Voel jij je vaak moe, weinig productief of misschien wel ongemotiveerd? Niet zo gek, gegeven het feit dat we het grootste gedeelte van de dag ‘aan’ staan. We worden overspoeld met notificaties, e-mails, nieuwsberichten, appjes, noem maar op.
Hoewel het van buitenaf meestal niet zichtbaar is, eist al die mentale activiteit een aanzienlijke fysieke tol. Wetenschappers hebben ontdekt dat je hersenen hun metabolische output aanpassen als reactie op mentale inspanning. Schaakgrootmeesters verbranden bijvoorbeeld tot wel 6.000 calorieën per dag bij toernooien op hoog niveau. Dit is het gevolg van de intense mentale stress die zij ervaren als zij strategische beslissingen moeten nemen.
Stiekem zijn we allemaal lui
Nu zijn de meesten van ons geen schaakgrootmeesters maar door de onophoudelijke afleiding en prikkels die gepaard gaan met onze drukke levensstijl moeten ook wij alsmaar – kleine of grote – beslissingen nemen. Hierdoor putten we onszelf uit, ziet Ayca Szapora. Zij is neurowetenschapper, bedrijfskundige en cognitief psycholoog. Samen met Paul Smit schreef ze het boek Veranderen voor luie mensen. Hierin wordt uitgelegd dat ons brein erop gericht is zoveel mogelijk energie te besparen.
Stiekem zijn we allemaal best wel lui, en daar is eigenlijk niets mis mee. Integendeel. We moeten juist wat vaker lui zijn, ontspannend of lummelen. Want, zo stelt Szapora, dat vergroot de creativiteit en het probleemoplossend vermogen. Uiteindelijk maakt het ons dus productiever.
Onbewuste heeft veel grotere capaciteit
Ze legt uit: ‘Je brein is maar 2 procent je totale massa maar verbruikt wel 25 procent van je energie. Dat is dus best veel.’ Omdat bewust nadenken veel energie kost, wil je brein alles het liefst automatiseren. ‘Als je constant na moet denken, kom je eigenlijk nergens aan toe’, zegt Szapora.
Lees ook: Luiheid: de meest onderschatte vaardigheid in het leven
En er is meer. Want wat blijkt? 95 procent van alles wat we doen, wordt aangestuurd door ons onbewuste. Szapora: ‘Elke seconde verwerk je onbewust 11,2 miljoen bits aan informatie. Dat is de capaciteit van de processor van je onbewuste brein.’
Daarbij gaat het voornamelijk over de zintuiglijke informatie. Het zijn de dingen die je onbewust ziet, voelt of ruikt. Ter vergelijking: de capaciteit van je bewustzijn, je aandacht, is slechts 60 bits per seconde. ‘Onbewust neem je heel veel op maar je bewustzijn kan maar één ding tegelijk’, verduidelijkt Szapora.
Je kan bijvoorbeeld maar één gesprek tegelijk voeren. Je aandacht en focus zijn dus heel beperkt. Als je voortdurend zou moeten nadenken over elke kleine handeling – zoals bij fietsen of autorijden – ga je het niet redden.
Aandacht werkt als spotlight
Als we alles gefocust en bewust zouden willen doen, gebruiken we een veel zwakker computertje. Maar als je je onbewuste gebruikt, heb je een processor die 200.000 keer krachtiger is, zegt Szapora. De vraag is, hoe kunnen we ons onbewuste nu beter inzetten? Daarvoor moeten we goed begrijpen hoe aandacht werkt. ‘Dat is cruciaal’, meent Szapora.
‘Aandacht werkt zoals een spotlight. Vergelijk het met een zaklamp. Als je de spotlight kleiner maakt, wordt het gebied waar je op schijnt scherper en lichter. Maar je ziet maar een klein stukje. Als je het groter maakt, wordt het minder fel maar je ziet wel een veel groter gebied.’
Creativiteit en productiviteit ontstaan doordat je verbanden legt tussen dingen die niet vanzelfsprekend zijn. Je denken moet ontspannen
Volgens Szapora werkt het brein op dezelfde manier: ‘Het onbewuste deel van je mind is net als een donkere kamer. Als je heel hard focust, maak je je aandacht kleiner en kleiner. Je ziet datgene waar je naar kijkt heel scherp maar niks eromheen. Op die manier zitten mensen heel erg vast met focussen.’
