Een lelijke tattoo op haar pols herinnert Iris Posthouwer er dagelijks aan dat ze niet zo goed is in grenzen stellen. Ik wil dat hartje anders, had ze moeten zeggen in de tattooshop. Maar dat bedacht ze pas achteraf.
Vijftien jaar later gebruikt ze de tattoo op haar pols om zichzelf eraan te herinneren of het oké is, of dat ze haar grenzen moet aangeven. Posthouwer is inmiddels een succesvolle ondernemer, schrijver, trainer en coach die professionals leert overtuigen zonder manipulatietechnieken.
Ongemakkelijk om grenzen te stellen
Iets met grenzen stellen, dat op 6 oktober uitkomt, is haar tweede boek. Wat ze ermee wil bereiken, is ‘dat het ongemak eraf gaat’, vertelt ze tegen MT/Sprout. Mensen zullen nu eenmaal altijd dingen blijven doen die jou raken, die irritant zijn, of beledigend, of je dingen vragen die je niet wilt.
Toch heeft iedereen er moeite mee om op zo’n moment grenzen te stellen. Hoe komt dat? ‘Het overkoepelende antwoord is dat we last hebben van sociale spanning. Dat is terug te voeren op de oertijd, op hoe we het elkaar moesten rooien. Wie zich nergens wat van aantrok, werd uit de grot gezet en overleefde het niet.’
Je genen zijn dus hypersociaal, zodat je van nature al een pleaser bent. Bovendien zit grenzen stellen meestal niet in je opvoedpakket. Als je het al doet als kind, dan word je overruled door je ouders. En dus heb je de neiging om andermans wensen boven die van jezelf te stellen.
Ego-bescherming
Op de werkvloer worden dagelijks grenzen overschreden, en dan gaat het niet over de zware gevallen zoals seksuele intimidatie. Het gaat meestal over ‘nee zeggen’ en over ‘iets niet leuk vinden’, weet Posthouwer.
Je wordt onderbroken tijdens een vergadering, je wordt voor een project gepasseerd. Een collega maait het gras voor je voeten weg bij een presentatie voor een klant. Je moet nog meer uren overwerken… Vul zelf maar in.
Lekker assertief zijn en bitsige opmerkingen maken, is dan niet de beste oplossing. ‘Dat is te scherp, dan ben je al te ver’, legt ze uit. ‘De ander hoort je al niet meer. Die is gegijzeld door zijn of haar hersenen. Het hele circus van zelfverdediging en ego-bescherming is op gang gekomen. Alles wat je zegt, komt niet aan of gooit olie op het vuur.’
Lees ook: Word jij constant onderbroken? Zo maak je impact met je stem
Klagen maakt bozer
‘Je wil niet drammerig overkomen, maar je wil wel eerlijk behandeld worden. Dat vinden veel mensen lastig. Wat vaak gebeurt, is dat je dan bij collega’s te rade gaat. Dat is toch niet normaal, ik zit al keihard te werken en dat wordt niet eens gezien…‘
‘Met dat klagen maak je het alleen maar erger. Je bent wel verbonden met je collega’s, maar zelf voel je je alleen maar rottiger. Het is meer bezigheidstherapie voor je brein. Je denkt: ik ben ermee bezig, het voelt heel goed. Heel logisch, maar je lost er niets mee op.’
‘Je bent alleen maar aan het herkauwen en je wordt er bozer van. Wil je er achteraf toch iets van zeggen, dan komt die lading erbij. Dan komen de kleine triggerwoordjes, zoals gewoon, toch, wel of maar.’
Die woordjes sluipen er zo in. Ik werk gewoon al keihard, klinkt het dan tegen die collega die over jouw grenzen is gegaan. ‘Maar met dat woordje gewoon zet je er een subtekst onder: dat jij dat nou niet snapt, normale mensen zouden daar zelf op komen. Zo’n woordje geeft meteen een andere lading aan die zin.’
Schijnoplossingen op de werkvloer
Posthouwer ziet ook vaak schijnoplossingen ontstaan op de werkvloer. Tegen collega’s die nooit meebetalen, wordt gezegd dat er voortaan een gezamenlijke pot is. Voor teamleden die altijd te laat komen, begint de vergadering plots een half uur vroeger. Praatgrage collega’s worden uitgesloten met een dikke koptelefoon.
‘Dat lijkt allemaal goed opgelost, maar de onderlinge ergernis blijft bestaan. De ander voelt ook wel dat er ergens een grens wordt gezet. Die praatgrage collega voelt wel doortrillen in je communicatie en in je blikken dat er iets is. Vooral als je zuchtend en met je ogen rollend je koptelefoon opzet.’
