Internet veranderde hoe we winkelen en reizen, en nu ook de manier waarop we dingen maken. In ‘Smart Industry’ komt het samen.
1. Smart Industry, wat is dat eigenlijk?
De term ‘Smart Industry’ is bedacht door onderzoeksinstituut TNO en werkgeversorganisatie FME. Het concept is geïnspireerd door de ontwikkelingen rond het Duitse ‘Industry 4.0’. Bij beide begrippen draait het om hoe ICT kan worden toegepast om de maakindustrie te verbeteren, zegt Arnold Stokking, managing director TNO Industrie. ‘Alleen is het begrip ‘Industry 4.0’ beperkter dan ‘Smart Industry’. In Duitsland kijken ze hoe bedrijven met ICT beter kunnen samenwerken binnen een bepaalde keten. Wij gaan er vanuit dat productie steeds meer in los-vaste samenwerkingsverbanden plaatsvindt.’ Door gebruik te maken van Big Data, bijvoorbeeld, van het Internet of Everything – waarin alles en iedereen met elkaar verbonden is – van 3D-printing, van robotisering, kunstmatige intelligentie en cloud computing zou een Smart Industry in Nederland kunnen ontstaan.
2. Hoe ingrijpend is Smart Industry?
Zeer. Doordat in netwerkverband wordt geïnnoveerd en kennis via platforms wordt uitgewisseld, kan zeer snel worden geschakeld en zijn er 'explosies' aan nieuwe toepassingen mogelijk, voorspelt Stokking. De veranderingen grijpen in op alle fasen van de productie: van ontwerp en assemblage tot after Sales aan toe. Niet alleen kunnen productieprocessen efficiënter worden ingericht en wordt het makkelijker klantspecifieke, op maat gemaakte producten te fabriceren, ook ontstaan nieuwe verdienmodellen en dus nieuwe kansen.
Lampen verhuren
Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat productiebedrijven straks (ook) diensten verkopen en/of een ‘pay per use’-model hanteren. Voorbeeld: Philips verkoopt straks geen lampen meer, maar verhuurt ze, waarbij de gebruiker alleen betaalt voor gebruik van licht. Of het leidt tot bedrijven die op afstand onderhoud uitvoeren, eventueel volautomatisch. Mogelijk verrijzen bedrijven met geheel nieuwe businessmodellen, zoals ontwerpmarktplaatsen op internet.
3. Welke kansen brengt Smart Industry?
Kansen in overvloed, zegt Stokking. Ongeacht de bedrijfsstrategie draagt een Smart Industry-aanpak volgens hem hoe dan ook bij aan succes – of een bedrijf nu streeft naar de beste producten, de laagste kosten, of een intensieve band met klanten. ‘Wil je als een bedrijf een product hero zijn, dan kun je streven naar een foutloos productieproces, zonder afvalmateriaal (zero defects, zero scrap), naar 100 procent uptime of met behulp van feedbackloops van en naar klanten proberen perfecte producten te fabriceren.
Trends ontdekken
Streef je naar de laagst mogelijke kosten, dan kun je de samenwerking in de keten optimaliseren, de arbeidsproductiviteit enorm verhogen en het productieproces stroomlijnen. Maar als je strategie 'customer intimacy' is, zul je zien dat je veel beter kunt contact leggen en onderhouden met klanten, dat je met Big Data analyses kunt maken, dat je trends kunt ontdekken in het gedrag van je klanten – en dat je daar op kunt inspelen natuurlijk, zoals Zara doet door de kleding in luttele weken aan te passen op basis van de veranderende wensen van klanten, zodat het aanbod in de winkel altijd is afgestemd op hun wensen.’
