Pure intimidatie, uitlokking en oplichting. Zo omschrijft Ton Tollenaar, eigenaar van de Utrechtse computerwinkel Savage Computer Supplies, de mystery shopper die Microsoft op hem af stuurde. “Het was een klant die zich voordeed als iemand met een bijstandsuitkering. Hij had een computer nodig voor het schrijven van sollicitatiebrieven en vroeg naar een model dat in de etalage stond. Die wilde ik wel voor een vriendenprijsje verkopen, maar de software moest er eerst af. Die Windows-versie was namelijk niet voor de verkoop. Uiteindelijk heb ik me door zijn zielige verhaal laten ompraten en de computer inclusief software verkocht.” Een paar weken later werd Tollenaar gebeld door zijn buurman: er stonden drie keurige heren voor de deur van zijn winkel. “Ik ben op maandag altijd gesloten. Meteen ben ik gaan kijken wat er aan de hand was.” De drie bleken een gerechtsdeurwaarder, een vertegenwoordiger van Microsoft en een advocaat te zijn. “Ze beschuldigden me van de verkoop van illegale software. Ik moest een boete van 60.000 euro betalen.”
Financiële regeling
Microsoft controleert jaarlijks zo’n duizend kleinere computerwinkels op illegale software. “Hiervoor gebruiken we verschillende mystery shoppers. Voor zo’n shopper een computer aanschaft, hebben twee anderen de winkel al bezocht en bevestigd dat er illegale software wordt aangeboden”, zegt Goswijn Thijssen, manager License Compliance bij Microsoft. Voor de ruim honderd winkels waar daadwerkelijk illegale software wordt aangetroffen, vraagt Microsoft de rechter toestemming om een inval te doen. Volgens Thijssen was op meerdere computers van Savage Computer Supplies illegale software gevonden en kreeg Tollenaar daarom een boete van 7.500 euro. “Daar kwam 3.100 euro juridische kosten bij. Die 60.000 euro zegt ons niets.” De boete worden berekend op basis van het aantal keer dat Windows en Office illegaal is verkocht, vermenigvuldigd met de inkoopprijs. Thijssen: “Afhankelijk van de omvang van de illegale handel kan dit oplopen tot enkele tonnen.” Omdat niet alle kleine winkeliers dit kunnen betalen, zegt Microsoft een financiële regeling te treffen. “Bij meneer Tollenaar zijn we daarom gezakt naar 6.000 euro.” Tollenaar weigert uit principe te betalen en de zaak sleept zich ondertussen al twee jaar voort. “Microsoft heeft de boete niet uit medelijden laten zakken, maar omdat ze weten dat het niet in orde is wat ze hebben gedaan. Ik heb één keer een fout gemaakt die is ontdekt door uitlokking. De regeling ondertekenen. is voor mij een schuldbekentenis.” Geld voor een advocaat zegt hij niet te hebben. “Ik ben maar een kleine zelfstandige.”
Wraak
De controle op softwareverkopers organiseert Microsoft zelf, invallen bij gebruikers laten ze over aan de Business Software Alliantie (BSA), het samenwerkingsverband van verschillende softwareproducenten. Zij doen enkele invallen per maand, vooral in het midden- en kleinbedrijf. In 2006 was de boete gemiddeld 36.000 euro. Volgens BSA-voorzitter Jacco Brand gebruikt het mkb meer illegale software dan grote bedrijven. “Een ondernemer moet alles zelf regelen, ict en licentiebeheer schieten er nog weleens bij in.” De BSA zegt ondernemingen regelmatig via brieven, media en brancheorganisaties te informeren over geplande acties. Om achter illegaal softwaregebruik te komen, worden openbare Kamer van Koophandel-bestanden gebruikt: het aantal medewerkers wordt vergeleken met het aantal verkochte licenties. Dit is na te zoeken in de databases van softwareproducenten. “Lopen deze aantallen ver uiteen, dan is dat reden voor uitgebreid onderzoek. Daarna kunnen we de voorzieningenrechter inschakelen omdat we een inbreuk op intellectueel eigendom vermoeden”, zegt Brand. Een andere bron is de BSA-kliklijn. “Maar daar zijn we voorzichtiger mee. Vaak worden die tips gegeven uit wraak; een werkgever die het bijvoorbeeld niet kan verkroppen dat een werknemer voor zichzelf is begonnen.” Onterechte invallen komen volgens Brand amper voor. “Onze bewijslast is zo goed dat we er bijna nooit naast zitten.”
Geheimhoudingsverklaringen
Ict-advocaat Chris Ingelse vindt de invallen van BSA in veel gevallen wel onterecht en te ver gaan. “Alleen worden er vaak geheimhoudingsverklaringen getekend waardoor er niets over naar buiten komt.” De deurwaarder, hulpofficier van justitie en software-experts die bij een inval op de stoep staan, hebben een verlof van de voorzieningenrechter om onder meer alle software en dragers in bewaring te nemen. Dat betekent dat ze netwerkcomputers en pc’s mogen meenemen. Ingelse meent dat rechters dit beslagverlof te makkelijk geven. “De rechter toetst niet of een onderneming concreet illegale software gebruikt, maar gaat af op wat de softwarepolitie daarover stelt. Ook kijkt de rechter niet of het bedrijf eerst op dat illegale gebruik is gewezen. Het in beslag nemen van computers is een erg ingrijpende maatregel voor ondernemers, vooral omdat ze vaak niet bewust illegale software gebruiken.” Volgens de advocaat kunnen bedrijven de hoogte van de boete aanvechten, bijvoorbeeld met het argument dat er geen kwade opzet in het spel is. “Maar je holt dan eigenlijk achter de feiten aan.”
Do’s
- Vink niet zomaar akkoord aan bij de licentievoorwaarden van een softwarepakket. Daarmee is een contract ondertekend, zijn de regels overtreden en ben je strafbaar.
- Controleer voor installatie of je daadwerkelijk een licentie voor deze software hebt. De meeste software mag maar op één computer worden geïnstalleerd.
- Vertel je medewerkers dat ze geen eigen software mogen installeren op de pc’s. De ondernemer is namelijk aansprakelijk.
- Op de website van de BSA kunnen ondernemers een risico-alarmtest doen om te zien of er illegale software op een computer staat.
- Bij een inval moeten alle aanschafbewijzen van licenties worden overlegd. Zorg dus dat de administratie in orde is.
Dont’s
- Koop geen illegale software via internet; zestig procent hiervan is besmet met virussen.
- Let op laptops van stagiaires: als daar illegale software op staat, is de ondernemer daarvoor verantwoordelijk.
- Blijf niet alleen tijdens een inval, maar roep de hulp van een collega in. Probeer geluidsopnames te maken en juridische advies in te winnen.
- Bij een inval wordt voor het bepalen van de totale kosten bij de aanschafprijs een schadevergoeding opgeteld. Onderteken die berekening niet direct, maar blijf rustig en onderhandel over wat er is gevonden.
