Dit is een voorpublicatie uit het boek Dit wil je Weten
Wij mensen zijn maar een raar volkje. Het heeft mij 45 jaar gekost om een keer in te zien waarom we eigenlijk een overheid hebben. Zoals ik het nu zie, is dat om het zootje ongeregeld dat wij burgers nu eenmaal zijn een beetje ordentelijk bij elkaar te houden. Het voelt heel paradoxaal. Eigenlijk is niemand enthousiast over de overheid en toch heeft elk volk op de wereld wel iets van een autoriteit georganiseerd om spelregels op te stellen en ook te zorgen dat die spelregels gehandhaafd worden. Bij ons heet zo’n autoriteit een regering, in andere delen van de wereld is het een dictator of een tribale leider.
We hebben op die manier bijvoorbeeld afgesproken dat we belastingen betalen en niet te hard zullen rijden. We hebben ook georganiseerd dat we er niet alleen voor staan als we een inbreker zien die onze spullen wil stelen. We hebben dan ook niet zelf een pistool om het conflict met die inbreker aan te gaan: dat recht hebben we aan de politie overgedragen. Op dezelfde manier hebben we een leger en kunnen we een beroep doen op de navo mocht Poetin toch beslissen om iets dichterbij te komen. Al met al best een effectief systeem met begrijpbare achterliggende ideeën.
In onze fysieke wereld lijkt dit allemaal redelijk te werken. Maar ik maak me er wel druk om of we dit systeem kunnen doorzetten naar de digitale wereld. Online vindt ook heel veel plaats waarvan we eigenlijk vinden dat dat niet kan. Zo wordt elk jaar door hackers een paar miljoen euro gestolen van de bankrekeningen van Nederlanders; we weten sinds de onthullingen van Edward Snowden dat inlichtingendiensten ongestoord gegevens van zo veel mogelijk burgers proberen te achterhalen; online wordt meer en meer kinderporno uitgewisseld; en jihadstrijders roepen ongestoord op om mee te doen met de heilige strijd onder vertoning van de meest ranzige beelden met het afschieten van Iraakse ‘krijgsgevangen’.
Stuk voor stuk zijn het gebieden waarvan ik dagelijks zie dat de overheid probeert een inhaalslag te maken, maar waar de bad guys steeds verder uitlopen. Het voorbeeld van de jihadstrijders laat goed de machteloosheid van ons oude, conventionele veiligheidssysteem zien. Zo is de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid niet bij machte om deze oproepen te verwijderen van het internet. Het is in Nederland strafbaar om ‘haat te zaaien’ doordat onze grondwet toestaat uitzonderingen te maken op de vrijheid van meningsuiting. In Amerika is dat recht echter absoluut en daarom was het enige wat de terrorismecoördinator kon doen een vriendelijke brief sturen naar de Amerikaanse beheerder van de website met daarin een beroep op diens goede wil om de website af te sluiten. Het versturen van de brief werd aangekondigd via een tweetje waardoor iedereen de onmacht van de nctv kon zien. Dat had wel het beoogde effect. Binnen een dag hebben hackers de website uit de lucht gehaald.
Wat ik zo boeiend vind aan dit voorbeeld is dit: in ons land kunnen we regels maken en hebben we instituten als de politie en het leger om die regels te handhaven. Om dat te kunnen doen, hebben we hun het monopolie gegeven op wapens. Daarom zijn ze sterker en daarom werkt het systeem. In de digitale wereld zijn er geen echte wapens die de dienaars van de wet sterker maken dan een gemiddelde burger. Het is eerder andersom. Dankzij het anonieme karakter van het internet, en het feit dat het geen grenzen kent, is het voor (goedwillende) burgers veel makkelijker dan voor de overheid om in te grijpen en doen ze het dus ook straffeloos. Ze hoeven immers niet bang te zijn voor een overheid die hen kan opsporen en straffen. Dat is nou juist het probleem van het internet, maar misschien gelijk ook wel de oplossing.
De digitale revolutie is nog lang niet klaar. We zullen steeds meer afhankelijk worden van een digitale wereld die wordt aangejaagd door een overheid die zelf niet in staat is daarop de orde te handhaven. Daardoor wordt het voor de slechteriken een nog interessanter domein om hun activiteiten op te ontplooien. Maar volgens mij zijn er meer ‘goede’ dan ‘slechte’ mensen. Daarom zullen de goeden uiteindelijk wel ingrijpen en zorgen voor een mechanisme dat een leefbare balans creëert voor onze nieuwe digitale wereld. De grote vraag voor mij blijft wel hoe deze vigilante groepen kunnen bestaan naast de ouderwetse, traditionele overheden waar we voorlopig nog niet vanaf zijn. We worden als burgers opgeroepen om meer te participeren in onze maatschappij. Die oproep zou je in het digitale domein nog sterker mogen vertalen. Je eigen computer zal je echt zelf moeten verdedigen als een hacker achter je aan zit. Digitaal terugslaan mag niet, maar je kan het de hackers wel veel moeilijker maken door te zorgen dat je altijd netjes je updates installeert. Je maakt het hackers echter nog veel moeilijker door ‘weg te blijven bij de massa’. Dus kies een andere browser (FireFox of Chrome) en een andere pdf-reader dan Adobe, of als je echt durft een ander operating system zoals bijvoorbeeld Linux.
Lees ook het antwoord van Boris Veldhuijzen van Zanten (The Next Web)
Lees het antwoord van Quirijn Bolle (Marqt)
Dit artikel is een voorpublicatie uit het boek Dit wil je weten, Nederland in ideeën 2015. Het is de tweede editie uit een reeks, waarin denkers hun waardevolste inzichten delen. Ze geven antwoord op de vraag: Welk inzicht uit je vakgebied kan anderen helpen in het dagelijks leven? Dit wil je weten is een uitgave van Maven Publishing.
