Twee Franse ngo’s, Data for Good en Éclaircies, hebben data verzameld over de geplande en lopende projecten van de olie-, gas- en kolenindustrie. De grootste koolstofbommen staan sinds kort op de wereldkaart bij Carbon Bombs.
Om in aanmerking te komen als koolstofbom moet het wel een project zijn dat tijdens zijn levensduur meer dan één gigaton aan CO2 uitstoot. Gezamenlijk gaan deze 425 al over de duizend gigaton.
De grootste bom is het Noordveld in Qatar. De dichtstbijzijnde ligt in Duitsland: de bruinkoolmijn Hambach. De bommenmakers zijn te vinden op alle continenten: China Energy Investment telt 41 koolstofbommen, Saudi Aramco 18, TotalEnergies 17. Shell komt aan negen bommen.
Drastisch snoeien voor het klimaat
Samen vormen ze een enorme bedreiging voor het behalen van de klimaatdoelstellingen. Al in 2015 is in het akkoord van Parijs het streven vastgelegd om de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 2 graden en liefst tot 1,5 graden.
De kans daarop wordt steeds kleiner. Volgens een nieuwe studie kan om dat doel te bereiken tot 2050 nog maximaal 250 gigaton aan CO2 in de atmosfeer worden gedumpt. Als de huidige uitstoot gehandhaafd blijft, is die grens over zes jaar overschreden.
Hoe drastisch er eigenlijk moet worden gesnoeid in fossiele brandstoffen blijkt uit een andere recente studie. Tussen 2020 en 2050 moet de aanvoer van steenkool met 99 procent dalen, die van olie met 70 procent en die van gas met 84 procent.
Sinds 2021 is ook het Internationaal Energie Agentschap (IEA) heel duidelijk over wat er moet gebeuren. ‘Vanaf vandaag geen investeringen meer in nieuwe projecten voor de levering van fossiele brandstoffen’, staat in het scenario Net Zero Emissions by 2050.
Somber beeld
Alleen lijkt het erop dat de kolenexploitanten, olie- en gasmaatschappijen deze memo nog altijd niet hebben ontvangen. De investeringen in olie- en gasexploratie, -winning en -productie bereiken volgens IEA dit jaar hun hoogste niveau sinds 2015.
De groei is jaarlijks met gemiddeld 11 procent toegenomen tot 528 miljard dollar in 2023, aldus het Oil 2023-rapport van IEA. ‘De grote olieproducenten houden vast aan hun plannen om capaciteit op te bouwen, zelfs als de groei van de vraag vertraagt.’
De Global Coal Exit List (GCEL) bundelt de informatie over de bedrijven die actief zijn in de kolenindustrie in een database. ‘Het algemene beeld dat onze gegevens opleveren is somber’, aldus Heffa Schuecking, directeur van Urgewald.
Lees ook: Hoe grote bedrijven wegkomen met greenwashing
Kool is hot
Het wereldwijde park aan kolencentrales is sinds 2015 met 186 gigawatt gegroeid. Dat is meer dan de kolencentrales van Duitsland, Japan, Zuid-Korea en Indonesië samen.
Volgens GCEL is de kolenindustrie ook nog steeds van plan om 516 gigawatt extra te ontwikkelen. Acht van de tien grootste ontwikkelaars van kolencentrales zijn Chinese staatsbedrijven.
‘Van de 1.433 bedrijven op de lijst hebben slechts 71 bedrijven een exit uit kolen aangekondigd. 577 bedrijven zijn nog steeds bezig met de ontwikkeling van nieuwe activiteiten’, aldus Schuecking. ‘Zonder krachtige actie van regeringen, de financiële sector en andere toezichthouders zal het hoofdstuk steenkool niet worden afgesloten.’
Investeerders in gevaar
Toch komt de energietransitie wel degelijk op stoom, zegt Mike Coffin, medeauteur van het rapport Absolute Impact 2023. ‘De grootste olie- en gasbedrijven moeten inzien dat de overstap van fossiele brandstoffen naar schone technologieën hun bedrijfsresultaten kan beïnvloeden. Ze brengen investeerders in gevaar door geen productieverlaging in te plannen.’