Smart worden
Vooral de hightech-, chemie- en agro-foodsectoren lenen zich ervoor om te worden omgevormd tot een Smart Industry, volgens het consortium dat de Nederlandse Smart Industry wil bevorderen – initiatiefnemer FME, onderzoeksinstituut TNO, VNO-NCW, de Kamers van Koophandel, het ministerie van Economische Zaken en (sinds dit jaar) de vijf Regionale Ontwikkel Organisaties. Maar niet alleen die sectoren moeten aan de bak, zegt Ineke Dezentjé, voorzitter van FME en van het Team Smart Industry: ‘Elke sector wordt beïnvloed door de digitalisering en kan dus smart worden.’
4. Zijn er ook bedreigingen?
Toch wel. Vernieuwing leidt tot vernietiging van banen en van bepaalde functies, zeker als het zo snel gaat als met de Smart Industry. Keynes waarschuwde al in 1930 voor ‘technologische werkloosheid’ als sneller nieuwe mogelijkheden worden ontdekt om menselijke arbeid te vervangen door machines dan dat er nieuwe toepassingen voor menselijke arbeid wordt gevonden. Volgens Deloitte-onderzoek bedreigt verdergaande automatisering zelfs 2 tot 3 miljoen banen in de komende 10 tot 20 jaar, een derde van het huidige aantal. Vooral banen op mbo-niveau, zoals receptionistes, typistes en medisch secretaresses, zitten in de gevarenzone.
.jpg)
Robots inzetten
Maar ook accountants en andere hoogopgeleiden zijn hun arbeidszame leven niet zeker. In de Deense tv-serie ‘Real Humans’ zien we nu al robots die bijvoorbeeld in de bouw worden ingezet voor 'dangerous, dull, dirty work’ (de zogeheten 3 D’s) of dienstdoen als bus- of taxichauffeur, maar ook intelligente robots die verantwoordelijker en veeleisender werk kunnen verrichten, en hele fabrieken bemannen, met slechts een enkele menselijke opzichter.
5. Moet de industrie dan wel ‘smart’ worden?
Jazeker, zegt FME-voorzitter Ineke Dezentjé, al was het maar omdat binnen 4 jaar een extra groei van het BBP van 1 procent mogelijk is. We moeten ook wel, zegt Stokking: ‘Zonder slimme automatisering en robots verdwijnt de industrie straks uit Nederland.’ En dat zou een ramp zijn voor onze welvaart. De export is immers grotendeels afhankelijk van onze industriële productie. Verder kent Nederland veel dienstverlening vanwege de industrie. Denk aan: logistiek, financieel en juridisch advies, toeleveranciers, uitzendwerk. Naarmate maakbedrijven slimmer worden, kunnen ze beter concurreren met lagelonenlanden en ontstaat weer ruimte voor economische groei.
Extra werk
En naast verdwijnende banen zorgt Smart Industry ook voor nieuw werk. Oud-secretaris van Financiën Willem Vermeend, een van de voorvechters van de Smart Industry, schreef onlangs in de Volkskrant: ‘In het verleden hebben we veel van dit werk geoutsourced naar het buitenland, dat halen we met robottechnologie weer terug en dat zorgt in Nederland voor extra werkgelegenheid.’
Ander type manager
Wat voor banen erbij komen? Het zal eerder gaan om functies voor hoogopgeleiden dan voor middelbaar of laagopgeleiden, zoveel lijkt zeker, en eerder om werk waarvoor typisch menselijke, moeilijk weg te automatiseren vaardigheden nodig zijn, zoals creativiteit, empathie, passie en communicatief vermogen. Dezentjé verwacht meer data-analisten, hard- en software-ontwerpers voor robots. ‘En ook een ander type managers, die goed in staat zijn hun bedrijf aan te passen aan snel veranderende omstandigheden.’
6. Gaat Nederland zich op tijd aanpassen?
Hoewel de voordelen evident zijn, zeker is het niet dat de Nederlandse productiebedrijven en masse Smart Industry omhelzen. Nederland heeft op zich wel een gunstige uitgangspositie, lezen we in de Actieagenda Smart Industry van het consortium. De Nederlandse economie is sterk, innovatief, en zo gemengd dat de zo belangrijke kruisbestuiving tussen sectoren kan plaatsvinden. Bovendien zijn Nederlandse bedrijven gewend om samen te werken. Tot slot beschikt Nederland ook nog eens over een hoogwaardige ICT-infrastructuur.
