In Nederland is het aantal huishoudens met financiële schulden groot. Uit een onderzoek van de rijksoverheid blijkt dat zo’n 1,9 miljoen huishoudens een betalingsachterstand hebben. Hiervan kunnen er 700.000 in de categorie “problematisch” worden gerangschikt. De gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag zagen in 2011 een toename van 13% in de aanvragen voor schuldhulpverlening ten opzichte van 2009 waarbij de gemiddelde schuld ca. € 27,500.- is.
Financiële problemen op de werkvloer nemen toe en gezien de economische situatie in Nederland, is de verwachting dat de impact van deze problemen op de werkvloer de komende jaren alleen maar groter zal worden.
Invloed op prestaties
Schulden leidden ertoe dat werknemers minder effectief hun werk doen. Hun aandacht verslapt, ze melden zich vaker ziek of komen gespannen op het werk. Schulden creëren meer dan alleen financiële zorgen. Het gevaar is reëel dat een negatieve spiraal ontstaat waarin werknemers uiteindelijk de regie op hun leven verliezen. De kwetsbaarheid van werknemers met financiële problemen neemt toe en de weerstand en weerbaarheid nemen af. Schulden zorgen niet alleen voor ongewenste spanning, maar schulden kunnen ook leiden tot lichamelijke en psychische klachten. Dit komt voor bij mensen van alle leeftijden, beroepsgroepen en inkomensniveaus. De gezondheidsproblemen variëren van hartziekten tot diabetes, maagzweren en hoge bloeddruk. Maar ook psychische, psycho – sociale en zelfs psychiatrische verschijnselen kunnen het gevolg zijn. Dit kan aanleiding geven tot verminderd functioneren en zelfs uitval. Hoewel cijfers voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden, zijn verliezen in productiviteit van 25% of meer genoemd. Alleen al voor de loonsom betekent dit per gemiddelde werknemer (€ 30.000,-) een verlies van € 7.500,- op jaarbasis. Bij bijna twee procent van de schuldenaars wordt er loonbeslag gelegd.
Meerwaarde adequate aanpak
Een werkgever heeft er alle belang bij de financiële problemen van een werknemer te herkennen en deze te helpen voorkomen! Werkgevers realiseren zich steeds vaker dat een adequate aanpak van problematische schulden onder werknemers een meerwaarde heeft voor de werknemer en de werkgever. De werkgever heeft daarin een maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Schulden zorgen niet alleen voor ongewenste spanning, maar schulden kunnen ook leiden tot lichamelijke en psychische klachten.
Dat daarmee een zwaardere druk is komen te liggen op het kennisniveau van de leidinggevenden en de afdeling P&O is onvermijdelijk. Met deze nieuwe kennis kan de schuldenproblematiek aangepakt worden. Een goede begeleiding door de werkgever en de inzet en motivatie van de werknemer is bepalend voor het resultaat. In eerste instantie is het belangrijk een overzicht te maken van de problematiek want werknemers die niet hoeven te piekeren over geld komen uitgeslapen op hun werk. Ze melden zich minder vaak ziek en lenen niet bij collega’s.
Ziek worden als proces
De leidinggevende kan een belangrijke rol spelen bij het signaleren en reageren op veranderd gedrag en ziekte. Gedrag en ziekte kunnen vaak een signaal zijn dat er financiële problemen zijn. Uiteraard zullen in dit verband de gevolgen van financiële problematiek gelinkt worden aan de verhoogde kans op disfunctioneren. P&O adviseurs merken meestal als een van de eersten dat een werknemer financiële problemen heeft als er beslag wordt gelegd op (een deel van) het inkomen. Maar er zijn ook andere signalen die kunnen wijzen op een schuldprobleem. Verzuim bijvoorbeeld, of een verzoek om extra uren. Ook spanning of concentratieproblemen kunnen
voortkomen uit het hebben van schulden. Werknemers met financiële problemen kosten organisaties veel tijd, energie en geld.
