Het is niet dat bestuurders het per ongeluk konden missen. Wetenschappers hebben een indrukwekkende lijst aan onderzoeken gepubliceerd die klimaatverandering bevestigen, er is wetgeving ingevoerd, duurzame rapportages, toezichthouders kaartten de risico’s aan, een batterij aan consultants is opgestaan die die waarschuwing herhalen en bankiers geven korting op alles wat ESG heet.
Toch speelt klimaatverandering onvoldoende een rol in hun besluiten. De urgentie ontbreekt. Inspanningen tegen klimaatverandering zijn er wel. Ze worden alleen vooral gedaan op aandringen van aandeelhouders, omdat de wetgeving het vereist of vanwege een reputatierisico.
Maar intrinsiek lijkt er vrijwel geen drijfveer bij bestuurders, blijkt uit het onderzoek dat adviesbureau Boston Consulting Group, headhunter Heidrick & Struggles en de Franse businessschool Insead voor de tweede keer deden. Zij spraken met bestuurders en toezichthouders in 45 landen in Europa, de Verenigde Staten en Azië.
Lees ook: Mooi die duurzame doelen, zo zet je ze om in de praktijk
Klimaat speelt nauwelijks een rol
Wie het rapport leest, krijgt de indruk dat te veel leiders het klimaat niet belangrijk vinden. Liefst 68 procent ervaart op dit moment geen of een miniem effect ‘in hun business’ van klimaatverandering. Een minderheid van 19 procent verwacht een negatief gevolg en handelt daar al naar.
Logisch dat wanneer een besluit voorligt, de impact op het klimaat daarin nauwelijks serieus wordt meegenomen. Het doet er immers niet zoveel toe. Althans: niet nu, zo is de gedachte.
Deels is deze keuze te begrijpen. Het aantal keuzes dat op een dag moet worden gemaakt neemt toe, net als de complexe problemen. Van de bestuurders geeft 72 procent aan dat andere prioriteiten hen afhouden van het nadenken over duurzaamheid. Rekening houden met het klimaat vereist kennis van de problemen en dat doorgronden kost tijd. Tijd die de senior managers niet hebben.
Managementwetenschapper Henry Mintzberg concludeerde lang geleden al dat senior managers door de werkdruk maar negen minuten hebben om een besluit te nemen. Die tijd zal niet zijn toegenomen.
Lees ook: Goede beslissingen nemen? Deze Nobelprijswinnaar weet hoe
Gebrek aan kennis
Bovendien is een besluit over een probleem dat nu speelt gemakkelijker. De kennis is vaak al voorhanden, hetgeen de afweging versnelt, en de beloning is direct voelbaar. In de kosten snijden bijvoorbeeld. Dat levert redelijk snel resultaat op.
De impact op het klimaat is pas op de lange termijn zichtbaar en de effecten zijn onzeker. Genoeg scenario’s te bedenken waarbij het net even anders loopt, als er al tijd is om scenario’s te maken. Kortom, het is ook een vorm van zelfbescherming te denken: ‘Wie nu leeft, wie nu zorgt’.
Dezelfde reflex is te zien bij consumenten. Als het ze een-op-een wordt gevraagd, stellen zij klimaatvriendelijk te willen leven. Zodra zij in de winkel staan en de prijs van een plofkip met de duurzame variant vergelijken, dan wint de prijs het nog te vaak, blijkt uit onderzoek van ABN AMRO.
Soms omdat de hogere prijs onbetaalbaar is en de consument niet anders kan, maar vaak ook omdat de schade die hun aankoop voor het milieu en de dieren heeft niet in de beslissing wordt meegenomen. Dat vraagt namelijk nogal wat kennis van mensen die even snel een boodschap gaan doen.
Inzicht in de gevolgen
Van leiders mag meer worden verwacht. Zij zullen volledig geïnformeerd moeten zijn om, zoals de Amerikaanse psycholoog Ward Edwards het in 1954 in Theory of decision making schreef, met kennis vanuit verschillende invalshoeken de complexiteit van het probleem te overzien om zo een afgewogen besluit te kunnen nemen.
Bij complexe beslissingen, zoals rondom het klimaat, komen zogeheten trade-offs. Dit zijn conflicterende uitkomsten waarbij aan de ene kant iets wordt verloren en aan de andere kant iets wordt gewonnen. Dit overzien is bijzonder lastig, maar noodzakelijk voor elk besluit.
Dit systemische inzicht in de gevolgen van een besluit besteedt de senior manager bij voorkeur uit, zo blijkt uit het onderzoek. Voor die kennis vertrouwt namelijk 89 procent van de geïnterviewde bestuurders op het lagere management. Ook dit is enigszins te begrijpen. Een bestuurder kan niet in zijn eentje alles overzien.
Neveneffecten niet op de radar
Het gevolg is dat de senior manager die (te) weinig kennis van zaken heeft ook niet in staat is het middenmanagement effectief uit te dagen en toezicht te houden op de uitvoering van de duurzaamheidsplannen.
Zie het als een bestuurder die niet weet hoe hij zijn koptelefoon moet inschakelen in een online Zoommeeting, omdat zijn personal assistent daarbij altijd helpt. Diezelfde leider is vermoedelijk ook niet in staat de gevolgen de overzien van artificial intelligence, maar moet daar wel besluiten over nemen.
Dit gebrek aan kennis is wel vaker de makke van een bestuurder, maar de vraag is of dit met de huidige complexiteit houdbaar is. Het gevaar is dat de neveneffecten van de kortetermijnbesluiten onvoldoende worden overzien, met grote gevolgen.
Aantrekkelijk blijven als werkgever
Zo kunnen personeelstekorten – volgens het CBS de grootste kopzorg in de bestuurskamers – worden versterkt wanneer leiders duurzaamheid te weinig urgentie geven. Bedrijven die het klimaat onvoldoende serieus nemen worden namelijk gecanceld op de arbeidsmarkt, blijkt uit de Net Positive Employee Barometer van voormalig Unilever-topman Paul Polman.
Personeelstekorten lineair aanpakken met bijvoorbeeld een pakket aan gunstige arbeidsvoorwaarden is dan ook onvoldoende. Dit probleem moet breder worden bekeken, de bijdrage aan het klimaat hoort daarbij. Zo wordt iets wat minder urgent lijkt, toch belangrijk.
Alleen is de drijfveer dan nog altijd niet het klimaat.
Lees meer artikelen over leiderschap van Franka Rolvink Couzy:
- Louis van Gaal is al 71 jaar, maar verrassend modern als leider: 7 lessen voor managers
- Ceo’s zitten gevangen in hun topbaan, dat laat de sluiting van restaurant Noma goed zien
- Ajax-directeur Van der Sar vertrekt; op zijn onzichtbaarheid was al lange tijd kritiek
