Geen producten in de winkelwagen.
Op de zesde etage van het Eindhovense Klokgebouw, een voormalige Philips-fabriek, zetelt het kantoor van Steven Nelemans’ nieuwe startup Luna. Met een klein team van zes mensen werkt hij er aan een techniek om het proces van zakelijke bedrijfsverkopen te automatiseren. Nelemans, enthousiast: ‘We willen voor elk bedrijf direct potentiële klanten op LinkedIn vinden, door gebruik te maken van kunstmatige intelligentie.’
Startup Hotspots
Dit is de vierde aflevering van de rubriek Startup Hotspots, waarin MT/Sprout de belangrijkste startup-regio’s van Nederland bezoekt. Alle edities zijn hier te vinden.
Dit is de vierde aflevering van de rubriek Startup Hotspots, waarin MT/Sprout de belangrijkste startup-regio’s van Nederland bezoekt. Alle edities zijn hier te vinden.
Succesverhaal Amber
Luna is bij lange na niet de enige onderneming die Nelemans door de jaren heen opzette. Hij wijst uit het raam in de richting van de nabijgelegen Zwaanstraat. Daar huist Amber, de zakelijke dienst voor autodelen die hij in 2015 in de stad oprichtte. Het bedrijf laat zich omschrijven als een Eindhovens succesverhaal; het telt inmiddels zo’n 10.000 gebruikers, er werken 150 mensen en Nelemans biedt zijn dienst aan in steden over het hele land.
Amber is één van de 1.027 start- en scaleups die Eindhoven rijk is, zo blijkt uit Dealroom-cijfers. Zorgden Eindhovense startups in 2019 nog voor 19.500 arbeidsplaatsen, inmiddels zijn zij goed voor ruim 25.000 banen, aldus datzelfde Dealroom. Veel van de oprichters komen direct van de Technische Universiteit Eindhoven (TU). Zo ook Nelemans, een ‘drop-out’, zoals hij zichzelf gekscherend omschrijft. In Eindhoven werkt dan ook een relatief hoog aantal startups in hightech-sectoren, zoals robotica, fotonica en medtech.
Eindhoven als Philips-stad
Het Klokgebouw (foto boven), waar Nelemans’ startup zetelt, is onderdeel van het Strijp-S-terrein. Decennialang was dit het domein van Philips, dat er al in 1916 zijn eerste fabriek liet bouwen. Door de mondiale trend van outsourcing naar lagelonenlanden en het feit dat Philips zijn hoofdkantoor eind jaren ’90 naar Amsterdam verplaatste, liep het complex vrijwel leeg. Anno 2021 zijn er daarom allerhande startups en creatieve organisaties gevestigd.
Al heeft Philips nog maar een deel van zijn activiteiten in Eindhoven, toch lijken de meeste startups er nog altijd op te kijken tegen de grote reus met zijn scheerapparaten en medische scanners. En is het niet naar Philips, dan worden zij wel geïnspireerd door voormalig dochters ASML, NXP en Signify, tevens bedrijven met miljardenomzetten.
De vraag der vragen in de Lichtstad is dan ook wie de volgende Philips of ASML wordt. Is het Smart Photonics, dat met fotonica de lichtsector wil verduurzamen? Is het Xeltis, de stevig gefinancierde producent van oplosbare plastic hartkleppen die uiteindelijk door lichaamscellen worden vervangen? Of toch Sendcloud? Als e-commercebedrijf in hightech-stad Eindhoven mag het een vreemde eend in de bijt zijn, het is wel goed voor een waardering van zo’n 665 miljoen euro – hoger dan welk Eindhovens bedrijf dan ook.
Bij Philips en ASML staan ze open voor leuke ideeën van startups
Ondernemen in dezelfde stad als Philips en consorten, biedt startups in ieder geval de nodige voordelen, beaamt twintiger Nelemans, des startups gehuld in sneakers, casual pantalon en wit T-shirt. ‘De mensen bij die bedrijven hebben niet per se startup-ervaring, maar ze staan wel open voor leuke ideeën. Je kunt met ze om tafel gaan om je startup-idee te bespreken. Toen wij wilden onderzoeken of bedrijven op deelauto’s wilden overgaan, konden we direct bij deze bedrijven onderzoek doen.’
Veel van deze bedrijven zijn volgens Nelemans klant geworden van Amber. ‘Het is niet zo dat ze uit compassie sneller iets van je kopen, maar ze geven je wel een eerlijke kans, merkte ik. Is je idee nog niet goed genoeg, dan mag je later bovendien altijd bij ze terugkomen.’
