In de flow zitten betekent dat je helemaal opgaat in het moment. Je verliest de tijd uit het oog en bent volledig gefocust op datgene waar je mee bezig bent. Daardoor lever je je beste en meest optimale prestaties.
Maar er zijn nog meer voordelen. ‘Mensen die vaak in de flow zitten, ervaren meer werkgeluk en worden aardiger gevonden door hun teamgenoten’, zegt Elke Geraerts, ceo van Better Minds at Work en doctor in de psychologie. ‘Ook zijn er aanwijzingen dat ze minder vaak worden gediagnosticeerd met bepaalde kankersoorten. Flow is dus ook nog eens goed voor je gezondheid.’
De vraag is dan natuurlijk of je zo’n toestand zelf kunt oproepen. Het goede nieuws is: ja, dat kan. Maar voor je daaraan begint, is het handig om eerst wat meer te weten over de factoren die invloed hebben op het creëren van flow.
In de flow zitten: dit zegt de wetenschap
Er is door de jaren heen veel onderzoek gedaan naar flow. Pas sinds de opkomst van moderne hersenscantechnieken wordt het door de wetenschap echt serieus genomen. Toch was er in de jaren zeventig van de vorige eeuw al een wetenschapper die zich bezighield met het fenomeen. Mihály Csíkszentmihályi wordt gezien als de ontdekker.
Deze Amerikaans-Hongaarse psycholoog begon rond 1970 aan een van de grootste psychologische onderzoeken ooit. Hij vroeg mensen over de hele wereld naar de momenten in hun leven waarop ze ze zich het lekkerst voelden en de beste prestaties leverden. Hij begon met verschillende experts, zoals schakers, chirurgen en professionele dansers. Daarna ging hij verder met zoveel mogelijk andere mensen.
Hij sprak met Italiaanse boeren, Navajo-schaapherders, arbeiders aan de assemblagelijn in Chicago, oudere Koreaanse vrouwen, Japanse tieners die lid waren van motorbendes enzovoort. Iedereen met wie hij sprak, ongeacht cultuur, klasse, geslacht of leeftijd, was op zijn best in een toestand van flow.
Veranderingen in het brein
Csíkszentmihályi koos voor deze term, omdat hij telkens weer terugkwam in zijn interviews. In deze gelukzalige toestand bleek elke actie, elke beslissing naadloos en vloeiend naar de volgende te leiden. Met andere woorden: in de flow zitten voelt ook werkelijk flowy.
Omdat het lastig was deze subjectieve ervaringen te vertalen naar wetenschappelijk resultaten verdween het onderzoek weer naar de achtergrond. Totdat moderne hersenscans het mogelijk maakten om te zien wat er in het brein gebeurt als iemand in een flow zit.
Er blijken radicale veranderingen plaats te vinden. Niet alleen worden er andere hersenstructuren actief, ook ‘geluksstofjes’ als dopamine en endorfine doen een duit in het zakje. Zo kreeg flow uiteindelijk toch een stevig wetenschappelijk fundament.
De invloed van je persoonlijkheid
Nu we weten dat flow niet een of andere een vage, zweverige toestand is, wordt er steeds meer aandacht aan besteed. Ook in het bedrijfsleven. Want wie wil zich nou niet lekker voelen tijdens het werk en op de toppen van zijn of haar kunnen presteren?
Steven Kotler, auteur van onder andere The Art of Impossible: A Peak Performance Primer, komt voor al die mensen met een positieve boodschap: ‘Flow is universeel. Iedereen, waar dan ook ter wereld, kan erin komen.’
Volgens Kotler is er niet één bepaalde manier die voor iedereen werkt. Bepaalde persoonlijkheidseigenschappen bepalen bijvoorbeeld hoe makkelijk iemand in een flow terecht kan komen. Als je bijvoorbeeld heel zorgvuldig bent, is de kans kans groter dat je snel je flow kunt vinden. Maar hij is kleiner als je een tikje neurotisch bent ingesteld.
Volgens Kotler zijn er 22 ‘flow triggers’ die iedereen zou moeten uitproberen. Zo kun je bepalen welke het beste bij jouw specifieke persoonlijkheid past.
Creëer je eigen aandachtsritueel
Ook Elke Geraerts, die boeken schreef als Mentaal kapitaal en Het nieuwe mentaal, raadt aan om vooral verschillende dingen uit te proberen. Het creëren van je eigen, unieke aandachtsritueel is daarbij cruciaal.
