Gijsbert Koren begeleidt als oprichter van We Are Stewards al bijna zes jaar ondernemers en investeerders naar steward ownership. Nu nog een niche, maar wel eentje die groeit, zegt hij in een interview met MT/Sprout. ‘Steeds meer ondernemers realiseren zich dat het kapitalisme piept en kraakt. Ze zijn op zoek naar een alternatief.’
Bovendien raken heel wat ondernemers behoorlijk gefrustreerd wanneer het oorspronkelijke doel van hun bedrijf verandert in het bedienen van hebberige aandeelhouders, geeft hij aan. Met steward-ownership kan je op geldbeluste partijen gewoon buitenspel zetten.
Steward ownership vertrekt vanuit het idee dat een bedrijf van zichzelf is. Het financiële eigendom en de zeggenschap zijn van elkaar gescheiden. ‘Je kan dit concept op allerlei manieren vormgeven, en dat maakt het ook wel pionieren. Er is geen hapklaar draaiboek, je bepaalt als ondernemer zelf hoe je het wil.’
Bedien je de aandeelhouders of de missie?
Koren noemt het een ander ‘besturingssysteem’ met stewards die stemrecht hebben en voor het bedrijf zorgen. Even snel cashen op aandelen of een exit-plan is er dus niet meer bij. Over het besteden van de winst zijn vooraf degelijke afspraken gemaakt, die er meestal op neerkomen dat de centen niet in private zakken kunnen verdwijnen.
De winst gaat grotendeels terug naar het bedrijf en wordt gebruikt voor de oorspronkelijke doelstelling, het uitvoeren van de missie. Niemand kan profiteren ten koste van het bedrijf. Dat is uiteindelijk ook goed voor de maatschappij en zelfs de planeet.
Koren ziet overal om zich heen ook steeds meer ondernemers die impact willen maken. ‘Dat is nu de norm aan het worden, maar waarom stappen ze dan in een juridische vorm die uiteindelijk de economische belangen van de aandeelhouders dient?’
Lees ook: Hoe Mark Vletter zijn bedrijf Voys opnieuw inricht voor steward ownership
Het antwoord op die vraag geeft hij ook zelf: ‘Heel lang heeft het bewustzijn geleefd dat aandeelhouders die sturen op winst het bedrijf bij de les houden. Dat die het juiste doen. Vandaag de dag zien we natuurlijk waar het toe leidt, en denken we daar heel anders over.’
Klimaatopwarming, massaontslagen, milieuvervuiling, moderne slavernij, de gapende kloof tussen arm en rijk… de lijst is inmiddels lang. Waarbij we meteen op het eerste misverstand stuiten over steward ownership.
#1 Alleen duurzame bedrijven komen in aanmerking
Het is niet zo dat je duurzaam moet zijn voordat je steward-owned kan worden, zegt Gijsbert Koren. Een voorbeeld hiervan is de Deense brouwer Carlsberg die al meer dan honderd jaar steward-owned is.
‘Hoe duurzaam is Carlsberg nou? Toen de oprichter aan het roer stond, ging dat over een goede werkgever zijn. Bij ondernemers kunnen dus verschillende motivaties leven om hiervoor te kiezen, en dat is nu net de kracht.’
Triodos Bank, bouwbedrijf TBI, het Duitse Bosch, het zijn allemaal bedrijven die al lang bestaan met een vorm van steward ownership.
#2 Je bedrijf kan geen winst maken
‘Wij zeggen dat bedrijven van winstmaximalisatie naar impactmaximalisatie gaan. Maar winst maken is wel degelijk mooi en relevant. We horen dat ook van ondernemers.’
Sterker nog, steward-owned bedrijven blijken niet minder winstgevend dan hun niet-steward-owned concurrenten. Alleen wordt die winst niet uit het bedrijf gehaald, maar gebruikt om te groeien of te doneren.’
#3 Je wordt er als eigenaar of investeerder niet rijk van
Oprichters en investeerders kunnen wel prima vergoed worden, reageert Koren. Alleen gaat dit niet ten koste van het bedrijf. ‘Meestal zit er een maximum op die vergoeding. Vooraf is de afspraak gemaakt met ondernemers en investeerders over wat ze bijdragen en wat daar een goed rendement voor is.’
‘Sommige ondernemers willen er misschien genoeg uithalen voor hun pensioen, anderen willen geld hebben om een nieuw bedrijf te kunnen starten. Dat soort afspraken kun je prima vastleggen, ook met investeerders. Wanneer iedereen voldoende vergoed is, hoeft er verder ook geen geld uit het bedrijf weg te lekken.’