Nog niet veel serie-ondernemers in Eindhoven
Het Eindhovense startup-leven mag dan bloeien, het is nog verre van perfect, vindt Nelemans (foto boven). ‘Iedereen vindt het leuk om mee te denken met startups, maar het blijft vaak bij nadenken. Vanuit de gemeente, de universiteit en het bedrijfsleven wordt er veel met startups gewerkt. Dat is mooi, maar vaak zijn de mensen die met startups werken niet degenen die zelf de meeste startup-ervaring hebben.’
Het kantelpunt ontstaat wanneer ondernemers van nu hun bedrijf verkopen en gaan investeren in startups
De stad heeft volgens Nelemans dan ook een tekort aan ervaren serie-ondernemers, die ‘zelf het vuur hebben gevoeld’ en vanuit die ervaring startups kunnen adviseren. ‘Het kantelpunt gaat ontstaan als de huidige generatie ondernemers allemaal het eigen bedrijf heeft verkocht en begint te investeren in startups uit de regio. Ik ben een paar keer in Silicon Valley geweest en zo werken ze daar ook. Je verkoopt je bedrijf voor miljoenen en steekt dan telkens enkele honderdduizenden euro’s in lokale startups. Zo creëer je een ecosysteem.’
Nelemans zelf hoopt op een dag zo’n type serie-ondernemer te kunnen worden. Bij Amber is hij sinds vorig jaar ceo-af, om zich te kunnen richten op nieuwe ondernemingen. Wel is hij nog altijd aandeelhouder. Uiteindelijk zal hij een keer een exit doen, om kapitaal te vergaren voor investeringen, maar zover is het nog lang niet.
Gloednieuw studentenfonds
Om het ‘ecosysteem’ desondanks al aan te kunnen zwengelen, werkt hij sinds dit jaar samen met vier bevriende ondernemers aan Round One, een investeringsfonds voor startups van Eindhovense studenten. Zoiets als het Amsterdamse studentenfonds ASIF Ventures, maar dan volledig privaat gefinancierd, dus zonder kapitaal van de universiteit. Nelemans hoopt er 2,5 miljoen euro voor op te halen, om investeringen van 25.000 tot 75.000 euro te kunnen doen.
Dit soort zogeheten vroegefasekapitaal, daar is nog een flink tekort aan in Eindhoven, vertelt Jeroen van Woerden, als hij MT/Sprout een nu nog lege gang laat zien in een voormalig universiteitspand. ‘Daar moet straks Round One worden gehuisvest’, wijst Van Woerden, een welbespraakte vijftiger met een hip brilletje. Dat oude schoolpand, daar is ook Van Woerdens organisatie The Gate gezeteld. Dit is het eerste startup-loket van Eindhoven, dat januari dit jaar de deuren opende. Van Woerden is er directeur en begeeft zich dus iedere dag in de nabijheid van jonge ondernemers.
Weinig seed-kapitaal
Eindhoven telt inderdaad weinig geldschieters die in de vroege fase van bedrijven willen investeren. Uit cijfers van Dealroom blijkt dat het er slechts zeven zijn, tegenover zestien in Rotterdam, 24 in Utrecht en zelfs 89 in Amsterdam. Het tekort aan vroegefasefinanciering in de regio raakt in het bijzonder een sector die in Eindhoven wijdverbreid is: de deeptech. Het draait hierbij om complexe techniek, zoals kunstmatige intelligentie, nanotechnologie en robotica. In dit soort innovaties gaat veel kostbaar onderzoek zitten, voordat een startup ermee de boer op kan.
Van Woerden: ‘Men vindt de businesscases wankel, omdat er zoveel aannames in zitten. Toch kan er tussen al deze startups zo maar de nieuwe ASML zitten. Dat bedrijf was in zijn beginjaren in de jaren ’80 ook nauwelijks zichtbaar, maar nu is het een van de leidende concerns van ons land.’
Een Eindhovenaar die wél in startende bedrijven investeert is Andy Lürling van Lumo Labs. Naast grotere investeringen doet Lürling ook zogeheten pre-seed- en seed-investeringen tot ongeveer 500.000 euro. ‘Fondsen investeren steeds vaker pas in startups in een latere fase’, zegt Lürling via een Zoom-verbinding. ‘Ze zijn risicomijdend. Daarom zijn wij in dat gat gesprongen.’
Veel Eindhovense ondernemers hebben de techniek in de vingers, maar zoeken nog naar een uitgebalanceerd team
Hoe het kan dat hij dat risico wel durft te nemen? Lürling legt uit hoe hij zijn eigen manier heeft gevonden om het financiële risico te verkleinen. Startups die Lumo Labs financiert, worden uitgenodigd om aan een twee jaar durend accelerator-achtig programma mee te doen. ‘Daarbij coachen we ze van startup tot scaleup. We krijgen hier geregeld technische ondernemers van de universiteit. Ze weten wat ze met de techniek willen, maar niet hoe ze aan een uitgebalanceerd team komen. Met dat soort zaken kunnen we ze dan helpen.’