Hij is de olie- en gasexpert bij Carbon Tracker. Afgelopen september onderzocht deze financiële denktank de toezeggingen voor het verminderen van de uitstoot van de 25 grootste olie- en gasmaatschappijen. Europese bedrijven voeren de lijst in positieve zin aan.
Maar slechts één, Eni, ligt ‘enigszins’ in lijn voor wat er nodig is om de temperatuurstijging tot 1,5 graad te beperken. ExxonMobil en de staatsbedrijven Aramco, Petrobras Sinopec, PetroChina en CNOOC bungelen achteraan.
Coffin roept financiële dienstverleners op om te ‘controleren of de bedrijven die zij financieren voldoende voorbereid zijn op de onvermijdelijke verandering in het wereldwijde energiesysteem.’
Lees ook: Strafbaarstelling van ecocide komt dichterbij
Banken blijven financieren
Vandaag de stekker uit alle investeringen in fossiele energie trekken, leidt tot een nieuwe financiële crisis. Maar wat wel kan, is stoppen met het financieren van nieuwe activiteiten. Ondertussen kan de bestaande financiering van fossiele brandstoffen worden afgebouwd.
Maar gebeurt dat ook? Het rapport Banking on Climate Chaos van 2023 houdt de investeringen in fossiele brandstoffen bij van de zestig grootste banken wereldwijd. Veertig van deze banken hebben ‘sommige beperkingen op het financieren van olie en gas’. En 49 onderschrijven de klimaatdoelstelling van netto-nul uitstoot.
Toch hebben deze banken samen sinds 2015 al 5,5 biljoen dollar geïnvesteerd in fossiele brandstoffen. Vorig jaar alleen al 669 miljard. De grootste investeerder is het Amerikaanse JPMorgan Chase met een totaal van 434 miljard dollar (vorig jaar nog 39 miljard).
De Royal Bank of Canada gaat daar in 2022 voor het eerst overheen met 40,6 miljard. Voor Europa voert de Franse bank BNP Paribas de lijst aan met 20 miljard.
Beleid is nog gatenkaas
Waar investeren ze in? Onder meer in olie uit teerzand (21 miljard in 2022), olie en gas in het noordpoolgebied (2,9 miljard), fracking (67 miljard), offshore olie en gas (34 miljard), het winnen van steenkool (13 miljard) en energie produceren uit steenkool (29,5 miljard).
‘Banken moeten de transitie naar een rechtvaardige economie met schone energie mogelijk maken. De eerste stap is een onmiddellijke stopzetting van de financiering van nieuwe olie-, gas- en steenkoolvoorraden of -infrastructuur’, aldus het rapport. ‘Elke dollar die wordt uitgegeven aan de uitbreiding van fossiele brandstoffen is een dollar die de klimaatchaos financiert.’
De 25 grootste banken van Europa hebben zich inmiddels verbonden aan het bereiken van een netto-nul uitstoot tegen 2050. Maar volgens het laatste ShareAction-rapport lijkt hun beleid voor investeringen in fossiele brandstoffen nog op een gatenkaas. Daardoor kunnen ze in de praktijk steenkool, olie en gas blijven financieren.
Geheime pijplijn
Als die funding niet langer rechtstreeks via een lening van de bank kan, dan zijn er bovendien andere manieren. Milieuorganisatie Sierra Club kaart in een rapport de ‘geheime pijplijn voor de financiering van fossiele brandstoffen aan’.
Die loopt via de kapitaalmarkt, waar het toezicht hierop minder streng is. Tussen 2016 en 2022 hebben zes Amerikaanse grootbanken voor 266 miljard dollar aan nieuwe obligaties en aandelen uitgegeven voor de grote spelers in fossiele brandstoffen.
‘Banken leiden investeerders en toezichthouders af met halve plannen voor de transitie naar netto-nul. Ondertussen sluizen ze geld door via de kapitaalmarkten naar bedrijven in fossiele brandstoffen.’ Geld dat ook geïnvesteerd had kunnen worden in schonere energie.
Lees ook: Bedrijven zetten youthwashing in voor een groener imago