Rol van de baas
Helaas worden werkgevers meestal pas laat met de financiële problemen van werknemers geconfronteerd. Werknemers met geldzorgen zijn gevoeliger voor fraude of lenen misschien geld van collega’s. Werknemers zouden dus al in een vroeg stadium met schuldproblemen moeten kunnen aankloppen bij de werkgever, omdat dit voor zowel werkgever als werknemer beter is. Een schuld kan immers een veiligheidsrisico opleveren. De direct leidinggevende is de eerste om op te merken dat er verandering optreedt in het gedrag van de werknemer en hij kan vragen hoe dat komt. Bij het beheersbaar maken en oplossen van de
schuldenproblematiek is een consequente aanpak noodzakelijk. Het slagen van een traject hangt voor een belangrijk deel af van de bereidheid van de werknemer om hieraan mee te werken. Indien afspraken door de werknemer niet worden nagekomen mislukt of vertraagt dit het traject. De werknemer zal hier op moeten worden aangesproken. Hulp bij het oplossen van financiële problemen is niet vrijblijvend.
Zorgplicht
Werkgever en werknemer hebben een wederzijdse verantwoordelijkheid respectievelijk zorgplicht. De werkgever schept de arbeidsvoorwaarden en zo optimaal mogelijke arbeidsomstandigheden waarbinnen het werk kan worden verricht. Hier staat een beloning (loon) tegenover. In deze situatie is sprake van een “schone” werkomgeving die de werkgever zijn werknemers aanbiedt.
De zieke werknemer is volgens de wet Poortwachter wettelijk verplicht zijn medewerking te verlenen aan het opstellen, uitvoeren, evalueren en bijstellen van het plan van aanpak
De werknemer stelt hier een prestatie tegenover. Voor deze beloning draagt de werknemer er zorg voor dat hij fysiek en mentaal in staat is aan de aan hem gestelde contractuele verwachtingen c.q. verplichtingen te voldoen. Het is de verantwoordelijkheid van de werknemer om buiten zijn werk gelegen factoren die zijn inzetbaarheid kunnen ondermijnen, zoveel mogelijk te voorkomen. Hierin zit de wederkerigheid, namelijk dat de werkgever van zijn werknemers evenzeer “schoon” werknemersgedrag mag verwachten.
Ook een werknemer die zich door zijn financiële problemen ziek meldt, moet meewerken aan herstel en zal gevolg moeten geven aan de door de werkgever aangeboden hulp. De zieke werknemer is volgens de wet Poortwachter wettelijk verplicht zijn medewerking te verlenen aan het opstellen, uitvoeren, evalueren en bijstellen van het plan van aanpak.
Beleid
Over de auteur
Gerk Kooy is bedrijfs-maatschappelijk werker met ervaring in de gezondheidszorg en het bedrijfsleven. In 1997 startte hij Bureau Logi-Flex, een adviesbureau op het gebied van werk en/of werk/prive omstandigheden. Inzet is steeds het voorkomen van uitval en/of verminderd functioneren. Werkgevers ondervinden op verschillende manieren schade ten gevolge van financiële problemen van een steeds groter aantal werknemers. Als antwoord hierop kan de werkgever gerichte hulp aanbieden om deze problematiek, samen met de werknemer beheersbaar te maken. Het doel is de belangen van zowel het bedrijf als de werknemers te beschermen. Hulp is niet vrijblijvend. In dit geval dienen werknemers, net als bij ziekte, met hulp van bijvoorbeeld de P&O adviseur of bedrijfsmaatschappelijk werker hun financiële problemen op te gaan lossen om daardoor verminderd functioneren en/of uitval te voorkomen. Daarvoor is het noodzakelijk dat deze functionarissen over voldoende kennis beschikken om tot een succesvolle oplossing van de financiële problemen te komen.