Startende bedrijven op de kaart zetten
Ook The Gate-directeur Van Woerden (rechts op foto boven, naast collega Sonja Vos-Poppelaars) doet zijn best om startende bedrijven op de kaart te zetten. Aspirant-ondernemers die willen ontdekken of hun businessplan kans van slagen heeft, kunnen aankloppen bij zijn organisatie. Zo hoeven daarvoor niet aan de TU Eindhoven te studeren. Het idee is dat ze leren of ondernemen iets is voor hen. ‘Je moet het maar net leuk vinden om met klanten te praten’, legt Van Woerden uit. Hij en zijn team helpen jonge ondernemers daarnaast aan de nodige startup-kennis. Wat moet je juridisch regelen? Hoe werkt het patentrecht? Hoe krijg je financiering voor je businessplan?
Je moet het maar net leuk vinden om met klanten te praten
De organisatie biedt het geheel kosteloos aan, iets wat mogelijk is door een jaarlijkse kapitaalinjectie van 1,8 miljoen euro. Het geld komt van Brainport Eindhoven, mbo- en hbo-instituten Summa College en Fontys, de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM) en de TU Eindhoven, die als grootste financier fungeert. Deze instanties hopen dat startups gelieerd aan The Gate sneller financiering zullen ophalen en uiteindelijk voor extra banen in de regio zullen zorgen.
Toch was het aanvankelijk allerminst makkelijk om alle partijen enthousiast te krijgen voor The Gate, stelt Van Woerden. Meerdere partijen zouden hun vragen hebben gehad bij het project. ‘Ze dachten dat het een weinig toevoegend, verplicht hoepeltje zou zijn waar je doorheen zou moeten als startup. Het is geen hoepel, maar een poort, vertelde ik ze. Het is het begin van je reis.’
Die ‘reis’ trok dit jaar 143 personen, die in totaal 77 projecten deden, zo somt Van Woerden op. Hij schat dat er zo’n twintig startups met een KvK-inschrijving uit voort zijn gekomen. Sommige van hen huren voor 40 tot een paar honderd euro per maand kantoorruimte in het gebouw.
Smartphone voor blinden
Een van deze startups is Hable, dat werkt aan een brailletoetsenbord voor smartphones, zodat blinde mensen gebruik kunnen maken van mobiele telefonie. In een van de kantoorruimtes zit de Indiase mede-oprichter Ayushman Talwar (rechts op foto boven) te werken. Hij is in 2017 naar Eindhoven verhuisd om aan de TU industrieel ontwerp te studeren, vertelt hij. ‘Nederland staat erg goed aangeschreven als het om design gaat.’ In korte tijd leerde Talwar menig ondernemer kennen, via bijvoorbeeld startup-programma’s en contests. ‘Iedereen heeft ideeën en je werkt ze al snel samen uit.
Nederland staat erg goed aangeschreven als het om design gaat
Dat is dan ook precies wat Talwar deze middag aan het doen is. Hij zit samen met twee Nederlandse ondernemers, Kyle Knops (links op foto boven) en Tumsa Letif (midden op foto boven) van startup Intense, gebogen achter drie laptops. Talwar is op zoek naar nieuw personeel. Misschien hebben Knops en Letif nog tips, ze werken namelijk in dezelfde branche. Hun startup Intense ontwikkelt software die het typgedrag van mensen analyseert, legt Knops uit. Op basis van deze data denken zij onder meer medewerkers van bedrijven inzicht te kunnen geven in hun mentale gesteldheid.
Eindhoven in 2023 net als Berlijn?
Het zijn dit soort initiatieven waar Stijn Steenbakkers enthousiast van wordt. De CDA’er is voor Eindhoven wethouder van onder meer Economie en Innovatie. Hij heeft zichzelf een haast onmogelijk doel gesteld: al in 2023 mag Eindhoven qua aantal succesvolle groeibedrijven niet meer onderdoen voor startup-steden als Berlijn en Stockholm. In een lijstje met de twintig beste startup-steden die Startup Heatmap dit jaar publiceerde, schittert Eindhoven echter nog altijd door afwezigheid. Hoe realistisch is Steenbakkers’ doel?
‘Ik snap de vraag’, zegt Steenbakkers via een Zoom-verbinding, ‘maar we hebben ons hier in het verleden wel vaker onrealistische doelen gesteld, die toch uitkwamen. Toen Philips hier deels wegtrok, kostte dat tienduizenden banen. Vervolgens hebben we de Brainport opgericht (een economische samenwerking van 21 Brabantse gemeenten, red.) en kijk waar we nu staan. Uit een onderzoek uit 2020 kwam Eindhoven uit de bus als de vijfde meest leefbare stad van Europa. We waren bovendien de eerste Nederlandse stad die overal breedbandinternet had.’