‘Het belangrijkste is dat je je brein moet voorbereiden om naar die flow te gaan’, zegt Geraerts. ‘Kijk maar eens hoe topsporters dat doen. Zij maken vaak een bepaalde beweging voor ze een prestatie gaan leveren. Zo’n aandachtsritueel kan ook enorm behulpzaam zijn voor ons als bedrijfsatleten.’
Om haar hersenen voor te bereiden zet Geraerts zelf altijd muziek op van Leonard Cohen, haar favoriete artiest. ‘Maar dat is dus voor iedereen anders. Belangrijk is dat het echt iets unieks is. Dus niet het inschenken van een kop koffie, dat is iets dat je al meerdere keren per dag doet.’
In de flow komen via Pavlovreactie
Nadat je een aandachtsritueel voor jezelf hebt bedacht, moet je dit minimaal vier weken volhouden. ‘In het begin zal het heel kunstmatig aanvoelen, maar na verloop van tijd wordt het een automatisch proces. Als de koppeling goed tot stand is gekomen, heb je goud in handen’, aldus Geraerts.
Klinkt bekend? Dat kan kloppen. Deze koppeling staat ook wel bekend als de Pavlovreactie. De Russische onderzoeker Ivan Pavlov ontdekte het principe bij zijn beroemde experiment met de hond van Pavlov.
Volgens Geraerts is het heel goed mogelijk is om meerdere keren per dag een toestand van flow op te roepen. Hoelang je er precies in kunt blijven, verschilt per persoon. Ook hangt het af van de taak waaraan je werkt. ‘Je kan 45 minuten tot maximaal 2,5 uur in een flow blijven. Daarna moet je even pauze nemen.’
In de flow komen? Zet een olifant op je bureau
Om in het bedrijfsleven een cultuur van focus en aandacht te creëren, hanteert Geraerts een aansprekende metafoor: ‘Wanneer je jaagt op olifanten, laat je dan niet afleiden door de konijnen.’ De olifant staat voor de prioriteit die onze volledige focus vraagt. De konijnen zijn de minder belangrijke taken zoals telefoontjes of e-mails. Dat soort taken vraagt meestal ook minder focus.
‘Veel mensen beginnen de dag met het konijnenhok, terwijl ze veel beter met de olifant kunnen beginnen. Als je start met de olifant, kun je de konijnen daarna veel beter aan. Maar als je begint met de konijnen, ga je juist minder geconcentreerd en langzamer werken omdat je weet dat die olifant er nog staat’, zegt Geraerts.
Om aan je omgeving te laten zien dat je bezig bent met een olifant kun je een fysiek olifantje op je bureau zetten. Geraerts doet dat zelf ook regelmatig. ‘Als ik een olifantje op mijn laptop zet, weten mijn dochters dat ik even bezig ben met iets belangrijks.’ Inmiddels hebben veel bedrijven deze ‘olifantencultuur’ geïmplementeerd.
‘In alle landen waar we geweest zijn, gaan mensen met dit principe aan de haal. Het zorgt ervoor dat er veel meer een sfeer van focus en flow ontstaat. Dat is waar het om draait. Het is helemaal niet goed om altijd maar ‘druk, druk, druk’ te zijn. Daarmee impliceer je namelijk ook dat je de konijnen niet onder controle hebt.’
Voor leiders: zo zorg je dat medewerkers in de flow zitten
Goed leiderschap laat zich kenmerken door lef en nederigheid, zegt de Vlaamse professor Herman van den Broeck. Goede leiders stijgen boven zichzelf uit en helpen hun medewerkers in de ‘flow’ te komen.
Vraag jezelf af hoe je medewerkers optimaal kunt laten presteren. Bied medewerkers structuur en ondersteunende kaders, maar geef ze tegelijkertijd de ruimte om hun creativiteit verder te ontwikkelen. Zorg dat medewerkers in een flow raken, zegt Van den Broeck. Hoe zorg je dat medewerkers in de flow komen?
- Focus: ‘Laat medewerkers vliegen op de vleugels van hun sterkte’, aldus Van den Broeck. Concentreer op hun sterke punten.
- Bijschaven: Door de sterke punten continu bij te schaven bereiken medewerkers de top.
- Discipline: Zoek mogelijkheden en situaties waarbij de medewerker zijn sterke punten kan uitbuiten en ontwikkelen. Zonder een ijzersterke discipline om te trainen zal een medewerker geen flow ervaren.
Lees meer over in de flow zitten en focus:
- Concentratie gezocht: met deze tips kun jij wél focussen
- 4 stoorzenders die je focus verpesten (en wat je ertegen kunt doen)
- Waarom je na iedere 52 minuten een pauze moet inlassen
