We weten niet beter dan dat een werkweek vijf dagen telt. Maar tot aan de jaren zestig was het heel normaal om per week zes dagen te werken. En nee, die werkdagen waren niet korter dan nu. Wekelijks achtenveertig uur werken was de standaard. Alleen zondag had men vrij, om te rusten, maar vooral om naar de kerk te gaan. Toen de welvaart eind jaren vijftig toenam, kwam hier verandering in. Maar ook toen was een weekend van twee dagen zeker niet voor iedereen weggelegd. Sterker nog, bedrijven gebruikten de vrije zaterdag als lokkertje om nieuw personeel aan te trekken.
Zaterdag minst productieve dag
Destijds hielden onderzoekers zich ook al bezig met productiviteit. Wat bleek? Op zaterdag waren werknemers het minst productief. In 1958 liet de Sociaal Economische Raad de regering weten dat het voor de binnenlandse economie geen ramp zou zijn als de zaterdag als werkdag zou worden afgeschaft. Dit gebeurde langzaam in de loop van de jaren zestig.
Inmiddels is een werkweek van vijf dagen van acht uur al heel lang de standaard. Maar ook bij dit model worden al een tijdlang vraagtekens geplaatst. Want hoe productief zijn we eigenlijk wanneer we vijf dagen van negen tot vijf op kantoor zijn? Zo bleek uit een onderzoek onder Britse kantoormedewerkers dat werknemers die op kantoor zitten maar drie van de acht uur echt productief bezig zijn. De rest van de tijd gaat op aan kletsen, sociale media checken en andere niet werk gerelateerde zaken. Veel productiviteitsgoeroes zweren daarom bij werkdagen van vier of vijf uur. Daarna zou onze focus verslappen en er niets meer uit onze handen komen.
Niet voor zonsopgang aan het werk
Onderzoeker aan de Universiteit van Oxford Paul Kelley stelt dat het dringend tijd is om het negen-tot-vijf model op de schop te doen. Voor negen uur ’s ochtends aan het werk gaan is volgens hem namelijk een regelrechte marteling. Dit heeft volgens hem te maken met onze biologische klok. Ons lichaam is afgestemd op zonlicht, waardoor we ons voor tien uur ’s ochtends eigenlijk helemaal niet kunnen concentreren. Wanneer we dit consequent doen zou dit op de lange termijn schadelijk zijn voor ons lichaam.
Ideale werktijden zijn persoonlijk
Gelukkig voor Nederlandse werknemers wordt er in veel bedrijven alleen lang niet meer verwacht dat je stipt om negen uur achter je bureau zit. ‘In Nederland wordt er steeds meer geëxperimenteerd met flexibele werktijden,’ zegt hoogleraar economie aan de Universiteit van Utrecht Janneke Plantenga. ‘Er zijn bijvoorbeeld heel veel bedrijven waar je zelf kunt kiezen of je om negen, tien of om elf uur ’s ochtends wilt beginnen.’ Een aantal bedrijven gaat nog een stapje verder en werkt met zogeheten functiecontracten. Hierbij is de afspraak dat je zelf mag bepalen wanneer en hoeveel uren je werkt, zolang je er maar voor zorgt dat je werk op tijd af is.
We hechten aan structuur
Het idee dat je ervoor kunt kiezen om ’s nachts te werken in plaats van overdag klinkt misschien als het summum van vrijheid, maar in de praktijk zullen maar weinig mensen hier voor kiezen. Door ’s nachts te werken verstoren we onze biologische klok en dat is niet bepaald gezond. En hoe zit het met halve dagen werken? Productiviteitsgoeroes kunnen nog zo hard roepen dat dit goed is je voor je focus, uiteindelijk verschilt dit volgens Plantenga per persoon. ‘Vijf halve dagen werken, betekent ook vijf dagen in de file,’ legt ze uit. ‘Veel mensen kiezen daarom liever voor drie volle dagen.’
De werktijden in Nederland mogen dan steeds flexibeler worden, toch verwacht Plantenga niet dat we straks allemaal op een totaal ander tijdstip aan het werk zijn. ‘De reden dat we het negen-tot-vijf-model nog niet volledig overboord hebben gegooid, is dat wij mensen ook hechten aan structuur,’ legt ze uit. Daar komt volgens haar bij dat we het fijn vinden om samen te werken met collega’s. ‘Als jij om zeven uur ’s ochtends begint en om één uur ’ s middags weer weg gaat, zie je je collega’s dus nooit.’
