Waarschijnlijk voelde je je heel gelukkig op het moment dat je een goede prestatie neerzette, salarisverhoging kreeg, promotie maakte of een belangrijk project afrondde. De kans dat je dat geluksgevoel op het werk hebt weten te behouden, is echter uiterst klein. Hierdoor blijven we streven naar meer en beter. Want dat werkgeluk wil je telkens opnieuw ervaren.
Hoewel het goed is om doelen te stellen en jezelf verder te ontwikkelen, kan het ook doodvermoeiend zijn om alsmaar te jagen op gevoelens van geluk. Uiteindelijk kan dit zelfs leiden tot een burn-out of depressie.
Waarom werkgeluk vluchtig is
Hoe komt dat nou eigenlijk, dat die geluksgevoelens vaak zo vluchtig zijn? Dit heeft alles te maken met wat hedonistische adaptatie wordt genoemd. Dit fenomeen houdt in dat je supersnel gewend raakt aan positieve dingen die je overkomen.
Dit mechanisme werd voor het eerst beschreven door Philip Brickman en Donald T. Campbell in hun artikel Hedonic Relativism and Planning the Good Society uit 1971. Zij noemden het destijds de ‘hedonistische tredmolen’.
Het goede nieuws is dat hedonistische adaptatie twee kanten op werkt: niet alleen geluksgevoelens vervagen, ook de negatieve gevoelens die voortkomen uit tegenslag of teleurstelling.
Genetisch bepaald
Marianne van Woerkom, universitair hoofddocent aan Tilburg University en professor aan Erasmus Universiteit Rotterdam, doet veel onderzoek naar werkgeluk. Ze legt uit hoe hedonistische adaptatie precies werkt: ‘Het betekent dat je gewend raakt aan zowel positieve als negatieve omstandigheden door een soort van psychologisch immuunsysteem en dat je vaak weer terugkeert naar jouw persoonlijke geluksniveau.’
Genetische factoren spelen hierbij een belangrijke rol. De meningen zijn verdeeld over het precieze percentage maar het staat vast dat minstens 50 procent van je geluksgevoel genetisch bepaald is.
Basis geluksniveau
Natuurlijk spelen ook de omstandigheden een rol in je gevoel van geluk. Als je een leuke partner hebt of een fijne baan, zal je je algehele geluksgevoel waarschijnlijk een hoger cijfer geven. Toch ontkomen we ook hier niet aan hedonistische adaptatie. Van Woerkom: ‘Dat komt doordat die omstandigheden redelijk onveranderlijk zijn. Mensen wennen eraan.’
Als voorbeeld noemt ze een beginnende relatie: ‘In het begin ben je heel verliefd en ervaar je veel geluksgevoelens. Daarna ga je misschien trouwen of samenwonen. Zo’n nieuwe situatie wordt na verloop van tijd ook weer gewoon.’
Na een opleving van je geluksgevoel val je dus eigenlijk vaak weer terug naar je basisniveau. Hoewel hetzelfde geldt voor negatieve gevoelens, passen mensen zich toch vaak sneller aan aan positieve omstandigheden dan aan negatieve.
‘Het negatieve is inderdaad wat sterker. Denk aan mensen die hun baan verliezen, of hun partner. Zij hebben daar blijvend last van en gaan meestal toch wat achteruit in hun geluksniveau’, aldus Van Woerkom.
Vasthouden aan dat werkgeluk
Maar hoe zorgen we er nu voor dat we de positieve gevoelens langer vasthouden? En is het überhaupt mogelijk om ons algehele geluksniveau structureel te verhogen? Van Woerkom: ‘Dat is nog best lastig. Het zit er bij iedereen wel erg ingebakken.’
Oftewel, als je promotie maakt en/of in een hogere salarisschaal terechtkomt, dan zal je ook daaraan gewend raken. Je bent misschien even euforisch maar net als bij die beginnende relatie zakt je geluksgevoel al heel snel weer terug naar je persoonlijke basisniveau.
Nieuwe ervaringen
Maar nu komt de clou. Als je blijvend profijt wil hebben van positieve veranderingen in je leven is het belangrijk om daarmee steeds weer nieuwe positieve ervaringen te hebben en ook steeds weer opnieuw positieve emoties te ervaren. Weer even terug naar die promotie. Daarbij hoort ook meer status en een hoger salaris.
