Sir Richard Branson is een beetje hun ambassadeur: ondernemers met ADHD die desondanks – of juist dankzij – hun ADHD-brein succesvolle bedrijven uit de grond stampen. Je kunt je voorstellen dat de enorme focus en de vasthoudendheid die er vaak bij horen een onderneming vleugels kunnen geven – zeker een startup die door de bekende moeilijke fases moet worden geloodst.
Onbeperkt Ondernemen met ADHD
Maar ADHD heeft zeker ook nadelen. Die maken dat mensen met ADHD vaak voor zichzelf beginnen, liever dan dat ze in loondienst gebonden zijn aan werktijden, een verplichte werkplek en samenwerken met collega’s. ‘Je kunt je werkplek dan helemaal zelf inrichten, je bepaalt als ondernemer wanneer je werkt en wanneer en hoe je interacties aangaat met anderen’, zegt René Bakker.
Hij is associate professor bij de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit (RSM) en samen met zijn collega’s initiatiefnemer van ‘Onbeperkt Ondernemen’, een programma voor ondernemers met ADHD.
Lees ook: Deze leiders uit de Inclusive30 maken het Nederlandse bedrijfsleven inclusiever
Dat programma heeft wel iets weg van een accelerator, maar dan gericht op de ADHD-kant van de ondernemer als persoon. De cursisten krijgen dus workshops, gastcolleges en adviezen, maar ook begeleiding door ervaren ondernemers met ADHD als mentoren. Ze zullen vooral ook met elkaar kunnen sparren over hun ervaringen, successen en valkuilen.
Ondernemers met beperking zijn resilient
‘Dat bleek al bij de intakes voor het programma: de ondernemers dachten dat ze met unieke problemen worstelden, maar kwamen met precies dezelfde dingen. Als ze delen hoe ze met hun ADHD omgaan, gaat dat veel opleveren’, aldus Bakker.
De manier waarop het programma wordt aangeboden, houdt ook rekening met de specifieke wensen van de doelgroep. ‘We proberen je geboeid te houden: we willen dat iedereen er op dag 6 ook nog is.’
ADHD heeft minnen, maar wel degelijk ook plussen voor ondernemers, zegt Bakker. ‘Die willen we proberen uit te vergroten. Wat dat betreft is voor mij het glas altijd halfvol. Het begint al met iets waar alle mensen met een ‘beperking’ voordeel van kunnen hebben: als je als kind een beperking hebt moeten overwinnen, beschik je over een groter dan gemiddelde resilience. Je kunt doorzetten, hebt geleerd met teleurstellingen om te gaan. Mensen die snel afhaken zullen nooit komen bovendrijven als succesvolle ondernemer.’
Hyperfocus en flow dankzij ADHD
‘Voor mensen met ADHD komt daar bij dat ze als ze eenmaal in een flow zijn, veel gedaan kunnen krijgen dankzij de hyperfocus die ze kunnen hebben. Tja, daar staat dan tegenover dat je wel duizend ideeën kunt hebben, maar daaruit soms moeilijk kunt kiezen. Of dat je te veel beren op de weg ziet, of anderen moeilijk kunt meekrijgen in je verhaal.’
‘We doen met iedere ondernemer een uitgebreide SWOT-analyse van zijn of haar sterke kanten en valkuilen, en reiken de tools en technieken aan om de minnen te dempen zonder de plussen te verliezen.’
Bakker en zijn collega’s geven jaarlijks al duizend studenten ondernemerschapscursussen. ‘Maar die populatie is helemaal niet zo divers, ondanks de voornemens die we als universiteit hebben. Maar waar zijn al die studenten in een rolstoel, of met ADHD of autisme? Er is te weinig voor die groepen en daarom zijn we lawaai gaan maken.’
Ook voor ondernemers met autisme of lichamelijke beperking
Het pilot-programma voor ondernemers met ADHD start op 25 mei met 16 deelnemers. Maar er zullen meer en grotere rondes volgen, en ook edities voor mensen met autisme, en versies voor mensen met zintuigelijke of lichamelijke beperkingen. ‘Het is nu nog gratis, je mag het gerust een minimum viable product noemen. We willen bewijzen dat er een markt voor is.’
