Al anderhalve eeuw verzinnen geniale economen oplossingen voor de uitdagingen van hun tijd. Sylvia Nasar heeft er een prachtig boek over geschreven.
De maatschappelijke boosheid om de huidige crisis heeft een nieuw doelwit: na de banken en probleemlanden in zuidelijk Europa is een andere zondebok aan de beurt, de economie zelf heeft het gedaan. Eerder deze week nam Rob Wijnberg,
GERECENSEERD:
De wil tot welvaart
Sylvia Nasar
(De Bezige Bij, 573 pagina’s)
hoofdredacteur van NRC Next, in een groot artikel het economisch denken onder vuur. “De samenleving is gevangen in een blind geloof in de economie.” Het voornaamste verwijt dat Wijnberg de economen maakt (naast zijn wat merkwaardige beschrijving van de economie als ‘religie’) is het amorele karakter van hun werkgebied. “Een wereld die louter bestaan uit rationele en materiële processen, zonder dat morele principes of affecties daar een rol van belang in spelen, beschrijft de wereld niet alleen onvolledig – ze beschrijft haar zelfs uitzonderlijk slecht.”
Economisch denken wordt min of meer gelijk gesteld met ongebreideld winstbejag, en samen hebben ze gezorgd voor veel kwaad. “Durft iemand de heilige graal van AEX en BNP nog te betwijfelen?” Zelf zijn de economen, aldus Wijnberg, zich overigens heus wel van die morele tekortkomingen bewust.
Hoe ver kun je dwalen. Iemand uit Wijnbergs omgeving zou hem een plezier moeten doen en ‘De wil tot welvaart’ onder zijn kerstboom leggen. Daarna zal hij in ieder geval nooit mee schrijven dat economie een amorele wetenschap is. (Het verschil tussen een wetenschap en een geloofsovertuiging zal hij toch zelf wel kunnen inzien, daar heeft hij geen boek voor nodig.)
Als één wetenschap doortrokken is van de morele afwegingen, is het economie. Uit haast elke pagina van Sylvia Nasars ‘De wil tot welvaart’ wordt dat duidelijk. Nasar is bekend van haar eerdere biografie van de wiskundige John Nash (‘A Beautiful Mind’) die genomineerd werd voor de Pulitzer Prize. Kenneljk is Nasar, zelf niet onbemiddeld in haar hersenpan (gezien het sterke ‘De wil tot welvaart’), gebiologeerd door geniale mensen. Ze beschrijft de historie van de moderne economie, vanaf de 19e tot in de huidige eeuw, aan de hand van de geniale wetenschappers die haar vorm gaven, mensen zoals Marshall, Schumpeter, Keynes en Von Hayek.
Het gaat Nasar daarbij niet om het morele gehalte aan te tonen. Waarschijnlijk heeft ze nog nooit gehoord van Rob Wijnberg. Waar het haar om gaat is inzage geven in de maatschappelijke uitdagingen waar de economen op dat moment mee werden geconfronteerd, of het nu de Grote Depresse of de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog was. Daarbij laat ze zien met welke oplossingen deze uitzonderlijke geleerden kwamen, en hoe ze de wereld daarmee meestal (maar niet altijd) vooruithielpen.
Het begint allemaal in de eerste helft van de 19e eeuw als de hele wereld in een toestand van schokkende armoede en hongersnood verkeert. De tijd welbekend uit de boeken van Charles Dickens. De mensheid deed in de loop van die eeuw een van de belangrijkste ontdekkingen aller tijden, namelijk dat de ellende geen door god bepaalde, rotsvaste toestand was, maar een gevolg van de omstandigheden, die vaak te veranderen waren. De mensen begonnen hun lot in eigen handen te nemen en de economische wetenschap werd een van de instrumenten daarvan. “Het verlangen de mensheid de teugels in handen te geven is de drijfveer van bijna alle economisch onderzoek”, schreef Alfred Marshall. Wat is daar amoreel aan, Rob Wijnberg?
Economen speelden een sleutelrol in de maatschappelijke ontwikkelingen sindsdien. Het waren economen (zoals Keynes) die na de Tweede Wereldoorlog het IMF en de Wereldbank op de rit zetten. Ook de grote vredestichter in Europa, de Europese Unie, begon als economisch project. Niet alleen Wijnberg maar veel meer mensen zouden mogen hopen dat iemand ‘De wil tot welvaart’ onder hun kerstboom legt. Het is, hoewel helder geschreven, stevige kost, en met zijn 500 pagina’s een hele zit. Maar een betere economische historie van de afgelopen anderhalve eeuw is zelden geschreven. Altijd maar skiën in kerstvakantie is ook zo eenzijdig, wissel het eens af met het boek bij het haardvuur!
Eerdere boekrecensies:
- De crisis opgelost – Het verraad van de financiële wereld, Georges Ugeux
- Frisse blik op bekend terrein – Dossier Supertrends, Carl Rohde, Norbert Mirani, Goos Eilander
- Menig zakenman handelt onetisch – Als goede mensen slechte dingen doen, David de Cremer
Management Team neemt elke vrijdag een nieuw (management)boek onder de loep. Eerdere recensies