De krachtige processor van je onbewuste
Het is daarom beter om je aandacht te ontspannen in plaats van heel hard te concentreren. Je kan immers pas verbanden zien als je relaxed bent. ‘Creativiteit en productiviteit ontstaan doordat je verbanden legt tussen dingen die niet vanzelfsprekend zijn’, aldus Szapora. ‘Je denken moet ontspannen.
Heel hard werken, focussen of brainstormen werkt creativiteit en probleemoplossing alleen maar tegen. Als je ontspant, heb je een grotere spotlight en zie je verbanden in plaats van maar één klein dingetje. In die staat kan je de krachtige processor van het onbewuste benutten.’
Het timen van ‘luie’ momenten in 3 stappen
Szapora geeft aan dat brainstormsessies op het werk vaak niet goed werken omdat de deelnemers alles binnen één sessie willen doen. Terwijl het juist zo belangrijk is om tussendoor even iets heel anders te gaan doen. Oftewel, je moet je ‘luie’ momenten goed timen. Szapora: ‘Dat is de beste manier om je creativiteit, probleemoplossend vermogen en productiviteit te verhogen. Als je iets af wil krijgen of wil oplossen, moet je luiheid op het juiste moment inzetten.’
Hoe dat precies werkt? Szapora noemt de drie belangrijkste stappen.
#1 Informatie verzamelen
De eerste stap is informatie verzamelen en de juiste vragen stellen. Bij deze stap gebruik je je bewuste brein. Want als er straks niks in je onderbewuste zit, kan je ook geen verbanden leggen. Bij een brainstormsessie ga je dus wel met zijn allen bij elkaar zitten, maar alleen om de juiste vragen te stellen en te bespreken wat je allemaal al weet. Voorbeelden zijn: ‘Wat weten we wel en wat weten we niet??’ en ‘Wat willen we bereiken?’ Szapora: ‘Dit doe je met je nadenkcapaciteit. Heel analytisch en rationeel. Maar verwacht op dat moment nooit dat je meteen iets kan oplossen.’
#2 Ontspannen en loslaten
Hierbij gaat je onbewuste aan de slag in plaats van je bewustzijn. Het is belangrijk om echt even heel iets anders te gaan doen. Denk niet aan de taak of het probleem en praat er ook niet over met andere mensen. Dit is de ‘luie’ fase. Szapora: ‘Het allerbeste is een nachtje slapen. Maar je kan ook gaan wandelen, zwemmen of fietsen.’
Ze beaamt dat ‘lui’ hier misschien niet het juiste woord is: ‘Het hangt inderdaad af van je definitie. Maar in Nederland wordt ‘lui’ over het algemeen gelijk geschaard aan ‘momenten van niet werken’. Dat is iets anders dan de neiging om helemaal niet te willen werken.’
Zolang je maar energie krijgt van je ‘luie’ momenten zit je goed. Je batterij moet opladen en niet leeglopen. Tijdens deze herstelmomenten daalt een bepaalde kwestie naar je onderbewuste. ‘Als je het onderwerp gekaapt houdt in je bewustzijn door er steeds over na te denken, is er geen ruimte voor oplossingen’, stelt Szapora.
#3 Produceren
Ook als je niet weet waar je moet beginnen, moet je toch gewoon starten. Dan komt het vanzelf. ‘Je onderbewuste geeft je dat cadeau’, vertelt Szapora. ‘Je hebt het immers de ruimte gegeven.’
Van tevoren helemaal bedenken hoe je iets wil gaan doen, heeft dan ook niet zoveel zin: ‘Het doen maakt dat je onbewuste het overneemt en dat je allerlei nieuwe dingen gaat zien. Let hierbij ook op je gut feeling. We denken vaak dat we niet op ons gevoel moeten afgaan maar voor het nemen van de beste beslissingen moet je nu juist naar je gut feeling luisteren.’
Let wel op: dit kan alleen als je het op de juiste volgorde doet. Namelijk, eerst informatie verzamelen en dan loslaten. Als je het op die volgorde doet, dán is je gut feeling het resultaat van de krachtige processor van je onbewuste en maak je betere keuzes.