Schamele positie
‘Schokkend laag’ is daarentegen volgens Stokking de bereidheid van het Nederlandse bedrijfsleven om snel te innoveren. Zo staat Nederland op een schamele 21e positie in het Global Information Technology report van 2014 van het World Economic Forum, een positie die erop wijst dat het bedrijfsleven matig presteert als het erom gaat nieuwe technologieën in te zetten.
Cultuurverschillen
Nog een drempel die genomen moet worden: de cultuurverschillen tussen de virtueel ingestelde wereld van de ICT en de ‘fysieke’ wereld van de maakindustrie. ‘Die cultuurverschillen zijn aanzienlijk’, weet Stokking. ‘Terwijl die twee werelden juist nauw moeten samenwerken, als de Nederlandse Smart Industry werkelijk wil meetellen in de wereld.’
7. Hoe kan het beter met Smart Industry?
Met actie! In de Actieagenda Smart Industry uit november 2014 valt te lezen dat tientallen organisaties zich hebben verenigd om bedrijven over te halen de Smart Industry te omarmen. Momenteel heeft volgens een onderzoek van de Kamers van Koophandel 15 procent van de ondernemers wel eens van het begrip ‘Smart Industry’ gehoord en is 14 procent volop actief om smart te worden.
Voorbeeld voor de rest
Het is de bedoeling dat het percentage bedrijven dat bekend is met de Smart Industry in 2018 stijgt naar 80 procent en het percentage bedrijven dat in de dagelijkse praktijk ermee in de weer is stijgt naar 40 procent. ‘En we hopen dat deze bedrijven als inspirerend voorbeeld gaan gelden voor de rest’, aldus Stokking. En zo moet Nederland tegen 2018 zijn gestegen naar een positie in de top-15 van het Global Information Technology report van het WEF.
Proeftuinen
Diverse overheden en bedrijven hebben geld beschikbaar gesteld om deze doelen te bereiken. Het bedrag loopt nu al op tot rond de 60 miljoen euro. Het actieprogramma is nauw verweven met het topsectorenbeleid, er zijn voorlichtingsbijeenkomsten, er zijn 'field labs' (proeftuinen waarin bedrijfsleven en kennisinstellingen samenwerken), er zijn programma’s om het onderwijs af te stemmen op de behoeften van de Smart Industry, er wordt gewerkt aan vraagstukken op het gebied van het beheer en delen van data, veiligheid en er worden standaarden ontwikkeld voor de uitwisseling van data.
Het kan al
Smart Industry is dus zeker géén toekomstmuziek, benadrukt Stokking. ‘Er zijn allerlei regionale kennissessies en andere initiatieven waarvoor ondernemers zich nu al kunnen aanmelden. De field labs staan open voor iedereen die met andere bedrijven wil mee-innoveren of aansluiting zoekt bij het onderwijs. De Nederlandse Smart Industry komt nu van de grond – en iedere ondernemer kan vandaag al instappen.’
Dit artikel is onderdeel van het dossier Made in NL. Bij MT vinden we dat Nederland trotser mag zijn op zijn maakbedrijven. Met Made in NL wil MT de kennisdeling binnen én over de sector bevorderen en maakbedrijven een podium bieden. Opdat we terecht trots zijn op de hidden champions van de maakindustrie.
Lees ook:
- De maakindustrie leeft: dit is de top-100 van 2015
- Het Maakindustrie-100 Event: gelukkig hebben we de foto's nog…
- De 3 grootste veranderingen die de 3D-printer in gang heeft gezet
Foto's via: Flickr.com
De huidige printeditie van Management Team heeft 'de maakindustrie' als thema. Ben je nog geen abonnee? Vraag de huidige editie dan aan als gratis proefnummer.
