Deze tekst komt uit het (gratis) e-book Investeren in het mkb, dat werd geschreven door Sparkholder, met medewerking van het Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE), Antea, Benvalor, Capital Waters, EY, Finno, Gerty.co, Leapfunder, PPM Oost, Smart Capital Network en Sprout.
1. Heb nooit haast
Geduld is een schone zaak. Zowel bij het aangaan van participaties als gedurende de participatieperiode is haast een slechte raadgever. Als investeerder werkt de tijd vaak in je voordeel. Als de onderneming in kwestie haast heeft en jij niet leidt dit tot een betere deal. Heb nooit haast met exits. Participeren in bedrijven is een lange termijn-bezigheid. Bij een korte termijn-horizon kun je je beter beperken tot beleggen op de beurs;
2. Bij twijfel niet inhalen
Als je twijfelt moet je afzien van de investering. Laat je onderbuikgevoel de doorslag geven, hoezeer de cijfers of externe adviseurs je ook zeggen het wel te moeten doen. Andersom: als je onderbuikgevoel je zegt het wel te moeten doen, maar het due diligence-onderzoek geeft anders aan, zie er dan vanaf;
3. Wees niet te gretig
Ik zie veel investeerders transacties doen omdat ze zo nodig een deal willen doen. Pas hiervoor op. Doe alleen deals waar je 100 procent achter staat en niet omdat je al een tijdje droog staat;
4. Liefde maakt blind
Doe altijd due diligence-onderzoek. Ik zie veel informals investeren zonder serieus onderzoek te doen. Het is altijd zaak anderen naar het bedrijf in kwestie te laten kijken. Je kunt zelf verblind raken en beïnvloed worden door het enthousiasme van de ondernemer. Het is dan goed objectieve buitenstanders te raadplegen en te vragen de diepte in te duiken (o.a. accountants, juristen en fiscalisten);
5. Houd tegengestelde belangen in het achterhoofd
Verlies nooit uit het oog dat de ondernemer in kwestie altijd andere belangen heeft dan de investeerder. De ondernemer heeft er belang bij om de investeerder aan boord te halen en heeft de natuurlijke neiging om zaken positiever voor te stellen dan ze zijn en problemen te bagatelliseren. Ook op het gebied van waardering speelt deze tegenstelling. De ondernemer wil een zo hoog mogelijke waardering om daarmee een zo beperkt mogelijke verwatering te hebben. Als investeerder wil je een zo laag mogelijke instapwaardering en een zo groot mogelijk belang;
6. Rendement begint bij een goede inkoop
Ondernemers komen vaak met mooie waarderingsrapporten aanzetten van deskundigen. Gooi deze onmiddellijk in de prullenbak. Deze gaan bijna altijd uit van de zogenaamde Discounted Cash Flow-methode (DCF). Als je hier intrapt en op deze waardering instapt maak je nooit rendement. Immers, deze methode maakt de prognoses van het bedrijf contant. Met andere woorden, als de prognoses uitkomen heb je er al voor betaald. Bovendien heb ik in 25 jaar zelden ondernemingen gezien die beter presteren dan vooraf voorspeld door de ondernemer. De prognoses van de ondernemer en zijn corporate finance adviseur zijn bijna altijd te rooskleurig (zie ook punt 5);
7. Pay-for-performance
Als prognoses wel uitkomen of als er sprake is van overperformance, beloon de ondernemer daar dan ook voor. Mocht je er met de ondernemer of diens adviseur niet uitkomen wat betreft waardering, denk dan aan variabele constructies als een earn-out, opties of agiolening (waarbij een lening bij het behalen van een bepaalde performance wordt omgezet in agio op de aandelen van de investeerder, zonder dat dit leidt tot een groter belang) om het gat tussen vraag en aanbod te overbruggen;
8. Zorg voor spreiding
Leg niet al je eieren in 1 mandje. Spreiding is cruciaal. Probeer het bedrag dat je beschikbaar hebt om te investeren te spreiden over zo’n 10 investeringen. Als de investeringsbedragen daarmee te klein worden, overweeg dan niet rechtstreeks te investeren in mkb-bedrijven, maar doe dit via een fonds als Antea. Op de site van de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen vind je meerdere van dit soort mkb-participatiefondsen. Voordeel van dergelijke investeerders is, naast spreiding en hun professionaliteit, dat zij in sommige gevallen gebruik kunnen maken van de Regeling Groeifaciliteit van de RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland), waarmee 50 procent van het risico van de investering door de overheid wordt afgedekt.
9. Houd de exit in eigen hand
Zorg dat wanneer je tot verkoop wilt overgaan, dat je niet geblokkeerd wordt door de ondernemer. De ondernemer zal bij aanvang altijd roepen dat hij ook een horizon van 5 tot 7 jaar heeft en op termijn met de investeerder wil meeverkopen. Hij zal sociaal wenselijk gedrag vertonen om de investeerder niet af te schrikken. Vaak is hem dit door zijn adviseur ingefluisterd. In de praktijk valt die medewerking aan een exit vaak tegen, waardoor de ondernemer vaak de enige gegadigde is voor het belang van de investeerder.
Strategische partijen hebben vaak alleen maar interesse in een 100 procent-belang en niet in een deelbelang. Dit zal leiden tot een waardedrukkend effect voor het aandelenbelang van de investeerder. Voorkom dit door een zogenaamde drag-along-clausule met de ondernemer overeen te komen welke inhoudt dat wanneer een gegadigde 100 procent van de aandelen wil kopen voor waarde X, en jij wilt tegen die prijs verkopen, dat de de ondernemer dan de keuze heeft: of jou uitkopen tegen prijs X, of meeverkopen tegen prijs X. Een dergelijke drag-along clausule is standaard bij professionele investeerders;
10. Management, management en management
Er zijn drie dingen belangrijk bij investeren in het mkb: management, management en management. Iedereen zegt en erkent dat dit belangrijk is, maar besteedt hier in het due diligence-onderzoek (te) weinig aandacht aan. Voorkom dit en doe uitgebreid onderzoek naar het verleden van een manager/ondernemer. Historisch presteren zegt het meest over toekomstig presteren.
Iemand met 12 ambachten en 13 ongelukken zal bij de volgende case niet ineens een briljante performance laten zien. Duik in het CV, check de achtergronden en doe mogelijk zelfs een assessment door een deskundige. Bij Antea is dit laatste inmiddels een standaardonderdeel van onze due diligence.
Lees ook de vorige twee afleveringen uit deze reeks:
Iedereen een angel-investeerder
Investeren in het mkb: doe Amerikaans
