, daalt de luchtkwaliteit en ontstaan watertekorten en vernietigende overstromingen. Bestaande steden moeten zichzelf opnieuw zien te ontwikkelen en de nieuwe steden schieten als paddenstoelen uit de grond. Bij al deze ontwikkelingen spelen (Nederlandse) bedrijven een rol.
Logistiek
Zoals DHL City Logistics, een onderdeel van het mondiale koeriersbedrijf dat overheden adviseert bij verkeersproblemen. Het adviesbureau benadert de verkeersdrukte, de luchtkwaliteit en de groeiende stroom consumptiegoederen graag integraal, als één probleem, vertelt directeur Martin Brown. Bijvoorbeeld voor het razendsnel groeiende Chengdu in China (10,4 mln inwoners). ‘De Chinese overheid kan veel afdwingen met beleidsmaatregelen, maar goederen vervoeren kan ook veel efficiënter. We werken aan systemen met lokale distributiecentra aan de rand van een stadsdeel. Van daaruit wordt er gedistribueerd over the last mile. Het aantal verkeersbewegingen daalt daardoor aanzienlijk. De uitstoot neemt af. En de kosten zijn lager. De sleutel is dat je verschillende stromen integreert en die optimaliseert.’
Politiek steuntje
Recent onderzoek in Londen (agglomeratie: 16,2 mln inwoners) wees uit dat – meestal slecht – beladen vrachtwagens verantwoordelijk zijn voor 13 procent van het verkeer, maar wel een kwart van de CO2 en nog meer van de fijnstoffen produceren. Brown heeft er een ‘financieel aantrekkelijke’ opdracht aan om Chengdu met een nieuw distributienetwerk tot een bewegende stad te houden. De politiek speelt hem in de kaart. Steeds meer steden dwingen via een congestietax en vaste laad- en lostijden volle vrachtwagens af. ‘Met DHL willen we een centrale rol spelen in die ontwikkeling’, zegt Brown. ‘Niet alleen als consultants, maar ook door de regie te voeren over de samenwerking tussen al die verschillende leveranciers. De controle op die vervoersstromen, daar zien wij business.’ Hij wordt daarbij geholpen door technologische ontwikkelingen als RFID, dat sommige modehuizen al gebruiken om kleding direct van de fabriek naar de klant te leveren. Vervoerspatronen in de megasteden – de meest efficiënte route – worden door de computer voorgeschreven en real time aangepast aan de verkeerssituaties. ‘In een aantal Duitse steden is dit al operationeel, daar wordt de input van alle taxi’s gebruikt om de doorstroming te monitoren en waar nodig alternatieve routes te rijden.’
Waterschaarste
Een ander heikel punt in de supersteden is het water. Onder snel ontwikkelende Chinese steden daalt het grondwaterpeil nu al meer dan een meter per jaar. En dat versnelt. ‘De waterschaarste is daar binnen tien jaar een groter probleem dan de olietekorten’, zegt Huub Reinaarts, hoogleraar milieutechnologie aan de Universiteit van Wageningen (37.000 inwoners).SNEL, SNELLER, SNELST
De 10 sneltsgroeiende stedelijke economiën met verwacht stedelijk BBP in 2025
1. Shanghai, China, 872
2. Beijing, China, 821
3. Tianjin, China, 496
4. Guangzhou, China, 426
5. Shenzhen, China, 382
6. New York, VS, 373
7. Chongqing, China, 370
8. Wuhan, China, 322
9. Los Angeles, VS, 320 miljard
10. Foshan, China, 300 miljard
Bron: McKinsey Global Institute Urban World
Toelichting: Ter vergelijking het BBP in de Randstad neemt in die periode toe met 98 miljard, tot 462 miljard dollar De Nederlandse ingenieursbureaus, als watermanagers bij uitstek, hebben er een goede boterham aan. Zo verwierf Arcadis de prestigieuze opdracht New Orleans van droge voeten te voorzien en het bureau hoopt na dit succes op opdrachten van andere grote steden aan riviermondingen. Reinaarts werkt nauw samen met ‘het grote Nederlandse bedrijfsleven’ in de topsector water, maar wil vanwege een gevoelige subsidieaanvraag geen verdere namen noemen. Wel zegt hij: ‘Nederland biedt de wereld een grote toegevoegde waarde door de kennis van deltatechnieken en waterkringlopen te combineren en tot één integrale oplossing te komen. Daar zit nu vooral de business.’