‘Oké, je hebt minder kans om miljardair te worden. De concentratie van vermogen wordt hier niet mee gediend, maar dat vind ik eigenlijk wel een goed idee.’
Lees ook: Waarom Michael van Loenen (Youbedo) geen eigenaar wil zijn van zijn bedrijf
#4 Je bedrijf heeft het moeilijker op de markt
In Denemarken zijn relatief veel steward-owned bedrijven en daar is om die reden het meeste wetenschappelijk onderzoek gedaan naar hun prestaties, weet Koren. Er is onder meer geanalyseerd hoe ze gereageerd hebben op de financiële crisis van 2007-2008.
Wat blijkt? Steward-owned bedrijven hebben minder staatssteun nodig. Ze hebben buffers, omdat ze niet zoveel geld uit het bedrijf trekken in goede tijden. Ze hebben ook minder mensen moeten ontslaan. Daardoor ligt de arbeidsproductiviteit lager, maar ze krijgen er wel loyalere medewerkers voor terug.
‘Er is zelfs de conclusie getrokken dat de dip van de kredietcrisis in Denemarken minder diep is geweest, omdat steward-owned bedrijven minder kosten op de maatschappij afwentelden. Je krijgt dus niet alleen een weerbaarder bedrijf, maar zelfs een weerbaardere economie.’
#5 Je vindt geen financiering met steward ownership
Het afsluiten van leningen is altijd moeilijk, omdat banken nu eenmaal risico-avers zijn, weet Koren. ‘Een bank kan steward ownership wel spannend of gek vinden. Maar als ze in een mooie spreadsheet zien dat er geld achterblijft in het bedrijf en dat niemand kan zeggen dat het eruit moet, dan vinden ze het wel interessant.’
Een steward-owned bedrijf is ook stabieler, geeft hij nog mee. Uit onderzoek blijkt dat het na veertig jaar een zes keer grotere overlevingskans heeft dan een niet-steward-owned bedrijf.
‘Niet iedere investeerder kan of wil investeren op deze manier, dat is waar. Het niet hebben van stemrecht, een beperkt economisch recht, kan investeerders afschrikken. Maar je kan ook investeerders aantrekken die juist willen dat de missie van het bedrijf bewaarheid wordt.’
Koren merkt bij investeerders dan ook steeds meer interesse om in steward ownership te stappen. ‘Ook zij hebben ervaren dat de eigendoms- en investeringsstructuren uit de oude economie ze eerder tegenwerken als op impact willen sturen.’
‘Wanneer een investeerder akkoord is over het principe, dan gaan ze samen met de ondernemer voor die missie. Ze staan niet langer tegenover elkaar aan de onderhandelingstafel. De belangen zijn niet tegengesteld, maar lopen gelijk.’
‘Dat hebben we al meerdere keren meegemaakt in de praktijk en dat was voor mij echt een eyeopener. Als je als ondernemer de missie centraal wil stellen, maakt dat het gesprek met investeerders die dat ook willen juist gemakkelijker.’
#6 Het is niet geschikt voor techbedrijven
Zou een steward-owned Uber of Amazon denkbaar zijn geweest? Koren sprak daar laatst nog over met een investeerder. ‘Ik dacht van niet, omdat het type geld dat daarvoor beschikbaar wordt gesteld een oneindig rendement en een soort exit zoekt.’
De investeerder bleek het niet met hem eens. Hij verwacht dat het wel kan. ‘Het is dus overal al zo helder geworden dat we niet door willen blijven gaan met platforms die vraag en aanbod bij elkaar brengen, maar ondertussen zoveel mogelijk waarde daartussenuit willen knijpen.’
Koren verbaast zich er soms over hoelang techstartups kunnen blijven bestaan zonder operationeel winstgevend te zijn. ‘Startups zijn wel verwend geraakt. Winst maken doet er niet toe, gewoon marktaandeel veroveren. Klantentevredenheid maakt niet uit, zolang ze maar niet om je heen kunnen. We verkopen het bedrijf door en dan gaat de nieuwe eigenaar het wel professioneel doen.’
Een steward-owned bedrijf heeft wel de druk om zo snel mogelijk zelfstandig winst te maken, zegt hij. ‘De rendementen moeten namelijk uit het bedrijf zelf komen. Er is geen exit naar een ander. Steward ownership stuurt bedrijven dus richting gezonde winstgevendheid en dat maakt het risico voor investeerders weer kleiner.’
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op 22 november 2022.
Lees meer over steward ownership en aandeelhouders:
- Vaarwel aandeelhouders, maak plaats voor de stewards
- Aanpakken die miljoenenbonussen die nu betaald worden
- Let als startup op deze 5 zaken bij het zoeken naar investeerders