Lees ook: Waarom ze bij ASML innoveren met mensen met autisme en ADHD
Onbeperkt Ondernemen past bij het breed opgezette onderzoek dat Bakker en zijn team doen binnen de vakgroep Strategy and Entrepreneurship naar inclusie van mensen met een, zoals zij het noemen, bijzondere geest of een bijzonder lichaam.
Dat Bakker zelf al bij zijn geboorte een hand miste, is min of meer toeval. ‘Als onderzoeker en docent aan de universiteit heeft het nauwelijks invloed op mijn functioneren. Maar ik merk wel dat een lichamelijke beperking voor een stigma kan zorgen in de maatschappij. Ik probeer via onderzoek, onderwijs en projecten dat stigma weg te nemen.’
Inclusie goed voor het bbp
Omdat Bakker bedrijfseconoom is, vliegt hij de materie ook zo aan: voor maatschappelijke inclusie is economische inclusie een voorwaarde. ‘En daar zijn twee wegen naartoe: via een werkgever die toegankelijk is voor mensen met een bijzonder lichaam of bijzondere geest, of zelfstandig ondernemerschap.’
En terwijl de discussie over diversiteit en inclusie zo vaak gaat over gender en culturele achtergrond, is neurodiversiteit en ‘ability’-diversiteit een ondergeschoven kindje.
Terwijl zeker met de krappe arbeidsmarkt de voordelen duidelijk zijn. ‘We kunnen het bruto binnenlands product aanzienlijk laten groeien als we deze groepen aan het werk krijgen. Canadese collega’s deden onderzoek en stelden vast dat het bbp van hun land flink zou toenemen als Canada volledig toegankelijk wordt voor werknemers met een beperking.’
Het onderzoek kwam zelfs tot een groei van het bbp met 17,6 procent voor een ‘fully accessible and inclusive society’. ‘Het is een complete maatschappelijke en economische win-win. Bedenk daarbij dat er in Nederland 2 miljoen mensen zijn met een beperking.’
Ondernemerscursus voor veteranen in de VS
Zijn eureka-moment beleefde de wetenschapper in de Verenigde Staten, waar hij jaren werkte, onder andere aan de Kelley School of Business. ‘Ik belandde in Amerika bij een programma voor oorlogsveteranen, die vaak ook een beperking hebben maar dan met een specifieke oorzaak. Syracuse University verzorgt daar ondernemerschapscursussen. Iets wat klein is begonnen, levert nu massa’s veteranen een bedrijf en een broodwinning op. Dat was superinspirerend. Dus toen ik terugkeerde dacht ik: zoiets zou er toch ook in Europa moeten zijn? Niet dus.’
Vorig jaar ontving Bakker een NWO-beurs van 8 ton om zijn onderzoek en team uit te breiden. En was het tijd geworden om de daad bij het woord te voegen wat de ondernemerschapstraining betrof.
Maar hij hamert erop dat Onbeperkt Ondernemen geen soloproject is; zijn collega Ingrid Verheul, het hoofd onderwijs bij Erasmus Annique de Greef en programma-coördinator Myouska Zwijnenburg zijn onmisbaar. En dat geldt natuurlijk ook voor de coachende ondernemers (met ADHD) Frits van Noortwijk, Bas van Eck en Hans van de Velde.
‘Het doel is positieve impact te genereren. Als wetenschapper doe ik dat het liefst op basis van onderzoek en data. Wat mij het meest fascineert aan een lichamelijke of geestelijke beperking is dat er een stigma aan kleeft, waarnaar mensen die gestigmatiseerd worden zich ook gaan gedragen. Terwijl we als samenleving zouden moeten focussen wat iemand wél kan, in plaats van op beperkingen. Wat dat betreft klink ik als een grammofoonplaat die blijft steken: bezie het glas nou eens wat vaker als halfvol.’