Koeling
Een paar gebouwen verderop in Wageningen is Bert Heusinkveld met een ander stedelijk wereldprobleem bezig: koeling. ‘In de megasteden loopt de door mensen extra veroorzaakte warmte wel op tot 200 watt, misschien wel 250 watt per vierkante meter’, zegt de meteoroloog. Met spiegelend glas bedekte geairconditionede gebouwen jagen de stedelijke temperatuur op door al het zonlicht te weerkaatsen en warme lucht uit te braken. ‘Een stad is een hitte-eiland waar de temperatuur zeker 8 of 9 graden hoger ligt dan die van de landelijke omgeving eromheen.’ Dat leidt tot allerhande problemen: van een hoger sterftecijfer tot afnemende lucht- en leefkwaliteit. Slimme stedenbouwkundigen spelen hierop in. Recent wonnen de Utrechtse landschapsarchitecten van Okra nog een prijs voor een ontwerp dat het hittemanagement in Athene centraal stelde. Hun oplossing bestond uit een combinatie van schaduw, handige ruimtes tussen de gebouwen en slim gebruik van de heersende wind. ‘Steden houden warmte op een efficiënte manier vast’, zegt Heusinkveld. ‘De businesskans hier is om “afvalwarmte” te gebruiken om te koelen en te integreren in je energiesysteem.’ In plaats van met ‘dure en slecht renderende’ zonnecellen energie op te wekken voor ‘inefficiënte airco’s’ pleit hij ervoor de hitte in de stad te gebruiken om woningen te koelen. Zoals al gebeurt in thermische collectoren in Tokio (13,2 mln inwoners). ‘Het teveel aan warmte dat steden produceren kun je oogsten om mee te koelen’, legt Heusinkveld uit. ‘De temperatuur van de dragervloeistof kan oplopen tot 300 graden.’
Geïntegreerde stad
De oplossing voor alle megastedelijke problemen samen is het ontwerpen van een ‘geïntegreerde stad’, waar alles al vooraf met alles samenhangt. Met name in jonge, of zelfs nieuwe, steden zijn daartoe legio kansen. Zoals in het Koreaanse Songdo, waar op 7 augustus 2009 de deuren opengingen van het Songdo International Business District (65.000 inwoners). Na 10 miljard dollar aan investeringen staan nu de eerste 50 gebouwen fier overeind. Vanaf de eerste schets is gedacht aan de wind, het water en het verkeer. Maar ook de digitale infrastructuur is volledig meegenomen in het ontwerpGROOT, GROTER, GROOTST
De 25 grootste steden van de
wereld, met hun verwachte
inwonertal in 2025 in miljoenen
Tokio, Japan: 36,687
Shanghai, China: 30,905
Beijing, China: 29,613
São Paulo, Brazilië: 23,216
Dhaka, Bangladesh: 22,906
Mumbai, India: 22,476
Mexico City, Mexico: 21,648
Delhi, India: 21,426
Karachi, Pakistan: 20,190
New York, VS: 19,697
Chongqing, China: 19,396
Lagos, Nigeria: 18,857
Osaka, Japan: 18,180
Kolkata (Calcutta), India: 18,033
Manilla, Filipijnen: 17,145
Londen, VK: 16,245
Buenos Aires, Argentinië: 15,210
Tianjin, China: 15,155
Los Angeles, VS: 15,005
Guangzhou, China: 14,931
Istanbul, Turkije: 14,897
Caïro, Egypte: 14,740
Khartoum, Soedan: 14,180
Shenzhen, China: 13,728
Rio de Janeiro, Brazilië: 13,585
Bron: McKinsey Global Institute Cityscope 1.0. De stad is ontworpen in samenspraak met techbedrijven, de materiaalexperts van 3M en de netwerkexperts van Cisco. Songdo is al vanaf de geboorte op de tekentafel een geïntegreerde stad en daarom een van de meest duurzame steden ter wereld. Toch is de stad ‘maar een eerste stap naar de stad van morgen’, zegt Bas Boorsma, director Internet Business Solutions Group bij netwerkleverancier Cisco. ‘Het zijn vooral slimme gebouwen bij elkaar… Er kan nog zoveel meer. Er kan ook veel fout gaan – kijk maar naar nieuwe en mislukte steden als Brasilia of Canberra. Die zijn niet zo hard gegroeid als verwacht. Maar Songdo is in ieder geval een fysieke omgeving die de nieuwe grootstedelijke cultuur omarmt en de moderne manier van werken ondersteunt en niet tegenwerkt.’
