De klimaattransitie is een banenmotor. Of het nu gaat om de installatie van zonnepanelen en warmtepompen, het uitbreiden van het stroomnet, het versterken van dijken en waterkeringen of het ontwikkelen van milieuvriendelijkere materialen en producten – overal wordt talent gezocht.
Gen Z begaan met planeet
Met de komst van Generatie Z betreedt een nieuwe generatie werknemers de arbeidsmarkt, die staat te trappelen om die ‘groene’ functies te vervullen. Want Gen Z’ers willen hun carrière heel graag wijden aan het aanpakken van de klimaatcrisis. Dat blijkt uit onderzoek van adviesbureau Strand Partners voor LinkedIn onder ruim 7.000 jongeren in zeven landen, waaronder Nederland.
Ze zijn begaan met de planeet en willen een steentje bijdragen om de aarde een leefbare plek te houden. Ongeveer 60 procent van de Nederlandse jongeren maakt zich meer zorgen dan een jaar geleden over klimaatverandering, ruim vier op de tien geven aan dat die zorgen (‘eco-anxiety’) impact hebben op hun mentale gezondheid.
Lees ook: Vergeet Milieudefensie, Shell heeft een groter probleem als medewerkers uit onvrede weglopen
Dat heeft invloed op hun carrièrekeuzes. Het overgrote deel (83 procent) van de jongeren geeft aan dat ze het duurzaamheidsbeleid van een bedrijf meewegen bij de beslissing om er te gaan werken. Ruim de helft (52 procent) ziet zichzelf in de komende vijf jaar wel werken in een ‘klimaatbaan’.
Willen wel, kunnen niet
Alleen hebben ze daar naar eigen zeggen niet de juiste vaardigheden voor. Een kwart geeft aan dat een functie in het duurzaamheidsveld niet aansluit bij hun huidige skillset, 60 procent zegt zelfs over weinig tot geen groene vaardigheden te beschikken. Op Europees niveau is iets meer dan één op de twintig Gen Z’ers in het bezit van de zogenaamde green skills (zie kader) die nodig zijn om de klimaatcrisis aan te pakken.
Wat zijn green skills?
Dat gaat van technisch vakmanschap – weten hoe je zonnepanelen of warmtepompen installeert – tot de competenties die nodig zijn om de duurzame doelstellingen van bedrijven te realiseren. Hoe je de duurzaamheidsstrategie in de business integreert, de voortgang meet en erover rapporteert.
‘Van bedrijven in alle sectoren wordt in toenemende mate verwacht dat ze duurzaamheid een plaats geven in hun businessmodel’, stelt Sue Duke, head of public policy bij LinkedIn. ‘Groene vaardigheden helpen daarbij. Wij verwachten dat deze skills op termijn net zo alomtegenwoordig zullen worden in het bedrijfsleven als digitale vaardigheden nu al zijn.’
Volgens deskundigen is dat niet verwonderlijk, zeggen ze in een reactie op het onderzoek, al moeten we de resultaten volgens arbeidseconoom Ronald Dekker van TNO wel met een flinke korrel zout nemen. Hij zet vooral vraagtekens bij de ‘eenzijdige focus’ op jonge starters op de arbeidsmarkt. ‘Deze groep komt pas net kijken’, zegt hij. ‘Ze hebben nog maar weinig werkervaring en misschien nog niet zoveel vertrouwen in hun competenties. Mensen kunnen vaak meer dan ze zelf denken.’
Lees ook: De meeste vacatures zeggen: Generatie Z, kom hier niet werken!
Dat gezegd hebbende: ja, jongeren hebben niet altijd de diploma’s die bij hun groene ambities passen. Dat kun je ze niet kwalijk nemen, vindt Dekker. ‘Ze moeten zo vroeg kiezen. Er zijn er maar weinig die bij het bepalen van een studierichting al een goed beeld hebben van hoe de arbeidsmarkt eruitziet en om welke profielen wordt gevraagd. En wat ze zelf eigenlijk willen. Dat besef komt vaak pas als ze gaan werken.’
Ouderwetse studievoorlichting
Een betere voorlichting zou helpen, vult Ton Wilthagen aan, hoogleraar Arbeidsmarkt aan Tilburg University. Meer dan een derde van de jongeren is zich niet bewust van hoe het duurzame werkveld er überhaupt uitziet. ‘Ik vind de studievoorlichting en arbeidsmarktcommunicatie als geheel vrij beperkt en ouderwets. Het ademt niet welke urgente kwesties er spelen. Bedrijven zouden veel meer de connectie met het onderwijs moeten zoeken (zie kader). Voor de klas gaan staan.’