Hartstikke mooi natuurlijk. Maar als het werk grotendeels hetzelfde blijft, zal je daar niet gelukkiger van worden. Je werkgeluk zal alleen groeien als je dankzij die nieuwe baan nieuwe positieve ervaringen opdoet.
Het is dan van belang dat je goed weet waar je blij en gelukkig van wordt. Als jij blij wordt van het voorzitten van vergaderingen of het verbinden van mensen, dan moet je het daar zoeken.
‘Het gaat om de dingen die je dóet’, stelt Van Woerkom. ‘Een ander belangrijk punt is dat je er variatie in moet aanbrengen. Dat betekent dat je er zelf actief mee bezig moet blijven. Ja, het is hard werken.’
Actief op zoek naar geluk
Een ander voorbeeld. Je koopt een nieuw huis. Ook daar zal je al snel aan gaan wennen. Tenzij je door dat nieuwe huis ook anders gaat leven en blijvend nieuwe positieve ervaringen opdoet.
‘Misschien zit er een grote tuin bij en wil je je daardoor verdiepen in tuinieren’, legt Van Woerkom uit. ‘Of misschien ga je nieuwe gerechten uitproberen, omdat je opeens een keuken hebt met allemaal nieuwe mogelijkheden.’
Als je weet wat je leuk vindt en daar actief iets mee doet, kan je vaker geluksmomentjes ‘vangen’. Daardoor zal uiteindelijk je geluksniveau stijgen. Om erachter te komen waar jij blij van wordt, zal je dingen bewust moeten uitproberen. ‘Probeer echt profijt te halen uit de mogelijkheden die de nieuwe omstandigheden jou bieden’, benadrukt Van Woerkom.
Ze merkt hierbij op dat er niet altijd sprake hoeft te zijn van ‘nieuwe’ omstandigheden. Die nieuwe functie of dat nieuwe huis heb je misschien geeneens nodig om gelukkiger te worden. Als je eenmaal weet waar jij blij van wordt, kan je dat natuurlijk ook inzetten in je huidige omstandigheden.
Positieve interventies voor meer werkgeluk
Er zijn op dit gebied allerlei positieve interventies die erop gericht zijn het werkgeluk – en geluk in het privéleven – te vergroten. Van Woerkom: ‘Deze interventies kunnen heel effectief zijn. Maar het werkt alleen als mensen erin geloven en er echt tijd in willen steken.’
In principe zou je hier elke dag even mee bezig moeten zijn. Van Woerkom haalt hierbij onderzoek aan naar prioritizing positivity. Daaruit bleek onder meer dat ruimte maken voor jezelf om iets leuks of positiefs te doen veel kan opleveren. ‘Als je elke dag zo’n moment voor jezelf organiseert, stijgt je basis geluksniveau.’
Van Woerkom noemt tot slot nog een paar positieve interventies die zij zelf als waardevol beschouwt.
#1 Gebruik je sterke punten
Ga op zoek naar je signature strengths. Op internet zijn er bijvoorbeeld verschillende tests te vinden waarmee jij ontdekt waar jouw kracht ligt. Een voorbeeld is de VIA character strengths survey, een wetenschappelijk gevalideerde test en bovendien gratis.
Van Woerkom: ‘Sommige mensen denken dat sterke punten als liefde en spiritualiteit niet toepasbaar zijn op de werkvloer. Maar kijk toch of er manieren zijn waarop je daar wel mee iets kan doen. Het inzetten van je sterkte punten geeft een gevoel van optimaal functioneren en daardoor word je gelukkiger.’
#2 Dankbaarheid
Dankbaarheid voelen in relatie tot je werk en je collega’s maakt dat mensen meer geneigd zijn om anderen te helpen. Uit onderzoek blijkt dat ze daardoor minder gevoelig zijn voor burn-outs. Ook al heb je een baaldag, probeer voor jezelf dan toch eens een paar dingen te benoemen die je wel waardeert. Daarmee doorbreek je het negatieve en open je je ogen voor het positieve.
#3 Iets aardigs doen voor een ander
Dit staat ook wel bekend als random acts of kindness. Door bewust aardige dingen voor anderen te doen, word jij zelf ook gelukkiger. Geef eens een complimentje aan je collega, deel wat lekkers uit of trakteer op een lunch. Er valt van alles te bedenken.