‘Ze schieten daardoor al in de verdediging, terwijl het echte onderwerp niet op tafel ligt. Dat leidt alleen maar tot frictie en onvrede, en dat is zonde. Je kunt er nog altijd voor kiezen om tegen zo’n praatgrage collega te zeggen: ik ga me nu even afsluiten en een koptelefoon opzetten, goed?‘
Iets met grenzen stellen: Praktische gids voor duidelijkheid zonder gedoe is geschreven door Iris Posthouwer. Het boek is onder meer te bestellen via managementboek.nl.
Opgepast voor inhoudelijke discussies
Ook objectieve redenen worden vaak gebruikt om het echte probleem niet aan te kaarten. ‘Het moet van compliance, of de drukker heeft gewoon vier dagen nodig. Een aanwijsbare reden voelt veiliger, maar dan kom je in een inhoudelijke discussie terecht. Ja, maar dat zegt die drukker altijd.’
Slimmer is het om te wijzen op je gevoelens, daar kan namelijk niet over worden gediscussieerd. ‘Als je zegt: ik voelde me in mijn hemd staan en ik vond dat niet fijn, dan kan de ander daar niets tegen inbrengen.’
‘Je hoeft het ook niet te soft te maken en te zeggen dat je innerlijke kind gekwetst is. Maar je kunt wel aangeven: dit gebeurde er en ik vond dat niet cool.’ In haar boek geeft Posthouwer veel praktische tips om op slimmere en elegantere manieren grenzen te stellen.
Lees ook: Waarom we zoveel moeite hebben met het managen van onze tijd
Grenzen in gesprekswolkjes
Ze vindt het zelf sterk om ‘gesprekswolkjes’ uit te spreken. Die wolkjes vind je in stripboeken en daar kun je volgens haar veel in kwijt. ‘Dan kun je bijvoorbeeld zeggen: ik dacht, ja hoor, dan heb ik die hele presentatie voor zitten te bereiden, en dan kaapt hij bij de klant alles voor mijn neus weg.’
‘Ik dacht bij mezelf, wat is er nu weer aan de hand? Die drukker zit in mijn nek te hijgen en ik mag het weer oplossen. Je kunt er heel eerlijk mee zijn, en dat schept meteen een soort intimiteit. Iets van jezelf onthullen, is heel goed voor de relaties. Bovendien kan de ander er veel beter mee uit de voeten dan met ik voelde me gekwetst.’
Belangrijk is het om ervoor te zorgen dat degene die jouw grens overschrijdt zich niet in een hoek gedrukt voelt. Dan kan hij of zij zich namelijk alleen nog maar verdedigen. Posthouwer noemt dat de ego-uitweg bieden. Daarmee is je boodschap veel beter te incasseren.
Gemakkelijkere gesprekken
‘Bijvoorbeeld door na jouw observatie een vraag stellen. Hoe zie jij dat? Wat gebeurde er nou? Je kunt ook een extra zinnetje toevoegen: waarschijnlijk heb je het zo niet bedoeld, of misschien zie ik het helemaal verkeerd, maar dit is wat er in mijn ogen gebeurde.’
‘De ander kan dan in ieder geval zeggen: ja, ik bedoelde het niet zo, maar jeetje is het zo overgekomen? Dan heb je een veel gemakkelijker gesprek. Je hebt veel meer de regie. De ander ontploft helemaal niet, die blijft gewoon luisteren. En dat is bemoedigend.’
Posthouwer beseft wel dat haar aanpak best een uitdaging is. ‘Ik zeg wel dat je ontspannen je grenzen moet aangeven, maar zo voelt het in eerste instantie natuurlijk helemaal niet. Je moet er echt even je best voor doen om het ontspannen te maken.’
Waarom grenzen stellen loont
Oefening baart kunst. ‘Je kunt je voorbereiden op vergaderingen waarvan je weet dat er vrouwonvriendelijke opmerkingen gemaakt gaan worden. Je kunt ook regeltjes stellen voor jezelf, zo kun je beter reageren in het moment zelf. Als je al twee projecten hebt, dan neem je geen derde meer aan, tenzij het over twee maanden kan.’
‘Als het je lukt, dan heb je daarna stevigere en loyalere relaties. Als jij je grenzen aangeeft, dan kan een collega ook gemakkelijker tegen jou zeggen: hé, je walste daarnet over me heen en dat was niet tof. Zo kun je beter onderhandelen over hoe je het allebei wil hebben.’
‘Grenzen stellen is voor mij een manier om elkaar te ontmoeten, om meer verbinding en verdieping te krijgen. En dat is zo mooi, dat gun ik meer mensen.’
Lees ook: Hoe alledaags gedrag de sfeer op de werkvloer kan verzieken