Nieuwe dingen worden hier niet alleen bedacht, maar ook gemaakt
2023 mag dan een wel erg enthousiast doel zijn, geeft ook Steenbakkers toe, maar gum zijn stad absoluut niet uit. Hij somt de cijfers op: door de aanwezigheid van ASML, NXP, Signify en het aloude Philips is een netwerk van liefst 6.500 mkb-toeleveranciers ontstaan. Vier van de tien Nederlandse bedrijven met de meeste octrooiaanvragen komen uit Eindhoven. 23 procent van alle private reseach & development in het land vindt bovendien in Eindhoven plaats. ‘Van chipmachines tot vrachtwagens, nieuwe dingen worden hier niet alleen bedacht maar ook gemaakt. Dat is geweldig voor de werkgelegenheid. Er staan momenteel een paar duizend meer vacatures open dan er mensen zijn die naar werk zoeken.’
Snelgroeiende economie
En dat zie je terug in het economische plaatje van de stad. De Nederlandse economie herstelt weer van de coronacrisis, maar het niveau van voor corona hebben de meeste regio’s nog niet weten te halen. De Eindhovense economie daarentegen groeide de afgelopen twee jaar het snelst van heel Nederland. Het gebied stond er in het tweede kwartaal van dit jaar economisch alweer 5 procent beter voor dan in dezelfde periode in 2019, blijkt uit CBS-cijfers. Steenbakkers heeft het gemerkt: ‘Terwijl het overal in het land stil op de weg was, gingen de files hier gewoon door. Machines kun je niet via Zoom bouwen.’
De groei gaat zelfs harder dan de stad aankan, vindt de wethouder. ‘Het gaat zo hard dat er als het ware te weinig badmeesters zijn om zwemlessen te geven. Daardoor moet je een deel van het zwembad sluiten.’ Concreet doelt hij op een tekort aan bijvoorbeeld handhavers en mensen in de zorg. ‘Eén baan erbij in de hightech-sector zorgt voor vijf elders in de keten. Je hebt bijvoorbeeld al snel een extra banketbakker nodig. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het ernstig tekort aan woningen.’
Miljoenen van het Rijk
In 2017 sloot zijn stad een zogeheten regiodeal, waarbij het Rijk eenmalig 130 miljoen euro uitkeerde, mits de regio zelf 240 miljoen euro zou inleggen. Dit mochten Steenbakkers en zijn collega’s uitgeven aan het binnenhalen van talent, het verbeteren van het vestigingsklimaat, zoals het openen van musea en sportfaciliteiten en het versterken van innovaties. De Brainport-regio heeft daarnaast een aanvraag in Den Haag lopen voor structureel 60 miljoen per jaar, in plaats van de eenmalige regiodeal. ‘Dan kunnen we blijven innoveren’, aldus Steenbakkers.
Bij zoiets als fotonica heb je tientallen miljoenen nodig voor je ontwikkeling
Daarnaast vond er afgelopen jaar een Rijksinvestering van 20 miljoen euro plaats in de Eindhovense scaleup Smart Photonics, die in Aziatische handen dreigde te vallen. Het bedrijf werkt aan fotonische chips, die gegevens verwerken met behulp van licht. ‘Bij dit soort technieken heb je tientallen miljoenen nodig voor je ontwikkeling, en dan moet je maar hopen dat er wat uitkomt.’ Kleinere startups probeert Steenbakkers vanuit een jaarlijks potje van 3 miljoen euro te voorzien van opstartkapitaal. ‘Afgelopen week hebben we al zo’n 7 ton aan vijftig startups uit de regio uitgekeerd.’
Ondernemers als rolmodel
Mooie initiatieven, vindt investeerder Lürling. Wel zou de stad volgens hem ook vaker succesvolle ondernemers in de spotlight moeten zetten. Bijvoorbeeld door startup-evenementen te organiseren met als sprekers succesvolle startup-lieden uit de regio. ‘Zij kunnen als rolmodel fungeren voor beginnende ondernemers. We hebben hier veel technici die achter gesloten deuren ondernemen en soms minder in contact staan met de omgeving.’
Ook op het gebied van pitch-vaardigheden valt er nog wat te verbeteren in Eindhoven, aldus de investeerder. ‘Als wij met startups uit de Randstad spreken, hebben die vaak een geweldig verhaal. Vragen we echter naar hun product, dan kunnen ze ons dikwijls niks laten zien. Hier in Eindhoven is het andersom: ondernemers hebben vaak een slecht verhaal, maar kunnen ons precies laten zien wat ze gemaakt hebben.’ Lürling glimlacht: ‘We moeten toe naar de gulden middenweg. Dat proberen we onze startups in ieder geval te leren.’