Alles met iedereen
Het concept waarmee Cisco de stedelijke wereld wil veroveren heet ‘Smart+Connected’ en wordt in Songdo getoond. Cisco levert het platform waarop de koelkast, de school, de supermarkt, de tv, de klimaatregeling, de bewoner en de leveranciers van bijvoorbeeld DHL elkaar ontmoeten. Alles voor de beloofde toekomst van het Internet of Things. ‘Nu is nog 99,4 procent van de daarvoor in aanmerking komende dingen niet verbonden met het internet. Dat gaat veranderen. Volgens onze berekeningen is het Internet of Things de komende 10 jaar goed voor een markt van 14 biljoen dollar. Zo’n 95 procent daarvan kom terecht in de grote steden. Cisco wil graag de nieuwe standaard zijn om al die apparaten met elkaar te verbinden.’ Nieuwe businessmodellen zijn mogelijk zoals straatverlichting, nu een majeure kostenpost voor overheden, maar een serieuze besparingskans. Maar hoe gaat Cisco daar geld aan verdienen? Door de intelligentie aan netwerken te leveren, aldus Bas Boorsma. ‘Vooral de wie-gebruikt-wat-waar-en-wanneer-registratie en de billing zijn voor ons interessant.’
Visioen
Ook de Surinaamse Nederlander Frank Niamut heeft zulke grootse toekomstdromen. De druk op Jakarta, Indonesië (8,9 mln inwoners) is zo groot dat er een nieuwe stad moet komen. En Niamut weet wel waar die moet komen. ‘Dáár’, zegt hij, terwijl hij op een plek op de kaart van Java wijst, zo’n 70 kilometer ten westen van Jakarta. ‘Daar komt Amsterdam Baru.’ In het Nederlands: Nieuw Amsterdam.
Zover is het nog niet. Niamut heeft de bouwvergunning en hij lijkt de juiste politieke steun te hebben. Hij mist alleen nog het leeuwendeel van de benodigde 50 miljoen dollar om de grond aan te kopen en een begin te maken met de basisinfrastructuur. Dus toert hij nu de wereld over om zijn Amsterdam Baru onder de aandacht van institutionele investeerders te brengen. Alles om zijn droom van de grond te tillen. Als Niamuts visie werkelijkheid wordt, wonen er straks 300.000 bovenmodale Indonesiërs in torenhoge, duurzame en ruimtelijk slimme gebouwen in zijn stad, die een oppervlakte heeft van een kwart van de binnenstad van Amsterdam. ‘En op termijn wonen er zelfs circa 800.000 mensen’, verwacht Niamut. Nog geen megastad, maar wel een stad die aansluit op wat er gebeurt in de wereld: steeds meer mensen op een steeds kleiner gebied, die samen een steeds groter deel van de wereldeconomie draaiende houden. Niamut ruikt zijn kans.
Lees ook:
