In het digitale tijdperk is leiderschap ingrijpend veranderd. Hoe definieer je digitaal leiderschap nu precies? ‘Waar leiderschap vroeger draaide om een leider die instructies geeft en de rest uitvoert, is dat model vandaag de dag niet meer houdbaar’, stelt Driessen van organisatieadviesbureau Mobilee. ‘De snelheid waarmee kennis veroudert en de constante veranderingen maken het onmogelijk voor één persoon om alle kennis te hebben en de koers alleen te bepalen.’
‘Transformatie, vooral op digitaal vlak, is geen top-down proces meer’, voegt Driessen toe. ‘Het moet plaatsvinden op álle niveaus van de organisatie, waarbij samenwerking centraal staat. Leiders die dit niet begrijpen, missen vaak de aansluiting met de rest van de organisatie. Ze praten dan op een strategisch niveau in abstracte termen en jargon, waardoor hun visie vaag en onduidelijk wordt. Het draait nu om het gezamenlijk ontwikkelen van een visie, waarbij iedereen binnen het team zijn of haar eigen bijdrage levert aan de stip op de horizon.’
Tip 1: Werk vanuit een gedeelde heldere visie
Een duidelijke en gedeelde visie is dus de basis van iedere succesvolle transformatie. ‘Het begint met een ‘why’ die voor iedereen helder is’, stelt Driessen. ‘Daar gaat het vaak al mis: die why is niet altijd voor iedereen even duidelijk. Een visie moet eenduidig en niet vatbaar zijn voor meerdere interpretaties.’
Daarnaast zijn visies ook niet altijd échte visies. ‘Of je nu de ambitie hebt om meer datagedreven of agile te werken, of nóg meer secure wilt zijn — verkondig dit dan niet als visie. Het zijn middelen om een doel te bereiken of een visie na te streven. Techniek an sich kan nooit een visie zijn. Dus als een CIO zegt: ‘Onze visie is om meer datagedreven te werken’, dan moet je áltijd de vraag stellen: waarom en waar willen we dan heen?’
Tip 2: Creëer verbondenheid
Een digitale transformatie slaagt alleen als iedereen binnen de organisatie zich betrokken voelt. Maar hoe doe je dat? ‘Verbondenheid ontstaat wanneer medewerkers niet alleen begrijpen wat de gezamenlijke visie is, maar ook hoe hun eigen werk daaraan bijdraagt’, stelt Driessen. ‘Een leider is niet langer degene die zegt wat er moet gebeuren. Een leider moet nu een vertaler zijn tussen verschillende afdelingen, zodat iedere afdeling snapt hoe zij baat hebben bij de transitie. Vervolgens moet de leider vertaalslag maken tussen strategie en uitvoering. Soms ook moet je jezelf kleiner maken om de werelden bij elkaar brengen.’
Als bijvoorbeeld een security-roadmap wordt uitgerold, vraagt dat om een serieuze samenwerking. ‘Op strategisch niveau wordt security vaak een beetje te eenvoudig beschouwd, sterkere wachtwoorden afdwingen en netwerkmonitoring, dat is toch een paar simpele instellingen aanzetten?’ Op operationeel niveau blijkt het echter vaak een enorme uitdaging om dat eenduidig te realiseren binnen een verouderd IT-landschap. Pas wanneer de verschillende lagen binnen de organisatie met elkaar in gesprek gaan, ontstaat er een gezamenlijk begrip en een werkbare oplossing.’
Lees ook: Agile portfoliomanagement: pak die kansen en blijf wendbaar in je strategie
Tip 3. Geef het goede voorbeeld
Onbedoeld of bedoeld: een leider loopt áltijd voorop én staat in de schijnwerpers. ‘Als een directeur zegt dat security belangrijk is, maar zelf zijn scherm niet vergrendelt, ondermijnt dat de boodschap’, waarschuwt Driessen. ‘Dan kan een directeur nog zo mooi het belang uitleggen van security, een medewerker die langs zijn scherm loopt, gelooft het niet meer. Het voorbeeldgedrag van leiders blijft bepalend voor de bedrijfscultuur. Mensen doen zoals je zelf doet, ze doen niet dat wat je zegt. Dus geef altijd het goede voorbeeld.’
Mobilee management & advies bestaat alweer 20 jaar. Onze consultants helpen met het realiseren van digitale transformatie en het benutten van kansen. Op deze manier ontstaat er een blijvende verandering in besturing, proces, systemen en mensen.
lees verder
Tip 4. Geef anderen een podium
Volgens Driessen vraagt digitale transformatie van leiders ook een gezonde dosis zelfreflectie. ‘Je kunt als digitale leider niet alles weten’, zegt Driessen. ‘Het is belangrijk om anderen het podium te geven en hun expertise te benutten. Want laten we eerlijk zijn, het ICT-kennisgehalte in de gemiddelde boardroom is op zijn zachtst gezegd minder prominent dan wenselijk. Zij onderschatten risico’s en complexiteit waardoor kosten en doorlooptijd te positief worden ingeschat. De vraag ‘Waarom is het nog niet af?’ heeft vaak te maken met onrealistische verwachtingen én onvoldoende kennis van de complexiteit van de materie.’
‘Om iedereen mee te krijgen, moet iedereen een eerlijke kans krijgen om bij te dragen en mee te groeien met de transformatie. Neem die specialist vanaf de werkvloer mee om het uit te leggen in de boardroom én voer als leider niet altijd zelf het gesprek, maar ben wel die ‘vertaler’, om te zorgen dat het juiste gesprek gevoerd wordt.’
Lees ook: Hoe voorbereid is jouw organisatie op de nieuwe datawetgeving? Data governance helpt én biedt extra kansen
Tip 5. Begrijp waar het om gaat: de mens
Digitale transformatie lijkt vaak te draaien om technologie. Het gaat echter om mensen, stelt Driessen. ‘Je moet je erg bewust zijn van de consequenties van wat je uitspreekt. Toets áltijd de impact, voordat je voor een heel bedrijf een initiatief lanceert en pas daarop je boodschap aan. Het gesprek vóór lancering voorkomt veel problemen.’
‘Mensen willen altijd meewerken, maar je moet iedereen áltijd even belangrijk maken’, concludeert Driessen. ‘Maak geen onderscheid in afdelingen en mensen. Door de behoeften van de mensen binnen én buiten het bedrijf centraal te stellen, creëer je een omgeving waarin innovatie kan floreren. Techniek volgt, maar het begint altijd bij mensen. Een visie moet mensen grijpen, niet de tools die je gebruikt.’
