Het leiderschap van Sigrid Kaag (foto boven) ligt onder vuur. Ze hield zich dagenlang stil na de onthulling afgelopen weekend dat een belangrijke partijstrateeg van D66 over de schreef was gegaan. Pas op donderdag kwam ze met een reactie en ging ze door het stof. Al zijn er nog steeds vragen over wanneer ze wist van het grensoverschrijdend gedrag.
Kaag is geen uitzondering. Niet alleen politici vinden het lastig om hun ongelijk toe te geven. Eigenlijk hebben we daar allemaal last van, zegt de Amerikaanse organisatiepsycholoog Adam Grant. ‘Je wordt geconfronteerd met het feit dat je het al die tijd verkeerd hebt gezien. Dat je in iets hebt geloofd wat niet waar is. Daar schamen we ons voor.’
Grant wijdde een compleet boek aan het toegeven van fouten en aan de vraag waarom we dat zo moeilijk vinden: Think Again: The Power of Knowing What You Don’t Know.
Goocheltrucs
Grant geldt als een autoriteit als het gaat om samenwerken, onderhandelen en netwerken binnen organisaties. Hij werd al op zijn 28ste hoogleraar, zijn twee eerdere boeken werden bestsellers. Tegenwoordig doet hij onderzoek en geeft hij les aan de Warton School of the University of Pennsylvania.
Opmerkelijk detail: tijdens zijn colleges gebruikt hij regelmatig goocheltrucs om dingen uit te leggen. Zijn studenten lopen, onder andere daarom, met hem weg.
Fout toegeven werkt bevrijdend
‘Toegeven dat je fout zit, voelt persoonlijk’, zegt Grant in het academische tijdschrift Behavioral Scientist. ‘Maar het kan ook bevrijdend zijn. Alsof er een last van je schouders valt, zoals wanneer je een leugen opbiecht. Maar behalve dat is het heel erg waardevol. Als je niet langer hoeft te bewijzen dat je gelijk hebt, sta je open om iets nieuws te leren. Daardoor kun je de wereld om je heen beter begrijpen.’
Grant noemt zijn boek een uitnodiging om kennis en opinies die niet langer nuttig zijn los te laten. Haal je zelfvertrouwen vooral uit je flexibiliteit, niet uit het feit of je altijd zo consistent bent.’
Lessen van een Nobelprijswinaar
Klinkt makkelijker gezegd dan gedaan. Grant zegt dat hij zelf veel heeft gehad aan de inzichten van Daniel Kahneman, de Israëlische Nobelprijswinnaar. Die maakte in zijn vele publicaties korte metten met het idee dat mensen rationeel opereren en bij voorkeur alleen in hun eigen voordeel handelen.
Kahneman geldt als een pionier op het terrein van de gedragseconomie. Volgens hem verliezen veel mensen het zicht op de werkelijkheid door een te groot zelfvertrouwen. Afgaan op je gevoel raadt hij sterk af. Uit onderzoek blijkt namelijk dat die gevoelens notoir onbetrouwbaar zijn.
‘Kahneman maakt het onderscheid tussen “iets fout hebben” en “iets fout gehad hebben”. Hij vindt dat je steeds opnieuw over zaken moet nadenken’, zegt Grant. ‘Dat voortdurend overdenken heb ik onderdeel van mijn routine gemaakt.’ Natuurlijk gingen daar in zijn geval ook pijnlijke ervaringen aan vooraf.
Kritisch op eigen aannames
Als student was hij bijvoorbeeld betrokken bij een van de voorlopers van Facebook. Hun initiatief slaagde niet, dat van Facebook (opgericht door medestudenten) wel. ‘Ik heb me later gerealiseerd dat het niet bij me opgekomen was dat ik ook ondernemer had kunnen worden. Dat ik de potentie van wat we deden nooit heb gezien. Daardoor ben ik een stuk kritischer naar mijn eigen aannames en ideeën gaan kijken.’
Later miste Grant de boot bij de start van Warby Parker, tegenwoordig een grote speler op de Amerikaanse online markt voor brillen. Een van de oprichters zat bij hem in de collegezaal. ‘Maar ik zag de potentie niet. Niet in het idee, en niet in de initiatiefnemers.’
Achteraf is het altijd makkelijk praten. ‘Ik vond dat ze er bijvoorbeeld belachelijk lang over deden om een back up plan te maken. Dat ze eindeloos deden over het bedenken van een naam. Nu denk ik, ze waren helemaal geen uitstellers. Ze wilden het gewoon in één keer goed doen. Als ik terug kijk is het helder. Maar op het moment zelf is het moeilijk te zien.’
