Gerald Schotman (Shell/NAM): ‘Niet alles wat kan, is ook zinvol’

Een interview met Gerald Schotman, cto van Shell en topman van de NAM. 'Innovatie is alleen zinvol als het een doel dient.'

Een enthousiast verteller is hij, en iemand die nadrukkelijk een open blik heeft voor zaken die buiten Shell gebeuren, maar die Shell wel kunnen helpen. Gerald Schotman, chief technology officer van Shell en sinds oktober directeur van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), is niet voor niets uitgeroepen tot Innovator of the Year 2014. Lees ook het nieuwsbericht over zijn verkiezing:

• Gerald Schotman (Shell/NAM) is Innovator of the Year 2014
  

Noodzaak door groeiende vraag

Innovatie, voor Gerald Schotman is het vanzelfsprekend. Het is noodzaak om aan de groeiende vraag naar energie te voldoen. In 2020 zal de vraag naar energie verdubbeld zijn door de groei van de bevolking en de groei van de welvaart. In groeimarkten gaat het om beschikbaarheid, betaalbaarheid en leveringszekerheid. In de volwassen markten spelen andere zaken een rol: veiligheid, kostenbeheersing en duurzame winning. Maar ook in groeimarkten zijn klimaateffecten een belangrijke factor, stelt Schotman. Zoals in China. 'Ik was daar in een hotel op de 20e verdieping. Ik deed de gordijnen open. Een en al mist. Je zag niets door de smog. Dat vraagt om innovaties om verstandiger met energie om te gaan.'

Ambitie

Schotman (1961) heeft van jongs af aan al de ambitie om met behulp van techniek maatschappelijke verandering te bewerkstelligen. Niet voor niets noemt hij ingenieur Cornelis Lely (1854-1929), de man die de Afsluitdijk ontwierp en de Zuiderzee inpolderde tot IJsselmeer, als zijn voorbeeld. De maatschappelijk gedreven motieven van Lely om de mensen veiligheid te bieden, zijn een grote inspiratiebron voor Schotman. Hij studeerde civiele techniek aan de TU Delft en werkte sinds 1985 bij Shell.

Budget ruim een miljard

In 2009 werd Schotman chief technology officer, nadat hij een reeks andere functies had vervuld, zoals gebruikelijk binnen Shell, waaronder die van strategiedirecteur exploratie & productie. Tot 1 januari is hij nog cto, daarna is hij fulltime directeur van de NAM, een 50/50 joint venture van Shell en ExxonMobil. Zijn budget bij Shell oversteeg het miljard. Maar de kracht van innovatie zit hem niet in alleen kennis of geld, zegt hij. Het is de combinatie van elementen, met als uitgangspunt het idee dat een innovatie waarde moet toevoegen. 'Innovatie is nieuw denken dat waarde creëert.' Waarde toevoegen kan op allerlei manieren, zegt Schotman. Het begint met de juiste keuzes maken. 'Zinvol innoveren is ook kiezen wat je wel en wat je niet gaat doen, zodat je middelen kunt inzetten op de plek waar ze uiteindelijk de meeste waarde creëren.' Je moet daarom van tevoren vaststellen of de technologie waaraan je gaat werken ‘breakthrough’ of in ieder geval ‘enabling’ is, benadrukt Schotman.

Niet blijven sleutelen

Vervolgens is het zaak om te redeneren vanuit de uitkomst: 'Wat is het nut, wat voor waarde voegt het toe? Je moet dus van rechts naar links werken in plaats van beginnen bij wat er allemaal kan. Niet alles wat kan, is ook zinvol bij het oplossen van het probleem waar je voor staat.' Dat betekent ook dat je voor zinvol innoveren niet altijd bezig moet blijven met het sleutelen aan de elementen die je gebruikt. Techneuten hebben nogal eens de neiging om de dingen waar ze mee bezig zijn te blijven perfectioneren. Dat gaat ten koste van de snelheid. Op een bepaald punt is iets voldoende uitontwikkeld om naar de markt te gaan, vindt Schotman. Dan prevaleert voor hem snelheid boven perfectie.

Snelheid door partnerships

Snelheid bereik je door partnerships aan te gaan met andere bedrijven die een technologie hebben waar je gebruik van kunt maken. In plaats van per se alles zelf te willen uitvinden, kan technologie delen een betere en vooral snellere oplossing zijn. 'Ik kijk veel naar andere industrieën en wat daar gebeurt. Je moet altijd kijken of daar iets is wat ook voor jou waarde kan toevoegen. Grote kans dat je blij verrast wordt door wat je elders tegenkomt.'