Project 'Kansrijk opleiden'
Deze ‘taskforce’ zette in op sectorale afspraken: werkgevers zouden in beeld brengen hoe groot de arbeidsmarkttekorten in hun sector waren, zodat scholen hun gezamenlijke opleidingsaanbod daarop konden afstemmen – zonder elkaar daarbij onderling te beconcurreren. Alleen slaagden de partijen er niet in om bindende afspraken te maken. Dit voorjaar trok werkgeversorganisatie VNO-NCW zich uit het project terug.
Omdat het zo belangrijk is om in een vroeg stadium goed te kiezen, vervolgt de hoogleraar. Want ben je eenmaal een bepaald pad ingeslagen, dan is het lastig om daarvan af te wijken. ‘Dan zijn ze aan het werk en hebben ze een vast inkomen, vaak in combinatie met een studieschuld die moet worden afgelost. Opnieuw investeren in een opleiding kost tijd en is duur.’
Maar ondertussen ziet hij ook de eerste tekenen dat de groep die de arbeidsmarkt nu betreedt geen aansluiting kan vinden, ook al is die markt krap. ‘De jeugdwerkloosheid loopt weer op. Geen spectaculaire stijging, maar wel vreemd in een tijd van personeelstekorten. Dat zou, naast andere redenen, kunnen betekenen dat jongeren niet de vaardigheden hebben die worden gezocht. Daarmee zetten ze zichzelf in feite buitenspel.’
Klimaattransitie vertraagt
Wilthagen maakt zich ook zorgen over de gevolgen voor de klimaattransitie. ‘We gaan naar een situatie waarin we naar verhouding steeds meer ouderen hebben en steeds minder werkenden. Dat vertraagt de transitie, terwijl we juist tempo moeten maken. Een aantal kritieke planetaire grenzen is al overschreden, in sommige gevallen is het 5 voor 12.’
Lees ook: Analisten slaan alarm: ‘Risico’s van desinformatie, polarisatie en klimaat nemen toe’
Werkgevers moeten zich ervan bewust zijn dat de pool van starters die de arbeidsmarkt betreedt relatief kleiner wordt en dat ze ook in andere sectoren nodig zijn, voegt arbeidseconoom Ronald Dekker toe. ‘Zoals de zorg. Zelfs als jongeren allemaal voor een baan in de duurzaamheidssector zouden kiezen, zou de groep nog niet groot genoeg zijn om aan de vraag te voldoen.’ Wilthagen: ‘En dan wil het nieuwe kabinet de arbeids- en kennismigratie ook nog inperken.’
Sue Duke, head of public policy bij LinkedIn, pleit voor meer groene banen op instapniveau. ‘Anders loopt het bedrijfsleven een hele generatie mis. Met de ambitieuze doelen die gesteld zijn, kunnen we het ons simpelweg niet veroorloven om ook maar een deel van de beroepsbevolking buiten beschouwing te laten.’
Wat dat betreft had arbeidseconoom Dekker het interessant gevonden als LinkedIn ook oudere werknemers had bevraagd. ‘De maatschappij staat voor zo’n opgave, dan is het logisch om ook te kijken naar de mensen die al langer aan het werk zijn.’
Medewerkers intern opleiden
Verder moet overstappen naar een ander werkveld makkelijker en toegankelijker worden, vinden de arbeidsdeskundigen. Daar ligt een rol voor werkgevers en de regering, zodat werknemers de financiële druk niet (alleen) hoeven te dragen. Er zijn diverse overheidsregelingen in het kader van een Leven Lang Ontwikkelen (LLO). Ook werkgevers- en werknemersorganisaties hebben fondsen opgetuigd, die het met subsidies mogelijk maken dat bedrijven kunnen investeren in de ontwikkeling van personeel.
Daarentegen is de STAP-regeling, waarmee werkenden én werkzoekenden een opleidingsbudget tot 1.000 euro konden krijgen, weer afgeschaft. De belastingaftrek voor studiekosten (tot 15.000 euro) die tot de komst van het STAP-budget gold, lijkt intussen niet meer terug te keren. Wilthagen: ‘Wil je een studie of training volgen, dan heb je dus eigenlijk al een werkgever nodig.’
Dekker wijst op een zonnepanelenbedrijf uit Zwolle dat nieuwkomers intern opleidt tot installateur. ‘Laat luid en duidelijk weten dat je op zoek bent naar gemotiveerde medewerkers, ook als ze niet het juiste papiertje hebben. Neem mensen aan op basis van hun potentieel en vaardigheden, in plaats van opleiding of vorige functies. Dit bedrijf vindt het belangrijker dat mensen enthousiast zijn en weten hoe ze met klanten moeten omgaan. De rest is aan te leren.’
Lees ook: Tansel en Yasin Kiliç (Niyata Energy): ‘Ons vaders oog voor mensen zit in de kern van het bedrijf’
