Een paar jaar geleden meldden zich twee ondernemers bij mij. Ze hadden een tooltje ontwikkeld waarvan ze dachten dat het goed bij ons zou passen, en ze waren geïnteresseerd in samenwerking. Dat tooltje zat inderdaad slim en goed in elkaar, en was een mooie aanvulling op ons aanbod. Bovendien hadden ze hun voorstel prima doordacht.
Bij één van de twee had ik wel een wat onbestemd gevoel. Ik kon het niet helemaal uitleggen, maar het zat een beetje in de hoek ‘opportunistische gladde prater’.
Geef dan argumenten
We hadden een korte ontmoeting waar ook mijn vrouw bij aanwezig was. Die zei direct na afloop: ‘Niet doen Bas, dit voelt niet goed.’
Ik schoot meteen in de rol van de zakelijke ceo: ‘Wát voelt er niet goed? Geef argumenten dan.’ Het vreemde was dat ik zelf ook een vaag jeukje in mijn hoofd had. Het lukte ons alleen niet om dat gevoel te verklaren. Sterker nog: de ratio was alleen maar heel positief. En zou ik het dan niet doen, omdat iemand mijn type niet lijkt? Dat zou toch ook bijzonder zijn.
We zijn met deze mannen in zee gegaan.
Lees ook: Sommige ceo’s zijn terminaal serieus bezig met hun vak
Na een week of vier bleek het geen gelukkige match. De ondernemers pasten voor geen meter bij onze bedrijfscultuur, en het tooltje was niet zo mooi als het leek. Binnen twee maanden hebben we afscheid genomen. Waar die mannen overigens ook blij mee waren.
Nu kun je denken: ‘Ja, Van der Veldt, dan had je toch beter je huiswerk moeten doen.’ Maar geloof me, dat hadden we grondig gedaan. Punt is dat ik alleen gefocust had op de ratio. Het gevoel had ik weggedrukt, omdat ik het niet kon verklaren.
En precies dát is niet slim. Ik heb in mijn loopbaan veel fouten gemaakt, en een hoop ervan hebben hiermee te maken.
Fixatie op logica
De Duitse psycholoog Gerd Gigerenzer doet al jaren onderzoek naar dit fenomeen. Hij constateert twee dingen. Eén: onder tijdsdruk neem je betere beslissingen op basis van je intuïtie dan op basis van je ratio. Twee: In het bedrijfsleven rust een soort taboe op dit onderwerp.
In een interview in de Volkskrant zegt hij: ‘Veel grote bedrijven hebben een fixatie op logica en cijfers, daar is intuïtie verdacht.’ Dat verklaart volgens hem waarom de helft van de ceo’s wél beslissingen neemt op basis van gevoel, maar daar niet openlijk voor uitkomt. De ratio wordt er later bijgehaald. Of ingevlogen met dure consultants.
Lees ook: Bas van der Veldt: ‘Als ik onvoldoende kritiek krijg word ik gewoon een lul’
Spreek het uit
En dat terwijl gevoel zó’n krachtig instrument is. Ken je de Netflix special Sacrifice van de illusionist Derren Brown? Hierin onderzoekt Brown of het mogelijk is om een racistische Amerikaan zijn leven te laten geven voor een Mexicaan. Sleutelmoment: als hij de twee mannen een paar minuten tegenover elkaar zet, en elkaar in de ogen laat kijken. Dan breekt de Amerikaan.
Goed. Je gevoel moet je dus niet negeren, ook al heb je er nog geen woorden voor.
Maar wat moet je er dan wél mee doen? Dat leerde ik van onze Afas-oprichter Piet Mars. Hij zei: als iets niet goed voelt, en je kunt nog niet verklaren waarom, benoem dát dan.
Zeg gewoon: ‘Joh, ik weet niet wat het is, maar dit voelt niet goed.’ Als ik dat had gezegd tegen de mannen van het tooltje uit het begin van dit verhaal, hadden we waarschijnlijk een heel ander gesprek gehad. En had ik misschien wel een betere beslissing genomen.
Een andere les van Piet was: wacht niet met het uitspreken van je gevoel. Dat is niet gemakkelijk, maar dan ligt de bal wel waar hij hoort. Je neemt het niet mee naar huis, en je hoeft er niet van wakker te liggen.
Lees ook: Leiderschap is geen democratie
Op lopen vreten
Jaren geleden had ik een gesprek met een manager die me vertelde dat ze ergens enorm last van had. Ik vroeg haar wat dat dan was. Bleek dat ik drie weken daarvoor iets in een vergadering had gezegd, dat zij als onprettig had ervaren.
Eerlijk? Ik kon het me niet eens meer herinneren. Maar zij had er zich al die weken over op lopen vreten.
Heel herkenbaar. Want hoe gaan die dingen? Je ergert je aan een uitspraak of een actie, en die ander is zich van geen kwaad bewust. Die doet in de tijd erna nog een paar dingen in diezelfde lijn, en voor je het weet heb jij je algehele oordeel al klaar: diegene is gewoon een eikel. Zo heb je de situatie voor jezelf en die ander behoorlijk ingewikkeld gemaakt.
Het is de moeite waard om het anders te doen. Experimenteer er maar eens mee. Ook met de woorden die je gebruikt. Je zult merken: de taal van je ratio leidt tot afstandelijkheid, en uiteindelijk mis je je doel. En zodra je vanuit je hart en gevoel gaat praten, ontstaat er verbinding en komt er een écht gesprek tot stand.
