‘Collega’s zien elkaar bijna iedere dag, hebben dezelfde interesses, werken intensief samen en delen soms lief en leed. Dat zijn condities waaronder vonken overspringen’, zegt Muel Kaptein, hoogleraar bedrijfsethiek aan de Erasmus Universiteit en partner bij KPMG. ‘Macht erotiseert daarnaast, heeft iemand een bepaalde functie dan kan dat voor extra aantrekkingskracht zorgen’.
Liefde op de werkvloer
Niet zo gek dus, dat er zo nu en dan liefdesrelaties op de werkvloer ontstaan. Het CBS berekende in 2014 dat vier procent van de werknemers een vaste relatie had met een collega. Uit onderzoek van Viking blijkt zelfs dat de helft van alle werkenden wel eens een romance op de werkvloer heeft gehad.
Een liefdesrelatie kan een enorme impact op werk hebben en dat maakt het voor leidinggevenden soms lastig om mee te dealen. ‘De baas gunt medewerkers waarschijnlijk alle geluk, maar moet ook paal en perk stellen en de risico’s kunnen inschatten. Liefde is mooi. Maar ontstaat het op de werkvloer, dan krijg je daar allerlei ethische risico’s bij. In een liefdesrelatie bespreek je allerlei privézaken, is er affectie en intimiteit. Op het werk moet je vervolgens zakelijk en neutraal met elkaar omgaan. Dat staat haaks op elkaar.’
Gedragscode
Om ingewikkelde situaties te voorkomen hebben bedrijven steeds vaker regels over relaties in een gedragscode staan. Daarin staat bijvoorbeeld dat medewerkers er alles aan moeten doen om belangenconflicten en -verstrengeling te voorkomen. Dat ze eerlijk, rechtvaardig en respectvol met hun collega’s om moeten gaan. Kaptein: ‘En dat betekent dus bijvoorbeeld ook dat een leidinggevende iemand niet mag voortrekken vanwege een relatie.’
In toenemende mate beschrijven bedrijven ook welk gedrag ze van medewerkers buiten werktijd verwachten. Dat gaat dan niet om hobby’s, maar om bijvoorbeeld de privéband met collega’s. Zo verplichten bedrijven medewerkers die een liefdesrelatie aangaan om dat te melden. ‘Dat is ook de gewenste ethiek. Probeer je het geheim te houden en anderen komen erachter? Dan ben je niet alleen de regie kwijt, het veroorzaakt ook achterdocht, wantrouwen en jaloersheid. Hoe vroeger je het als koppel vertelt, hoe minder beladen het is.’
Een relatie is een privékwestie en je kiest niet op wie je verliefd wordt, de baas mag een relatie dan ook niet verbieden. ‘Maar een relatie heeft wel bijna altijd invloed op werk, een werkgever mag daarom in zo’n situatie wel normen en eisen stellen’, zegt arbeidsrechtadvocaat Maarten van Gelderen.
Afhankelijk
Is er sprake van een leidinggevende die een relatie heeft met een ondergeschikte dan is de situatie ingewikkelder. ‘Dan is er namelijk ook sprake van afhankelijkheid en dat ligt gevoelig. Een werkgever heeft in zo’n situatie het recht om in te grijpen en bijvoorbeeld één van de twee over te plaatsen of een nieuwe functie te geven’, zegt Van Gelderen.
Daarnaast kan het ook argwaan bij collega’s veroorzaken. Kaptein: ‘Wanneer een baas en medewerker een relatie krijgen kan dat de schijn wekken dat besluiten worden genomen in het voordeel van de medewerker. Denk aan een promotie. Ook al is die promotie helemaal verdiend, het roept bij collega’s vraagtekens op’.
Daarnaast zie je dat bedrijven verliefde medewerkers ook steeds vaker een liefdescontract laten ondertekenen, waarin ze aangeven dat de relatie vrijwillig is. Een Amerikaans verschijnsel dat is overgewaaid naar Nederland. ‘Het verschil tussen seksuele intimidatie en een vrijwillige relatie is groot, maar is er sprake van een afhankelijkheidsrelatie dan is dat verschil juist ook weer heel klein. Het gebeurt nog wel eens dat mensen met modder naar elkaar gaan gooien als de relatie stukloopt. Dat de één bijvoorbeeld de ander verwijt onder druk te zijn gezet om een relatie aan te gaan’, aldus Kaptein. ‘Voor een buitenstaander is het heel moeilijk beoordelen hoe de vork in de steel zit. Laat je een contract tekenen waarin beiden aangeven dat de relatie vrijwillig is, dan kun je een hoop problemen voorkomen.’
Ontslag
In sommige gevallen kan een relatie tussen collega’s tot ontslag leiden. Wanneer een bedrijf bijvoorbeeld heel duidelijk heeft gemaakt dat melden verplicht is en collega’s verzwijgen het voor lange tijd. Dat gebeurde bij Darren Huston, de topman van Booking.com bleek verliefd op één van zijn medewerkers. Hij meldde het niet, terwijl de gedragscode het wel voorschreef en dus werd hij ontslagen.
Van Gelderen: ‘Een bedrijf mag een medewerker ontslaan als er echt geen andere oplossing, zoals bijvoorbeeld herplaatsing, is. Dan gaat het vaak wel om een relatie tussen de leidinggevende en een medewerker. Is er sprake van een gelijkwaardige relatie dan kan één van de twee ontslagen worden als er onwerkbare situaties en verstoorde arbeidsrelaties ontstaan.’ Bijvoorbeeld bij een grote vertrouwensbreuk. ‘Als het stel samen op zakenreis is gegaan, elkaar op het werk financieel heeft bevoordeeld of de liefde op de werkvloer heeft bedreven’, zegt Kaptein.