Intellectuele nederigheid
‘Er zijn altijd mensen die ons denken uitdagen’, zegt Grant. ‘Wat ik te vaak gedaan heb is hun ideeën afschieten. Of ik liet de kans lopen om mee te doen. Alleen omdat ik het niet met ze eens was. Wat ik daarvan geleerd heb is om dat soort situaties als een kans te bekijken. Als een mogelijkheid om iets van iemand te leren die dingen anders ziet. Zo dwing ik mezelf om opnieuw over iets na te denken, toe te geven dat ik het verkeerd zag. Die anderen weten misschien wel dingen, die jij nog niet wist. Wat dat betreft heb ik mijn lesje intellectuele nederigheid wel geleerd.’
Het vooral niet-hechten aan je eigen ideeën is van belang
Opnieuw haalt hij Kahneman erbij als voorbeeld. ‘Soms lijkt het bijna of hij ervan geniet dat hij het fout had. Dan weet hij zeker dat hij iets geleerd heeft, zei hij tegen mij. Dat hij niet blijft hangen in zijn eigen wereldje waarin zijn eigen vooroordelen worden bevestigd.’ Nu moet je dat natuurlijk wel kunnen, geeft Grant toe.
‘Toen ik hem vroeg HOE hij dat dan voor elkaar kreeg, zei hij dat vooral het niet-hechten aan je eigen ideeën van belang is. Want de hele wereld zit vol goede ideeën, die van jou zijn maar voorlopig.’ Zijn ideeën zijn voor deze gelauwerde professor dus geen onderdeel van zijn identiteit.’
5 inzichten van Adam Grant
- Toegeven dat je fout zit, is heel erg waardevol. Als je niet langer hoeft te bewijzen dat je gelijk hebt, sta je open om iets nieuws te leren.
- Haal je zelfvertrouwen vooral uit je flexibiliteit, niet uit het feit of je altijd zo consistent bent.
- Er zijn altijd mensen die ons denken uitdagen. Schiet hun ideeën niet af, alleen omdat je het niet met ze eens was. Zie het als een mogelijkheid om iets van iemand te leren die dingen anders ziet.
- Hecht je vooral niet aan je eigen ideeën. De hele wereld zit vol goede ideeën, die van jou zijn maar voorlopig.
- Er zijn heel veel verschillende meningen en er zijn op iedere onderwerp nuances aan te brengen. Door aan te geven dat je dat ziet en door duidelijk te maken dat je niet bij kamp A of kamp B hoort, maak je toehoorders misschien een beetje ruimdenkender.
Meer dan twee kanten
Het afgelopen jaar werden veel van onze ideeën en opvattingen verpletterd als gevolg van de coronapandemie. Wat heeft Grant daar zelf van geleerd? ‘De belangrijkste les van 2020 is ingegeven door wat er in de Verenigde Staten politiek is gebeurd. Ik heb lange tijd gedacht dat de polarisatie in dit land het beste bestreden kon worden door beide kanten van een verhaal te laten horen. Ik ben daar helemaal van teruggekomen.’
Ik geloof nu eerder dat het de polarisatie alleen maar verergert. Dat komt vooral doordat je bij het weergeven van de standpunten al snel in de val trapt van de versimpeling. Met het ene standpunt ben je het eens, het andere is duidelijk fout en misschien zelfs slecht’.
Complexere verhalen
De auteur pleit ervoor om verhalen voortaan complexer neer te zetten. ‘Er zijn heel veel verschillende meningen en er zijn op iedere onderwerp nuances aan te brengen. Door aan te geven dat je dat ziet en door duidelijk te maken dat je niet bij kamp A of kamp B hoort, maak je toehoorders misschien een beetje ruimdenkender.’
‘Ik wil geen voor- en tegendiscussies meer. Als ze me daarvoor vragen is het eerste wat ik zeg: kun je me ook vertellen wat het derde en het vierde gezichtspunt is?’
Ernstig: ‘Hoe gepassioneerd ik over sommige dingen ook ben, ik kan me voorstellen dat mijn opvattingen anders zouden zijn als ik ergens anders was opgegroeid. In een ander gezin, een ander land, misschien wel in een andere tijd. Zodra je je dat realiseert, kun je ook voorstellen dat hun mening kan veranderen. Net als die van jou.’
