Leiden privatisering, schaalvergroting en internationalisering wel tot de beloofde 'betere diensten' en 'lagere prijzen' in de dienstverlenende sector? Volgens Wichert van Engelen niet. Hij schreef een prachtig boek over de opkomst en ondergang van de Postbank.
Meneer Van Engelen, waarom dit boek?
"Om twee redenen. Ten eerste boeit de nostalgie me en bovendien was dit het juiste moment om een boek over de Postbank te schrijven. Er is een belangrijk stuk Nederlands erfgoed verdwenen en dat vind ik zonde. Wilde ik het een en ander vastleggen dan was nu het moment, omdat straks de meeste hoofdrolspelers niet meer onder ons zijn. Daarnaast vind ik het ontluisterend en baart het me zorgen om te zien met welk gemak we maar doorgaan met de privatisering. Het idee heerst dat je door de vrije markt meer keus, betere diensten en lagere prijzen krijgt. Wat gebeurt er in de praktijk: een verschuiving van de klant naar de aandeelhouder met als gevolg geen betere diensten en geen lagere prijzen. De Postbank is opgegaan in een internationaal conglomeraat en uiteindelijk helemaal verdwenen."
U verhaal lijkt een aanklacht. Waar leidt die volgens u toe?
"Ik heb niet de illusie dat ik de privatisering van bedrijven kan terugdraaien. Maar ik hoop wel op meer checks and balances in de toekomst, dat bij privatisering rekening wordt gehouden met waar het bedrijf aanvankelijk voor bedoeld was, dat dát zichtbaar blijft. Gelukkig zie je in de zorgdiscussie dat daar veel meer aandacht voor is. Ziekenhuizen worden niet meer willekeurig aan welke verzekeringsmaatschappij dan ook verkocht. Er worden eisen gesteld aan de kwaliteit die overeind moet blijven. Dat is positief. Maar als ik dan zie dat een bedrijf als Nuon zonder discussie en zonder dat er met de ogen wordt geknipperd aan een Zweeds overheidsbedrijf wordt verkocht, dan stemt dat mij weer verdrietig."
Waarom gebeurt dat dan?
"Er wordt te makkelijk gedacht: de vrije markt lost het wel op. Ik ben geen econoom maar de belofte van de vrije markt, dat het betere diensten, meer keuzes en lagere prijzen biedt, geldt wellicht voor consumentartikelen als mp3 spelers en klik-klak camera's. Maar als het gaat om publieke diensten, dan is het een ander verhaal. Ja, zegt men dan, door de vrije markt kun je kiezen tussen ziekenhuis A en ziekenhuis B. Maar als je verwezen wordt naar ziekenhuis A moet je wel heel mondig zijn om toch in een ander ziekenhuis terecht te komen. Of dat andere ziekenhuis ligt 100 km verderop, alsof je daar wat mee opschiet."
Is het ook nog een léuk boek…?
"Ja, het is ontzettend leuk te lezen! Het staat bol van de nostalgie. Veel mensen die het gelezen hebben zeggen me dat ze vaak gedacht hebben: ‘ja dat was toen zo', en ‘o ja, dat weer ik nog precies!' De economische kant komt ook pas in het tweede deel van het boek aan de orde."
Leest het net zo lekker weg als De Prooi?
"Ik bedoel het niet denigrerend, maar De Prooi is toch een soort Gooische Vrouwen in boekvorm. Soaperig. De Prooi is veel meer een verklaring van menselijk gedrag, ik heb veel meer gezocht naar verklaringen voor maatschappelijke processen. Ik spijker geen mensen vast. Nee, ik zou mijn boek niet met De Prooi durven vergelijken."