3D dankzij game-industrie

Zo'n verrassing is de samenwerking met de game-industrie. 'De manier waarop game-ontwikkelaars 3D zichtbaar maken konden wij toepassen om de data van een olieveld te visualiseren. Onze mensen konden in een 3D-projectie door het veld wandelen en de toestand van het veld veel beter beoordelen. Dat heeft voordelen bij de exploratie en het benutten van het olieveld.'

Glasvezel voor meer inzicht

En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te vinden. 'We gebruiken glasvezel om inzicht te krijgen in wat er in een boorput gebeurt. Glasvezel transporteert data, maar wij gebruiken het ook als een sensor. Bewegingen in een boorput die de glasvezelkabel raken, worden doorgegeven in de vorm van geluid. Aan de hand van dat geluid weten wij wat er aan de hand is. Schuift de aarde, stroomt er vloeistof langs, dat soort dingen. Dat kunnen we snel en efficiënt te weten komen door glasvezel toe te passen op een andere manier dan we gewend zijn. Gewoon intelligent en onconventioneel nadenken.'

Beide partijen profiteren

Bij zulke samenwerkingen zijn alle partijen gebaat. Shell kan profiteren van de inbreng van anderen, maar ook andersom. 'We werken samen met een fabrikant van MRI-scanners. Samen zoeken we naar de inzet van big data. Wij voor een olieveld, zij voor patiëntgegevens. Onze algoritmen bleken verfijnder dan die van hen, en nu gebruiken zij die van ons om hun patiëntgegevens beter te kunnen analyseren.' Big data is volgens Schotman nuttig om data te kunnen omzetten in bruikbare informatiesets. En die informatie is weer nodig om sneller gefundeerde beslissingen te kunnen nemen. Hoe beter de informatie is, hoe beter het besluit.

Naar elkaar luisteren

Innovatie is ook gebaat bij de samenstelling van de groepen mensen die werken aan nieuwe projecten. 'Diversiteit is heel belangrijk. Ik streef naar een brede samenstelling van teams. Mensen hoeven het niet met elkaar eens te zijn, maar ze moeten wel naar elkaar luisteren en met elkaar samenwerken. Ik geef ze de ruimte om te werken aan wat we nodig hebben.’

Snelheid

Snelheid is een belangrijk punt in de visie van Schotman. Hij blijft er op terugkomen, en draagt dat ook uit naar zijn mensen. Snelheid lijkt zich op het eerste gezicht moeilijk te verdragen met de corporate moloch die Shell is. Maar dat is grotendeels schijn. Innovatie binnen een groot conglomeraat kan heel goed, als het op de juiste manier wordt aangestuurd. Maar er zijn natuurlijk voor- en nadelen, en Schotman benoemt die zonder aarzelen: 'Ja, innovatie verloopt wat trager bij grote bedrijven. En er is minder vanzelfsprekend sprake van entrepreneurschap. Meer bureaucratie en reputatiemanagement speelt een rol', zegt Schotman. Maar voordelen zijn er natuurlijk ook: 'Met veel mensen worden alle kanten van een project goed belicht en goed doordacht. Dan kan in een kleine start-up nog wel eens onvoldoende gebeuren. Ook zijn de kleintjes soms te optimistisch over de dingen waar ze mee bezig zijn.'

Klein denken door groot te zijn

De grootste uitdaging voor een grote corporate zit in de partnering, vindt Schotman. Welke partners kies je die aanvullen wat je intern mist? De uitdaging ligt dus juist extern en niet intern, vindt Schotman. Het belangrijkst is volgens Schotman dat je door groot te zijn ook klein kunt denken. Dat klinkt paradoxaal, maar het gaat erom dat je als grote partij kleine clubjes kan aanmoedigen, stimuleren en bijsturen, zowel intern als extern. 'Dat hebben we als Shell in het verleden te weinig uitgebuit. Daarom is het ook belangrijk om ook de manier waarop we innoveren te blijven innoveren.'

De 5 S'en van Schotman

De visie van Gerald Schotman op innovatie laat zich samenvatten in vijf kernbegrippen. Allemaal beginnen ze een s, dit zijn de 5 S'en van Schotman:

• Segmentatie – eerst keuzes maken over waar je aan begint.
• Snelheid boven perfectionisme – als iets goed genoeg is, dan niet verder sleutelen, maar naar de markt.
• Selectief partneren – kijk van wie je wat kan leren. Dat is wederzijds.
• Systeemdenken – wat je doet, moet passen in het geheel van het doel waar je aan werkt.
• Scherpte – durf te stoppen als je merkt dat iets geen waarde meer toevoegt.

Meer over de Innovator of the Year 2014:

• De vijf genomineerden voor 2014
  
• De longlist van 25 kanshebbers
  
• Gerald Schotman over open innovatie en tech-hotspots